Obama beste of slechtste president?

De gewezen VS-ambassadeur in België, Howard Gutman, stak voor kort in de media hier de loftrompet over Barack Obama. Hij is jurist, acteur en Amerikaans staatsburger van de tweede generatie. Zijn vader, Gitman Mogilnicki, was een Poolse Jood die de Duitse bezetting nauwelijks overleefde. Na wereldoorlog II wilde hij naar de VS uitwijken. Het aantal Poolse immigranten was echter wettelijk beperkt. Omstreeks 1950 raakte hij met een vals paspoort toch de VS binnen, veranderde hij zijn naam in Max Gutman en vestigde zich in het ‘Garment District’ waar hij een bescheiden leven leidde. Hij stierf toen zijn zoon Howard 16 was. Die was een uitstekend student en behaalde summa cum laude verscheidene academische graden. Om zijn hogere studies te betalen werkte hij vaak als jobstudent.

De jonge Howard Gutman trad toe tot de Democratische partij. Als adviseur en fondsenwerver was hij betrokken bij tal van kiescampagnes van presidenten, gouverneurs en congresleden. Zo droeg hij in 2000 veel bij tot de presidentsverkiezing van Al Gore. In 2007 financierde hij in belangrijke mate de verkiezingscampagne van kandidaat-president Obama wiens vertrouweling hij werd. Waar al dat geld vandaan kwam is onduidelijk. Als tegenprestatie benoemde president Barack Obama hem in 2009 als ambassadeur in België waar hij tot 2013 bleef.

Seksschandaal

In juni van dat jaar werd Howard Gutman genoemd in een prostitutieschandaal waar ook minderjarigen bij betrokken waren. Aurelia Fedenisn, hoofdinspecteur in het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, was al een tijdje voordien op het spoor gekomen van een doofpotoperatie rond verschillende schandalen in dat ministerie. Het onderzoek startte net voor Hillary Clinton in december 2012 als Buitenlandminister aftrad. Een van die doofpotoperaties betrof de Gutman-affaire. Een memo van een veiligheidsagent op de ambassade liet vermoeden dat het posthoofd in het Warandepark, vlakbij de ambassade, geregeld seks had met prostituees onder wie ook minderjarigen. De agent wilde de ambassadeur gaan schaduwen om na te gaan of dit ook werkelijk zo was. Hij werd echter plots naar Washington teruggeroepen.

Fedenisn werd in het Buitenlandministerie het leven zo zuur gemaakt dat zij zelf verkoos op te stappen. Niettemin ging de pesterij en verdachtmaking voort. Ook haar kinderen werden bedreigd. Voor haar huisdeur kampeerde de politie om haar als een crimineel in het oog te houden. Dit belette onbekend gebleven inbrekers niet allerlei materieel te stelen. Waardevolle voorwerpen bleven onaangeroerd, maar computers met mogelijk bezwarend materiaal werden wel meegenomen. Bij haar advocaat, Cary Schulman, gebeurde net hetzelfde. De affaire bleef dus bij vermoedens.

De media

Aanvankelijk bleef Obama achter zijn intimus staan. In juli 2013 trad die toch terug als ambassadeur maar haalde hij wel zwaar uit naar de media die, volgens hem, slechts ‘ongegronde aantijgingen’ hadden rondgestrooid.

De Gutman-affaire vertoont dus enige gelijkenis met de huidige hetze rond Donald Trump. Beide betrokkenen beschuldigen de media van niet bewezen aantijgingen. Voor Trump schijnen niettemin andere maatstaven te gelden.

Ik woonde zowat 10 jaar in de VS en vloog daar beroepshalve heel wat rond. Zoals overigens op vrijwel alle vliegtuigen wereldwijd, zijn er ook daar zowel in de tweede als de eerste klasse knopjes binnen handbereik waarmee je een bemanningslid kunt oproepen. Zeker in eerste klasse komt dan vrijwel onmiddellijk een steward of stewardess toegesneld.

