10 november. Net binnen: Manneke Pis gestolen!

Jeanneke Pis

1965   Het beeld van Manneke Pis wordt voor de zoveelste maal gestolen van zijn sokkel in Brussel, maar later ongeschonden weer gevonden. Het standbeeld van de kleine plassende jongen is één van de grootste toeristische attracties van Brussel. In de 15de eeuw bestond al een fontein met Manneken Pis in de Stoofstraat. Het huidige is van 1619 toen de stad de beeldhouwer Jerome Duquesnoy opdracht gaf om een bronzen Manneken Pis te maken. Er zijn veel legenden over Manneken Pis. Bijvoorbeeld: een kleine jongen had tegen de deur geplast van een heks die woonde op de plek waar nu nog steeds de fontein staat. De heks was zo kwaad dat zij de kleine jongen in een standbeeld veranderde. Een andere legende verhaalt over een man wiens zoontje zoek was. Hij vond het kind na twee dagen. Op het moment dat de vader het kind zag, was de jongen aan het plassen. Als teken van vreugde liet de vader een fontein maken met daarop een standbeeld van een plassend ventje.

Ondertussen heeft Manneke Pis een vrouwelijke collega gekregen in het centrum van Brussel, Jeanneke Pis. Die staat sinds 1987 in de Getrouwheidsgang.

Corine Rottschäffer (1938-2020)

1959   In Londen wordt de Nederlandse Corine Rottschäfer (1938-2020) gekroond tot miss World, na voordien al tot Miss Holland en Miss Europa te zijn verkozen. In 1964 begon ze Corine’s Agency, het eerste professionele modellenbureau in Benelux, waarvan ze ruim veertig jaar lang de leiding had. Ze was getrouwd met de D66-politicus Edo Spier met wie ze twee kinderen had. Ze overlijdt in 2020, op haar 82ste.

1919   Geboorte in Koerja (Rusland) van Michail Kalasjnikov, als zeventiende kind in een boerengezin. Hij is de ontwerper van de befaamde AK-47, ‘de’ Kalasjnikov en van nog 150 andere vuurwapens. Hij werd 96. In 2004 presenteerde zijn kleinzoon Igor in Londen de Kalasjnikov-wodka aan het grote publiek.

1830   Bijeenkomst van het Belgische ‘Nationaal Congres’ in Brussel. Het wordt verkozen op basis van een cijnskiesstelsel. Van democratisering is geen sprake: om te mogen stemmen moet men nog een stuk vermogender zijn dan voorheen onder koning Willem I. Dit resulteert in 46 099 kiezers op 4 079 000 inwoners… Het Nationaal Congres proclameert op 18 november de onafhankelijkheid van België en sluit, op 24 november, het huis van Oranje ‘voor eeuwig’ van de troon uit.

1792   Op de Grote Markt van Poperinge planten 180 collaborateurs die sympathiseren met de Franse bezetter een revolutionaire ‘Vrijheidsboom’. Dit tegen de zin van de inwoners die een beetje later de boom omhakken en er een vreugdevuur mee ontsteken.

Friedrich von Schiller (1759-1805)

1759   Geboorte in Marbach am Neckar (Württemberg) van Friedrich von Schiller toneelschrijver, historicus en filosoof. Schiller was bijzonder geïnteresseerd in de geschiedenis van de Lage Landen en publiceerde in 1788 zijn ‘De Opstand der Nederlanden’. Ze gaf hem inspiratie voor zijn cultureel nationalisme. Schiller was in zijn werk aanvankelijk revolutionair georiënteerd: streven naar vrijheid en gelijkheid, afwijzing van willekeur en onrechtvaardigheid. Hoewel hij aanvankelijk nogal sympathie had voor de Franse Revolutie, verafschuwde hij het onmenselijke schrikbewind van de jakobijnen en hun massa-executies ten zeerste.

Andere bekende werken: Wilhelm Tell, Wallenstein trilogie, Das Lied von der Glocke, Mary Stuart, Die Jungfrau von Orleans, enz. Hij was bevriend met Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832). Schiller stierf in 1805 aan tuberculose, pas 45 jaar oud.

