JavaScript is required for this website to work.
Media

Afscheid van een monument

Henk Jurgens28/6/2016Leestijd 3 minuten

Vorige week overleed Henk Hofland. Henk Jurgens borstelde een portret van de bekende Nederlandse journalist.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

‘Ik schrijf als een snuffelende hond die zich goed heeft voorbereid op zijn traject,’ zei de vorige week overleden journalist en columnist Henk Hofland in 2011 tegen de Volkskrant. ‘Ik noteer mijn punt, dan begin ik aan mijn eerste zin, ik hoop dat die lukt, lukt die niet dan moet ik een blok omlopen, lukt die wel, dan snuffel ik verder: van het ene kom ik op het andere. Je bouwt, zoals je ook met een blokkendoos bouwt, of een machientje. Het is een vak dat je al doende leert.’

Henk Hofland was hoofdredacteur van de Amsterdamse krant het Algemeen Handelsblad. Na de fusie van zijn krant met de Rotterdamse NRC in 1970 werd hij lid van de trojka die het NRC Handelsblad als hoofdredactie leidde. In juli 1972 trok Hofland zich terug en werd André Spoor de enige hoofdredacteur. Spoor slaagde er uiteindelijk in om de progressieve Amsterdamse redactie in balans te brengen met de veel conservatievere Rotterdamse. De dramatische terugval van het aantal abonnementen werd mede hierdoor gestopt.

Hofland ging stukjes schrijven. Onder het pseudoniem S. Montag schreef hij zijn columns in de krant. Daarnaast was hij veel bij de VPROop de televisie te vinden en zat hij elke week aan tafel bij Welingelichte Kringen, het journalistieke radioprogramma van de VPRO.

Als columnist kreeg Hofland grote faam. Scherp observeren en kritisch analyseren en dat ook nog in fatsoenlijk en begrijpend Nederlands opschrijven, daar stond Hofland voor. Geen alledaagse eigenschappen in een tijd waarin kritische journalistiek vaak verward wordt met hard en gelijk hebberig schreeuwen. ‘Ik ben zo nieuwsgierig als de pest,’ schreef hij over zichzelf.

‘Meningen worden steeds belangrijker,’ zei hij in de Volkskrant. ‘Niet alleen omdat tegenwoordig iedereen er een kan hebben, maar omdat je ze wereldwijd kunt verspreiden. Het internet heeft ieder individu tot een machtig mens gemaakt. Je kunt denken: wat Pietje Puk zegt, lap ik aan mijn laars. Maar dat vindt Pietje Puk helemaal niet, want zijn mening gaat van Vuurland tot de Noordpool.’ En aan Vrij Nederland liet hij in 2012 weten: ‘De digitale revolutie heeft de miskenning een nieuwe stem gegeven. Iedereen kan op ieder ogenblik de hele wereld laten weten wat hij van alles vindt. Of je er iets van weet of niet, dat maakt geen verschil. En allemaal doen ze het onder een schuilnaam. Je pakt je laptop en daar gaat-ie!’ Hofland bleef een scherpzinnige, soms wat mopperende Amsterdammer.

 

In 1972 verscheen zijn boek Tegels lichten. Het is een leerboek voor alle onderzoeksjournalisten. Het is een analyse van de ‘schichtigheid van Nederlandse autoriteiten’. Het gaat over zaken die ze in de doofpot hadden gestopt, over de Nederlandse politiek van na de oorlog, over de dekolonisatie van Indonesië en Nieuw-Guinea, over provo en de jaren 60.

‘Wie bijvoorbeeld als toerist door een van de betere buurten van Nederland wandelt, in Aerdenhout, Kralingen, Wassenaar of sommige delen van het Sticht of het Gooi, zal misschien niet zo vlug vermoeden dat achter de geschoren heggen, half aan het oog onttrokken door dichte bosschages, onder rieten daken, om de open haardvuren hier en daar een intens geestelijk leven bloeit,’ begint een tegel die zorgvuldig gelicht wordt.

De belangrijkste journalistieke prijs van Nederland, De Tegel, is naar dit boek vernoemd. De Tegel wordt sinds 2007 jaarlijks uitgereikt door een vakjury voor uitmuntend journalistiek werk.

De Gouden Ganzenveer is Hofland in 1996 door de KNUB, de Nederlandse uitgevers, uitgereikt en in 2001 ontving hij een eredoctoraat aan de Universiteit van Maastricht.

In 2011 kreeg Hofland de P.C. Hooftprijs die dat jaar werd uitgereikt voor het beste essay. De jury schreef in zijn rapport: ‘Hofland lichtte de tegels van de verwerking van de oorlog, de politionele acties en de restauratie van het oude bestel na de oorlog. Hij wierp ook het volle licht op kwesties die in Nederland in achterafkamers en wandelgangen werden bedisseld, zoals de Greet Hofmans-affaire.’

‘Niemand hier te lande heeft de afgelopen zestig jaar zo nauwlettend en zo gedistantieerd, zo scrupuleus en tegelijk met zoveel sprezzatura én met een van ijzeren discipline getuigende volharding en continuïteit de maatschappelijke toestand gepeild.’

‘Het is een ontzettend mooi bericht,’ zei Hofland. ‘Ik hoorde de voltallige jury aan de andere kant van de telefoonlijn een prachtig applaus geven. Het is net een snelle verjongingskuur. Althans, volgens mijn bezoek ging ik er opeens jaren jonger uitzien.’ IJdelheid en ironie waren hem niet vreemd.

In 1999 is Hofland door collega’s uitgeroepen tot Nederlandse Journalist van de Twintigste Eeuw. Natuurlijk is dat onzin. Het maken van ranglijstjes, waaraan ze met name bij VPROen NRC Handelsblad veel plezier beleven, is het vergelijken van appels met peren en dan alleen nog maar bekende appels en peren. Wie kent bijvoorbeeld de in het begin van de twintigste eeuw beroemde Rotterdamse journalist Hans Hans nog? Jammer. Hij is van het pre-internet tijdperk.

‘Ik moest weer denken aan onze jaren op Nijenrode,’ vertelde Willem Oltmans na hun verzoening. Ze waren jaren gebrouilleerd geweest. ‘We waren kamergenoten. Ik was als een baboe voor hem. Moeder Hofland schreef me briefjes: “Zorg je ervoor dat er iedere avond een appeltje ligt op Henks bed?”’

‘Met hem sterft een man die je zonder overdrijving een van de monumenten van onze krant mag noemen,’ schreef Peter Vandermeersch, de huidige hoofdredacteur van NRC Handelsblad.

Categorieën
Personen

De Nederlandse publicist Henk Jurgens (1942) is politicoloog (UvA). Hij schrijft regelmatig in Doorbraak over Nederland en de Nederlandse politiek.

Commentaren en reacties