Onlangs trommelde de New York Times vier vrouwen op die na vele jaren Trump beschuldigden van ongewenst seksueel gedrag. Een van hen beweerde dat zij op een vliegtuig van tweede naar eerste klasse mocht en daar terecht kwam neven Trump die haar begon te bepotelen. Zolang hij boven haar middel bleef kon zij daar nog mee leven, zo zei ze, maar naarmate zijn handtastelijkheden verder naar beneden gingen werd het haar te veel. Het bewuste oproepknopje kwam helemaal niet ter sprake. Het leek wel of zij nooit in een vliegtuig had gezeten. Het volstaat dus niet om slachtoffers op te voeren. Men moet ze ook zorgvuldig briefen. Niettemin brachten de meeste Amerikaanse media haar ongelooflijk verhaal in geuren en kleuren. De Europese, zowel in druk als in beeld, aapten ze gewoon na.

Opmerkelijk is dat in de loop van de verkiezingscampagne het aantal antisemitische tweets sterk is gestegen. Van augustus 2015 tot juli 2016 liepen zij op met 2,6 miljoen. Het campagneteam van Hillary Clinton schuift dat natuurlijk in de schoenen van Donald Trump. Die weet echter wel beter dan ook maar van enig antisemitisme blijk te geven.

Ambassadeur Gutman

Ambassadeur Gutman was uitermate ijverig. Hij leerde niet alleen Frans maar leverde ook een zeer lovenswaardige inspanning om een aardig mondje Nederlands te spreken. Hij bezocht een groot aantal van de 589 gemeenten in heel het land. Hij sprak er niet alleen met leiders uit het gezagsapparaat en het bedrijfsleven, maar ook met gewone burgers en werknemers.

Begin februari 2010 ontketende Gutman een rel toen hij de coalitiepartners in de federale regering had opgeroepen Laurette Onkelinx (PS) te overtuigen het beleid van Obama meer te steunen. Dit was diplomatiek een stap te ver en hij werd dan ook prompt op het matje geroepen.

Voorzitter Jan Peumans (N-VA) ontving de ambassadeur protocollair op 3 december 2011 naar aanleiding van het veertigjarig bestaan van het Vlaams Parlement.

Door zijn veelvuldige optredens was hij de eerste Amerikaanse ambassadeur met een vrij brede naamsbekendheid.

Na zijn terugtreden in 2013 richtte hij ‘The Gutman Group’ een adviesbureau voor Amerikaanse en Europese bedrijven. Hij bezit een flat aan de Brusselse Zavel, waar hij een week per maand verblijft en zo contact onderhoudt met diverse vooraanstaanden hier te lande. Zakelijk werkt hij onder meer voor Umicore en de baggeraars Deme en ‘Jan De Nul Group’. Hij is ook bestuurder bij de gasrederij Exmar.

Gezien zijn achtergrond is het niet verwonderlijk dat Gutman president Obama de hemel in prijst als de beste Amerikaanse president sinds wereldoorlog II. Hij heeft hem immers grotendeels zelf gemaakt. Wel verwijt hij hem dat hij zijn prestaties barslecht verkoopt.

Binnenland

Gutman beweert dat onder Obama de werkloosheid tot 4,8% daalde. Dit zou zowat de helft zijn van voordien. Circa 57% van de Amerikanen gelooft, volgens Gutman ten onrechte, dat de werkloosheid onder Obama toenam. De president zou ook 14 miljoen nieuwe banen hebben gecreëerd.

Gutman benadrukt dat de VS nog steeds competitief zijn. De loon- en energiekosten liggen er volgens hem 30% lager dan in Europa. Als voorbeeld van dat concurrentievermogen haalt hij aan dat het goedkoper is om een Mercedes in Alabama te bouwen en die naar Stuttgart te verschepen dan om die auto daar te maken. Als dat waar is, dan heeft dit beslist te maken met de voor de werknemers minder gunstige omstandigheden in Alabama dan in Duitsland.

