Als IJsland het zonder leger kan stellen, waarom wij dan niet?

Voortreffelijke Belgische excellenties zijn het geworden, Jan Jambon, Johan Van Overtveldt en Steven Vandeput. In een ijltempo werden voor Kerst nu de laatste probleemdossiers opgeruimd via een soort koehandel tussen departementen en partijen. Vooral de N-VA is in haar nopjes: het Belgisch leger kan zich eindelijk ontdoen van zijn oudijzerimago, en mag voor meer dan negen miljard nieuw speelgoed uitkiezen: jachtvliegtuigen, fregatten, mijnenjagers, drones, en wat kleiner gerief.

Ach, dat leger. De eerste wereldoorlog toonde waar een leger sinds de oudheid echt voor dient: om tegen een ander leger te pletter te lopen. En om syfilis te verspreiden uiteraard. De tweede wereldoorlog eindigde met nucleair vuurwerk dat in feite heel het klassieke oorlogsgebeuren zinledig maakt, want in een kernoorlog overleeft in principe niemand, ook de militairen niet. En nu, in de opmaat van het derde millennium, kan een handvol gestoorde nitwits een heel land terroriseren en lamleggen, waarbij tot de tanden gewapende militairen alleen nog goed zijn voor enig straattheater.

Het strijdtoneel verlegt zich overigens steeds meer naar de cybersfeer, de mogelijkheid om grote netwerken plat te leggen, zowel van de overheid als commerciële, en hoe zich daartegen te beveiligen. Onze politici leven in het verleden.

Speelgoedleger

Conclusie: die negen miljard zijn weggesmeten geld. Experts hebben voorspeld dat de 34 gevechtsvliegtuigen die de F-16’s moeten vervangen, al verouderd zullen zijn tegen dat ze geleverd worden. Dat brengt ons naar de clou van heel het actuele militaire gebeuren: de wapenhandel.

De wereldwijde jaarlijkse omzet in militair materieel bedraagt tegenwoordig meer dan 300 miljard dollar. De Verenigde Staten zijn absolute marktleider, gevolgd door Rusland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Het kleine België doet het niet slecht, want samen met Duitsland aan de Europese top in de afdeling ‘militaire vuurwapens’, dit vrijwel uitsluitend dankzij de FN-fabrieken in Luik/Herstal. Vlaanderen mag dan weer wat high tech-materiaal leveren om gesofistikeerde systemen mee uit te rusten.

Op die manier laat België, als klant én leverancier, zich gewillig opzuigen in het wereldwijde opbod van wapentuig met een onduidelijke bestemming en strategisch zelfs twijfelachtige impact. Er worden wapens verkocht, gewoon omdat ze moeten verkocht worden, aan om het even wie eigenlijk. Cynische kerstboodschap van Michel en C°, maar het is gewoon zo. De vergelijking met bv. de drughandel klopt tot op grote hoogte: ook hier worden behoeftes gecreëerd en onderhouden, met enorme financiële belangen als inzet, maar met een negatieve impact op de globale levenskwaliteit.

Het Belgisch leger is en blijft daarbij een speelgoedleger, hoeveel geld we er ook insteken. Vreemd dat een zogenaamde systeemkritische partij als de N-VA dat niet snapt. Ook in dit opzicht is het republikeins niveau helemaal verdampt ten voordele van een neo-Belgicistisch patriottisme dat op 21 juli in Brussel tanks wil zien defileren. Terwijl we in feite het 19^de en 20^ste eeuwse concept van defensie zouden kunnen afschaffen en inzetten op burgerlijke weerbaarheid, ontwikkeling en onderwijs, inbegrepen zelfverdediging, fysieke en mentale training die van pas komt in allerlei stress-situaties, tot en met een acute terreuraanval.

Morele herbewapening dus, wat dan misschien ook weer het dramatisch hoge verbruik van anti-depressiva en dito zelfmoordcijfers zou naar beneden halen. Maar aan die piste heeft de wapenindustrie natuurlijk niets. En zo ontstaan er patstellingen en/of escalaties. Kijk hoe ‘s werelds grootste militaire supermacht, de VS, met de handen in het haar zit tegenover het zootje ongeregeld van IS, dat niet één vliegtuig bezit of oorlogsbodem rijk is.

Kijk hoe Turkije en Rusland van pure verveling elkaars vliegtuigen uit de lucht schieten, wéér goed voor de verkoop van dit artikel. Moet dit ons, bewoners van een dwergstaat, niet doen nadenken over de zin van de uitbouw van een militair apparaat?

Als bijvoorbeeld IJsland het zonder leger kan stellen, waarom wij dan niet? Omdat de nazaten van de Vikings beter kunnen rekenen,- dat weten we al sinds ze de bankencrisis elegant oplosten door de bankiers ervoor te laten opdraaien. Het land is lid van de NAVO, jawel, en valt daardoor onder de bijbehorende paraplu, met nul man militair personeel en zonder ook maar één tank of gevechtsvliegtuig of oorlogsbodem te bezitten. Enkele bilaterale overeenkomsten met Noorwegen en Denemarken besteden de post ‘landsverdediging’ uit, in het besef dat een serieus conflict sowieso niet meer nationaal kan beslecht worden. Pure winst voor de staatskas, meer geld voor sociale zekerheid, gezondheidszorg, onderwijs. Zelfs de VS-vliegtuigbasis werd al in 2006 gesloten, het NAVO-lidmaatschap kost sindsdien alleen maar wat papier en postzegels. Of hoe een land welvaart creëert, alleen al door de juiste prioriteiten te stellen en het begrip ‘soevereiniteit ‘maximaal in te vullen

Dat soort overwegingen veronderstelt natuurlijk een diepgaander politiek debat dan het haast- en broddelwerk dat de federale regering voor het kerstreces weer eens afleverde.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist