Groeten uit Odessa, met dank aan de groepsimmuniteit

Sinds meer dan twintig jaar reis ik regelmatig naar de stad Odessa in Oekraïne om schoonfamilie te bezoeken. Als je hier rondloopt, net aangekomen uit Amsterdam, Brussel of Berlijn, vraag je je af of de coronacrisis hier wel bestaat. De straten, parken, terrassen en stranden zijn vol met vakantiegangers, bijna alle zonder mondmasker.  Ook de restaurants. In een land als Oekraïne wekken officiële statistieken nog altijd niet direct vertrouwen. Daarom is het niet verwonderlijk dat mensen opkijken van recente berichten als: ‘10% van de IC bedden in gebruik’, ‘7,5 % van alle voor covid gereseveerde bedden in gebruik’, ‘6 % van alle ventilatoren in gebruik.’ Maar als de werkelijkheid anders was, dan zouden de media vol staan met berichten over overvolle ziekenhuizen en torenhoge sterftecijfers. Daarvoor is de pers in Oekraïne voldoende vrij.

Weinig vaccinaties

Het totaal aantal besmettingen sinds het begin van de pandemie bedraagt 2,2 miljoen, terwijl 52.600 mensen zijn overleden. Oekraïne telt 40 miljoen inwoners. In België zijn 25.200 mensen aan covid-19 bezweken. Indien de Oekraïense cijfers kloppen en indien België hetzelfde aantal sterfgevallen per hoofd van de bevolking zou hebben als Oekraïne, dan
zou België 15.255 overlijdens betreuren.

Dit betekent dat Oekraïne een soort nationale immuniteit heeft opgebouwd met een veel kleiner aantal doden per hoofd van de bevolking dan België. Vraag is natuurlijk of de nationale immuniteit blijft doorzetten en of de Belgische cijfers niet substantieel zullen verbeteren of verslechteren. Oekraïne’s vaccinatiepercentage blijft daarentegen erg laag. 2,3 miljoen mensen hebben een eerste dosis ontvangen, 1,1 miljoen twee.

Jonge bevolking

De meest gehoorde verklaring voor de ondramatische covid-situatie, ook volgens de Oekraïense Marc van Ranst/Steven van Gucht, is dat het land de afgelopen anderhalf jaar daadwerkelijk een nationale groepsimmuniteit heeft  opgebouwd. Oekraïne heeft een relatief jonge bevolking. De levensverwachting is met 72 jaar veel lager dan in West Europa. Veel
mensen zijn vooral in de eerste maanden van de pandemie ziek geworden, met veel lagere sterftepercentages dan bij ons. Daarop sloot de regering het land van de buitenwereld af. Door zijn geografische ligging en relatief laag niveau van economische ontwikkeling kent het veel minder intensieve internationale bewegingen dan Westeuropese landen. Dat
vermindert het besmettingsgevaar.

Hoe het ook zij op dit moment lijkt het oprecht redelijk veilig toeven in Oekraïne, al blijft waakzaamheid vanzelfsprekend overal geboden: mondkapjes op in binnenruimtes, afstand houden, binnenruimtes goed ventileren, handen wassen. Gisteravond deed het publiek in de Opera van Odessa dat niet. Bij binnenkomst kreeg iedereen verplicht een mondkapje
op. Tot onze verbazing en schrik bleken bijna allen dat te hebben afgezet
toen ze eenmaal op hun plaats zaten….

De geschiedenis van Odessa

Maar wat voor stad is Odessa, los van het coronaverhaal? Iedereen die de naam ‘Odessa’ hoort krijgt direct associaties met iets onbestemds en exotisch, maar niemand weet zich er iets concreets bij voor te stellen.  Hooguit had iemand van het boek ‘The Odessa-file’ gehoord of van de film ‘Little-Odessa’.

Odessa blijkt een hoogst interessante stad te zijn met een kleurrijke en vaak ook tragische geschiedenis.  Het werd uit het niets gesticht in 1794 door de Russische keizerin Catharina De Grote aan een baai aan de noordwest kust van de Zwarte Zee. Het enige wat daar destijds stond was een Turks fort en een kleine nederzetting die door Russische troepen waren ingenomen tijdens de Russisch-Turkse oorlog.

Avonturiers en gelukszoekers

Dankzij allerlei keizerlijke privileges ontwikkelde Odessa zich ongekend snel tot een welvarende havenstad en handelscentrum.  Midden 19e eeuw was het met 100.000 inwoners de op drie na grootste stad in het Russisch keizerrijk en was het uitgegroeid uit tot de grootste graanexporteur in Europa. De vrijheden en ontwikkelingsmogelijkheden trokken  avonturiers en gelukzoekers aan uit heel Europa. Russen, Joden, Oekraïners, Polen en Duitsers waren lang de grootste bevolkingsgroepen. Daarnaast ook Grieken, Armeniërs, Tataren en Fransen. Veel Joden vertrokken uit Russische gebieden met anti-Joodse bestonden naar Odessa, waar ze vrij waren. In 1940 was drieendertig  procent van de bevolking Joods

Met ruim één miljoen inwoners is Odessa de derde stad van Oekraïne. In het prachtige intact gebleven centrum  is de sfeer uit de 18e en 19e eeuw overal zichtbaar. De architectuur is vaak meer Mediterraan dan Russisch vanwege Italiaanse en Franse invloeden. De haven is de op één na grootste van Oekraïne. De vele stranden in en rond de stad trekken jaarlijks miljoenen toeristen. Tot 2014 was een groot deel van hen Russen, maar sinds Rusland’s annexatie van de Krim en zijn militaire agressie in Oost Oekraïne komen Russische toeristen niet meer.

Uitbundig uitgaansleven

De lezer zal verbaasd zijn te lezen dat meer dan 60 procent van de bevolking ‘etnisch Oekraïens’ is en 25 procent ‘etnisch Russisch’, maar dat bijna tachtig procent van de bevolking Russisch spreekt. Opmerkelijk is de door de nationale overheid in Kiev gedreven ‘Oekraïenisering’ van het schriftelijk taalgebruik, ook in de privé-sector. Bijna alle opschriften op winkels en reclame-borden zijn nu in het Oekraïens. Enkele jaren geleden was de meerderheid nog in het Russisch. De bevolking lijkt dit zonder probleem te aanvaarden.

Vooral in de zomermaanden hangt er in de stad een weldadige lome Mediterrane sfeer langs de brede met platanen omlijnde boulevards, terrassen en stranden. Westerlingen hebben geen idee van de uitbundigheid, kwaliteit en intensiteit van het uitgaansleven, met name dat voor jongeren. De openlucht-discotheken langs het strand trekken ‘s nachts duizenden feestgangers, vaak met live-optredens van in het Russisch en Oekraïense taalgebied klinkende namen.

En nee, voor deze bijdrage krijg ik niet betaald. Ik vond het alleen interessant om eens informatie te delen met Doorbraak-lezers over de interessante en fraaie bestemming die Odessa nu eenmaal is.