Op 8 december 2022 nam het Amerikaanse Congres een nieuwe wet aan. Beide kamers van het federale parlement gaven hun goedkeuring aan de Respect for Marriage Act (RFMA). Het was niet de eerste keer dat parlementariërs probeerden om deze wet door het parlement te loodsen, wel was het de eerste keer dat ze daarin slaagden.

Huwelijk

De voorwaarden en procedure voor het sluiten van een burgerlijk huwelijk zijn in de Verenigde Staten principieel een deelstatelijke bevoegdheid. Tot 2015 koos elke staat daarom soeverein wie zij de mogelijkheid gaf om te huwen. Sommige kozen ervoor om de huwelijksband voor te behouden voor heterokoppels, terwijl andere geen graten zagen in een uitbreiding van het instituut naar partners van hetzelfde geslacht. De federale (of nationale) grondwet, zo werd gedacht, liet immers in het midden of het huwelijksbootje een sekseverschil vereist.

Daar dacht het federaal Hooggerechtshof, het Supreme Court, anders over. In 2015 velde het Hooggerechtshof een oordeel in de zaak Obergefell versus Hodges. In haar arrest besloot het hof dat deelstaten die het huwelijk definieerden als de unie tussen één man en één vrouw de federale grondwet schonden. Het resultaat van deze beslissing, gesteund door vijf van de negen opperrechters, was de uniformering van het huwelijksrecht over het hele land: elke deelstaat werd verplicht burgerlijke huwelijken te voltrekken tussen mensen van hetzelfde geslacht.

Verhofstadt

In België kunnen personen van hetzelfde geslacht sinds 2003 in het burgerlijk huwelijk treden. Daarmee werd België het tweede land (na Nederland) dat het huwelijk tussen homokoppels erkende. Deze vernieuwing was één van de verwezenlijkingen van de ethisch-progressieve regering Verhofstadt I (1999-2003).

Het pad naar het homohuwelijk werd evenwel reeds geëffend door het instituut van de ‘wettelijke samenwoning’. Vanaf de eerste dag van het nieuwe millennium konden twee personen naast feitelijk samenleven en getrouwd samenleven ook ‘wettelijk’ samenleven. Aangezien het burgerlijk huwelijk voor hen (nog) geen optie was, was dit een eerste, belangrijke overwinning voor relatiegelijkheid: homoseksuele Belgen konden voor het eerst hun relatie onrechtstreeks laten erkennen door de Belgische Staat. Drie jaar later kon dit ook rechtstreeks.

Respect

De Obergefell-beslissing van 2015 maakte in grote mate een einde aan de pluraliteit van het huwelijksrecht in de Verenigde Staten. Homokoppels dienden gelijk behandeld te worden door de wet. Zowel de federale overheid als de deelstatelijke overheden mochten geen disparate behandeling van hetero- en homokoppels promoten.

Na het federaal Hooggerechtshof springt nu ook de federale wetgever in de bres voor homorechten. Eerder dit jaar introduceerden Democraten in het Congres een huwelijkswet: de Respect for Marriage Act (RFMA). De RFMA bepaalt dat voor federale doeleinden het ‘huwelijk’ wordt gedefinieerd als een unie tussen twee personen, ongeacht hun geslacht. In tegenstelling tot de Obergefell-beslissing, verplicht deze wet deelstaten niet om een homohuwelijk te voltrekken. Wel stipuleert ze dat elke deelstaat een wettig gesloten huwelijk uit een andere deelstaat moet erkennen. Trouwt men in New York, dan is men ook getrouwd in Alabama (en vice versa).

Herhaling

Het viel u misschien op dat de RFMA overbodig is: de wet lijkt er immers van uit te gaan dat niet elke deelstaat het homohuwelijk gesloten in een andere deelstaat erkent, vermoedelijk omdat die eerste staat dat soort huwelijk zelf niet toelaat. Dat is vreemd, aangezien het Hooggerechtshof de vijftig deelstaten in Obergefell reeds verplichtte om het homohuwelijk te erkennen én te voltrekken.

Democraten (grote ‘d’) in het federale parlement zagen de bui evenwel hangen. Ook abortus werd tot voor kort immers gegarandeerd door de rechterlijke macht. Maar met haar Dobbs-arrest verwees het Hof op 24 juni haar eerdere rechtspraak samen met het federaal abortusrecht naar de prullenmand. Progressieve Amerikanen, inclusief alle Democratische politici in Washington D.C., concludeerden dat het wellicht geen goed idee was om al te veel te rekenen op de inzichten van negen juristen in toga.

Republikeinen

De Respect for Marriage Act werd met 258 (op 435) stemmen goedgekeurd door het Huis van Afgevaardigden, waar 39 Republikeinen zich aansloten bij alle Democraten. De wet kreeg eind november ook de steun van beide partijen in de door de Democraten gecontroleerde Senaat: 12 GOP-senatoren (van de 50) keerden zich tegen hun partij en stemden voor de wetgeving.

Nu, ‘tegen de partij keren’ is misschien overdreven. Hoewel het klopt dat een zeer activistische, sociaal-conservatieve kern van de partij zich blijvend verzet tegen same-sex marriage, is, volgens een recente Gallup-peiling, een nipte meerderheid van Republikeinen voorstander van het homohuwelijk. Omwille van de disproportionele invloed van sociaal-conservatieve, in het bijzonder religieuze kiezers binnen de Grand Old Party blijft de officiële koers van de partij er evenwel één van weerstand.

De RFMA moet een minimumbescherming bieden aan homokoppels indien de huidige rechtspraak van het Hooggerechtshof ingetrokken wordt. Dat is uiterst onwaarschijnlijk, maar verdedigers van het homohuwelijk zijn liever ‘safe’ dan ‘sorry’. De federale erkenning van het homohuwelijk is, zelfs zonder deze intrekking, zonder twijfel een stap vooruit voor de sociaal-progressieve beweging. Conservatieve Amerikanen vrezen ondertussen dat de RFMA slechts een opstapje is voor een (nog) radicaler sociaal beleid, een beleid dat religieuze vrijheid in de Verenigde Staten voorgoed naar de geschiedenisboeken verwijst. Only time will tell.