1674   Nederland draagt Fort Amsterdam, op de zuidelijkste punt van Manhattan, en de omliggende provincie Nieuw Nederland over aan de Britten die de plaatsnaam in New York wijzigen.

Jacob Cats (1577-1660)

1577   Geboorte in Brouwershaven (Zeeland) van Jacob Cats, dichter, politicus en jurist, bijgenaamd ‘Vader Cats’. Op 31 mei 1605 trouwt hij in de Nieuwe Kerk te Amsterdam met de 26-jarige Antwerpse Elisabeth van Valckenburg. Cats wordt raadpensionaris van Holland en West-Friesland (1636-1651) en grootzegelbewaarder. Hij overlijdt in 1660 op de leeftijd van 82. Ooit behoorden de dichtwerken van Cats tot de meest gelezen boeken van Nederland. Het gewone volk bezat vaak niet meer dan twee boeken, een bijbel en een dichtbundel van Cats. De ambtswoning van de Nederlandse minister-president, het Catshuis in Den Haag, was ooit Cats’ woonhuis.

1619   René Descartes, algemeen beschouwd als de vader van het rationalisme, krijgt in Neuburg an der Donau een drietal visioenen. Naar zijn eigen zeggen had hij drie maanden niets gedronken en heeft hij toen de grondslagen van een ‘wonderbaarlijke’ wetenschap ontdekt. Adrien Baillet (1649-1706), de eerste biograaf van Descartes, schrijft hierover ‘Hij deelt ons mee dat hij op tien november, zestienhonderdnegentien, vol enthousiasme naar bed was gegaan en volledig in beslag genomen door de gedachte dat hij die dag de fundamenten van bewonderenswaardige wetenschap had gevonden, drie dromen achter elkaar had in één nacht, waarvan hij dacht dat het alleen van boven kon komen’. In zijn derde droom ziet hij een woordenboek en een gedicht. De eerste regel luidt Quod vitae sectabor iter? (Wat voor levensweg zal ik leiden?).

Descartes zoekt naar een verklaring hiervoor. Volgens hem staat het visioen voor een combinatie van filosofie en wijsheid. In zijn ogen is het niet verbazingwekkend dat het werk van dichters, zelfs als ze niets dan ‘onnozele versjes’ schrijven, toch rijk is aan uitspraken die belangrijker, zinniger en beter geformuleerd zijn dan wat in de geschriften van filosofen kon worden aangetroffen. Kort daarop neemt hij ontslag uit het leger en maakt een pelgrimsreis naar de basiliek van het Heilig Huis in Loreto, om de heilige maagd te danken voor het verkregen inzicht. Tot daar over de oorsprong van het rationalisme.

1483   In Eisleben, in het keurvorstendom Saksen, wordt Maarten Luther geboren.

1433   Geboorte van de Bourgondische hertog Karel de Stoute, zoon en opvolger van hertog Filips de Goede, wiens eenmaking van de Nederlanden hij voortzet. Zijn voornaamste wetgevende bijdrage daartoe is de Ordonnantie van Thionville (Diedenhofen), een Luxemburgse stad die nadien door Frankrijk zal worden aangehecht. Deze ordonnantie versterkt het centrale bestuur van de Nederlanden aanzienlijk, onder meer door de oprichting van het Parlement van Mechelen, één Rekenkamer (eveneens in Mechelen) en een Kamer van Schatkist. Karel de Stoute sprak Nederlands. Hij sprak de Gentenaars toe in het Nederlands vanuit het raam van het Hooghuis op de Vrijdagmarkt om ze te bedaren.

461   Dood van paus Leo I de Grote. Hij legt de fundamenten van de tijdelijke macht van de pausen en hervat de kettervervolgingen. Op zijn bevel wordt de ‘ketterse’ bisschop Priscillianus van Ávila lange tijd gemarteld en uiteindelijk anaal doorboord met een witgloeiende harpoen. Het lot van de Priscillianisten inspireerde filmmaker Luis Buñuel tot zijn film De Melkweg (1969).