De gewezen ambassadeur loopt ook hoog op met de ‘Obamacare’, het paradepaardje van de president. De goede vriendin van zowel Gutman als Obama, Hillary Clinton, heeft inmiddels al verklaard dat zij als president dit programma grondig zal hervormen omdat het financieel onhaalbaar is.

Vele onafhankelijke experts zijn het met die loftuitingen over het binnenlands beleid van Obama grondig oneens.

Buitenland

Het presidentieel buitenlandbeleid is ook voor veel kritiek vatbaar. Op het eigen continent voerde hij in Havanna, zonder noemenswaardig succes, besprekingen met de gebroeders Castro. Tijdens hun onderhoud hing achter Raúl en Fidel een reuzenfoto van Ché Guevarra die zowat heel Latijns-Amerika naar de duivel heeft geholpen.

Washington onderhoudt nog steeds goede relaties met de Nicaraguaanse president en oud-guerrillaleider Daniel Ortega. Die bestuurde het land eerst tijdens de Koude Oorlog als voorman van de sandinistische guerrillabeweging FLSN, die in 1979 een eind maakte aan de dictatuur van Somoza. De toenmalige president Jimmy Carter had de sandinisten daarvoor vele miljoenen dollars toegestoken. In 1990 verloor Ortega de verkiezingen, maar in 2006 werd hij terug verkozen. In die tien jaar kreeg zijn bewind opnieuw zeer autoritaire trekken. Op 2 augustus 2016 heeft hij zijn eigen vrouw, Rosario Murillo, aangewezen als kandidaat voor het vicepresidentschap bij de verkiezingen volgende maand. Hij wil kennelijk in zijn land een marxistisch-leninistische dynastie vestigen.

Vooral het Amerikaans beleid in het Midden-Oosten is voor Europa van bijzonder belang. Washington heeft daar al veel geblunderd. Een van de ergste blunders is dat de toen democratische president, Jimmy Carter, in 1979 de Sjah van Iran liet vallen. De steenrijke pindaboer uit Georgia had naar eigen zeggen als uiterst strenge anabaptist meer begrip voor de in Parijs in ballingschap zittende mollahs dan voor een man van de wereld als de Sjah.

Enkele jaren tevoren was ik op post in Teheran. Over het bewind van de Sjah valt veel te zeggen. Zoals in elke alleenheerschappij was er bedroevend veel corruptie en willekeur. De SAVAK, Organisatie voor Inlichtingen en Nationale Veiligheid, was terecht berucht en ging beslist niet zachtaardig om met tegenstanders van de keizer. Een ding staat echter vast: de Sjah wilde, in navolging van Kemal Ataturk in Turkije, van zijn land een echte lekenstaat maken. Bovendien was hij beslist pro-Westers.

Een van de gevolgen van die enorme blunder is dat Iran nu een kernmacht is. Iranezen zijn zoals Irakezen en vele Syriërs sjiieten. Het is onbegonnen werk de meeste Amerikanen het verschil tussen sjiieten en soennieten uit te leggen. Israël, de voornaamste bondgenoot van de VS in het Midden-Oosten, weet dat echter best. De Israëlische regering vreest dat Iran als sjiitische kernmacht in Irak en in Syrië vaste voet krijgt.

Dit leidt naar de tweede grove blunder van de VS in het Midden-Oosten. Hun voorkeur gaat uit naar de overwegend soennitische rebellen die tegen president Assad de wapens hebben opgenomen. De opstandelingen worden gesteund door streng soennitische landen als Turkije, Saoedi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten. President Assad is een alawiet. De Alawieten zijn een aparte geloofsgemeenschap binnen het Sjiisme. De soennieten beschouwen de sjiieten als ketters. Voor hen zijn alawieten dus ketters van ketters. Of de koran al dan niet toelaat of zelfs oplegt ketters zonder vorm van proces om te brengen is naast de kwestie. In de praktijk gebeurt het vaak. Tijdens de godsdiensttwisten tussen verschillende kerken in Europa ging het er overigens vrijwel ook zo aan toe.

