2014, jaar van de ambitieuze regio’s

Met de verkiezingsoverwinning van de N-VA in oktober 2012, kwam de vraag naar meer Vlaamse autonomie weer helemaal op de voorgrond. Maandenlang werd gespeculeerd over hoe de partij het eerste punt van haar doelstellingen zou vormgeven, namelijk ‘een onafhankelijke republiek Vlaanderen, lidstaat van een democratische Europese Unie’. Uiteindelijk werd in een congrestekst een vorm van confederatie voorgesteld, waar begin 2014 over zal gestemd worden. In de aanloop naar en de nasleep van de Grote Verkiezingen op 25 mei zal er dus nog wel een flink woord over gewisseld worden.

Dat geldt overigens niet alleen voor Vlaanderen, ook elders in Europa zal het thema ‘onafhankelijkheid’ prominent aanwezig zijn op de politieke agenda’s, met als koplopers ongetwijfeld Schotland en Catalonië waar respectievelijk op 18 september en 9 november een referendum over het thema zal gehouden worden.

In het voorbije jaar haalden de Catalanen nog het internationale nieuws met de opgemerkte actie, waarbij honderdduizenden mensen een kilometerslange ketting vormden om hun vraag naar onafhankelijkheid kracht bij te zetten. Of toch ten minste om een referendum erover te mogen organiseren, want zelfs dat gaat voor de onbuigzame unitaire regering in Madrid al veel te ver. Volgens hen is een referendum onwettig, want in strijd met de Spaanse grondwet. De Catalanen brengen daar tegenin dat nergens in Europa een verbod bestaat op het uitbrengen van je stem. Voor sommigen onder hen moet die Spaanse grondwet misschien maar eens voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens gebracht worden.

Op veel steun van Europa moeten de Catalanen echter niet rekenen. Onlangs nog maakte de Europese ‘president’ Herman Van Rompuy duidelijk dat het niet vanzelfsprekend is voor een nieuwe afgescheurde staat om lid te worden van de Europese Unie. De politiek en sociaal goed georganiseerde independentisten laten het echter niet aan hun hart komen en werken keer op keer sterk beargumenteerde pleidooien voor onafhankelijk uit. In de aanloop naar het referendum van november zal de Catalaanse onafhankelijkheid ongetwijfeld een belangrijke rol spelen in de Europese verkiezingen.

Gids voor Onafhankelijkheid

De meest gevorderde plannen komen echter van de Scottish National Party die ijvert voor een onafhankelijk Schotland. Ter voorbereiding van het grote referendum dat op 18 september 2014 zal gehouden worden, bracht de links-nationalistische partij een ‘Gids voor Onafhankelijkheid’ uit van meer dan 600 bladzijden. Daarin worden de overgang, de gevolgen, de voordelen én de mogelijke nadelen van onafhankelijkheid uitgebreid en gedetailleerd besproken en uitgelegd. Op hun website wordt alle informatie nog eens netjes gepresenteerd en worden alle mogelijke vragen beantwoord. Eén ding is zeker: de Schotse onafhankelijkheid zal goed voorbereid zijn.

En dat is nodig want hoewel Londen toch iets inschikkelijker staat tegenover het Schotse referendum is ook de Britse regering niet meteen bereid om het Verenigd Koninkrijk zomaar op te breken. Elk zwak moment en elke mogelijke lacune in het betoog van de Schotse independentisten wordt genadeloos en met koele efficiëntie afgestraft. Vragen in verband met het behoud of het loslaten van het Britse pond, mogelijke handelsakkoorden, herverdeling van de inkomsten van de gas- en oliereserves en veel andere zaken zullen nog grondig onderhandeld moeten worden.

Gezien de speciale status van het Verenigd Koninkrijk binnen de Europese Unie, blijft deze laatste van aan de kantlijn toekijken wat Schotland betreft. De Europese president hoeft de Schotten ook niet te komen vertellen wat kan en niet kan, want ze hebben al een plan klaar om de toetreding van de onafhankelijke Schotse staat tot de EU vlot en snel te laten verlopen. Onderhandelingen met het overblijvende VK en de EU zullen al worden opgestart tijdens de overgangsperiode waarin Schotland nog deel uitmaakt van het VK. Er is geen enkele Europese richtlijn of verdrag die het toetreden van een afgescheurde lidstaat zou bemoeilijken, laat staan verbieden. De Scottish National Party ziet geen enkele reden waarom het Europees gezinde Schotland niet aanvaard zou worden als nieuw lid van de EU.

Het mag duidelijk zijn dat Europa in 2014 en daarna meer en meer rekening zal moeten houden met de regionalistische stromingen binnen haar grenzen. Mits enige openheid van geest en welwillendheid is dat overigens een positieve evolutie. Ontwikkelingen als die in Schotland en Catalonië vormen in wezen geen bedreiging voor de Europese Unie, maar eerder een opportuniteit om een nieuwe, sociale en democratische weg in te slaan.

Ze bieden ook een antwoord op de meer negatief ingestelde euroscepsis die in veel lidstaten de kop opsteekt én aan belang wint. De EU heeft dus de keuze: hardnekkig vasthouden aan de huidige nationale structuren en zo de groeiende anti-EU gevoelens verder aanwakkeren, of zich openstellen voor een nieuwe en positieve evolutie naar een Unie op mensenmaat, gestoeld op echte democratie.

Foto: © Reporters