Het is echter cynisch Assad van allerlei wreedheden tegen zijn medeburgers te beschuldigen zonder er zich rekenschap van te willen geven dat als Syrië een streng soennitisch land wordt niet alleen de president en zijn gezin maar alle alawieten dreigen afgeslacht te worden. Zij vertegenwoordigen circa 12% van de hele bevolking van ruim 22 miljoen.

De geschiedenis herhaalt zich dus. Eerst Iran en nu Syrië die de VS meer en meer richting Moskou drijven.

Iets heel anders dat echter haast nooit ter sprake komt is dat president Assad van Syrië een doorvoerland wil maken voor het gas afkomstig van het grootste gasveld ter wereld dat precies op de grens tussen Iran en Qatar ligt. Zowel Iran als Qatar mikken op de Europese markt. Beiden hebben dus een pijplijn nodig. Assad heeft kennelijk in 2011 gekozen voor een door Rusland gesteund project dat Iraans gas via Irak en Syrië naar de Middellandse Zee brengt en dus Turkije buiten spel zet. De door Qatar voorgetelde pijpijn zou via Saoedi-Arabië, Jordanië, Syrië en Turkije lopen. Rusland en de VS staan dus lijnrecht tegenover elkaar.

De opstand in Syrië heeft bijgevolg niet alleen te maken met godsdiensttwisten maar ook met gasleveringen aan Europa. Genoeg stof voor een later artikel.

Obama heeft veel van de Amerikaanse blunders van zijn voorgangers geërfd. Hij heeft evenwel 8 jaar de tijd gehad om er iets aan te doen en dat is niet gebeurd. Hij hoopt nu voor het einde van zijn ambtstermijn daar nog wat aan te doen door de Iraakse stad Mosoel te heroveren. IS heeft die plaats uitgeroepen tot de hoofdstad van zijn kalifaat in het vacuüm ontstaan doordat Obama en zijn Buitenlandminister, Hillary Clinton, overijld alle Amerikaanse troepen uit Irak terugtrokken. Die waren onder zijn Republikeinse voorganger Georges W. Bush, Irak binnengevallen op zoek naar massavernietigingswapens die nooit werden gevonden.

Zijn hoop is meer dan waarschijnlijk ijdel. Als de herovering ooit plaats vindt, zal dat waarschijnlijk veel tijd vergen. Bovendien dreigt de operatie op een drama uit te lopen dat dit in het door rebellen gegijzelde Aleppo ver overtreft. Voorlopig boeken alleen de Peshmerga, de Koerdische vrijheidsstrijders, succes door met Amerikaanse luchtsteun dorpen nabij Mosoel te bevrijden. Eens de stad ingenomen zal Erdogan niets nalaten om ze in de pan te hakken. Een Peshmerga-Koerdistan in Irak en Syrië is wel het laatste wat hij wil.

Obama en Hillary Clinton beschuldigen Rusland ervan via Wikileaks de Amerikaanse presidentsverkiezingen ten gunste van Trump te beïnvloeden. Tegelijk hopen ze op een overeenkomst met Poetin over Syrië. Dat die er nu nog minder komt dan voorheen is niet verbazend.

Wel verbazend was hoe hij tijdens zijn laatste staatsbanket op het Witte Huisop 3 oktober de Italiaanse premier Matteo Renzi ophemelde omdat hij knap en jong is en vol goede ideeën zit. Onbegrijpelijk voor een staatsman die verondersteld is toch een en ander af te weten van Italië en van Europa. Inmiddels heeft Renzi al stokken in de wielen gestoken om te vermijden dat de EU Rusland meer sancties oplegt. Of hij binnenkort nog een baan heeft is nog maar de vraag.

Obama slechtste President?

Peilingen blijven slechts peilingen. Niettemin is het niet niks dat volgens recente polls liefst 33% van de Amerikanen Obama de slechtste president van de Verenigde Staten sinds de Tweede Wereldoorlog vindt.

Of de openbare opinie pro of contra president Obama enige invloed op de verkiezingsuitslag heeft gehad zullen we misschien op 8 november te weten komen.

Foto: © Reuters