Bart Van Craeynest, hoofdeconoom van Voka, was nog maar recent te gast bij Doorbraak Radio. In het gesprek over onder andere de begroting, liet hij niet na te schudden aan de fundamenten van gevestigde waarden zoals de automatisch loonindexering.

Maar dat was voor COVID-19, beter gekend als het coronavirus, ook bij ons de kop op stak. Gezien het veranderende economisch klimaat nodigden we hem op 13 maart (de dag na de aankondigingen dat onder andere de restaurants en cafés zouden sluiten – red.) opnieuw uit voor een gesprek met David Geens.

Wat denkt u over de maatregelen die genomen werden inzake COVID-19?

‘Aangezien ik geen viroloog ben, kan ik moeilijk inschatten of de maatregelen moesten genomen worden, maar ik ga ervan uit dat ze nodig waren om de risico’s in te perken. Het lijkt me wel belangrijk om het potentiële gevaar in te dijken om economische schade op lange termijn te vermijden. Wanneer het te fel escaleert, zoals in Italië het geval is, wordt de menselijke en economische schade achteraf nog groter. Daarom is het belangrijk nu krachtig in te grijpen.’

Met andere woorden, nu drastische stappen zetten is beter voor de economie?

‘Die drastische stappen zullen zeker gevolgen hebben voor de economie. Maar die hebben de bedoeling zwaardere gevolgen op lange termijn te voorkomen. Hopelijk slagen we er met deze maatregelen in om sneller door de crisis te komen. Mocht die langer duren, kan de economische schade serieus oplopen.’

Ik heb vandaag al vragen gehoord zoals ‘kan een zelfstandige kapster op zaterdag open zijn?’ of ‘mag ik bij de pita bar nog afhalen?’ Allemaal terechte vragen die mensen zich ook na de uitleg van de overheid nog stellen. Wordt er volgens u duidelijk genoeg gecommuniceerd naar de bedrijven?

‘Bij Voka krijgen we te horen dat de communicatie toch geapprecieerd wordt. Het gebeurt allemaal zo snel dat niet alles meteen duidelijk is, maar er wordt verder gecommuniceerd. In de komende dagen zal dat waarschijnlijk verder gaan. Steeds meer informatie wordt beschikbaar. Wij proberen onze leden ook zo veel mogelijk zelf te informeren.’

‘Het lijkt me niet onlogisch dat vannacht nog niet alles meteen duidelijk was. Zolang er maar meer duidelijke en transparante communicatie volgt. Wanneer er bijvoorbeeld steunmaatregelen volgen is duidelijke communicatie over waar en hoe de ondernemingen hulp kunnen krijgen essentieel.’

Het is duidelijk dat het noch voor de overheid, noch voor de bedrijven makkelijk is. Vindt u in die zin dat de compensaties waar vanuit de Vlaamse overheid gesproken wordt voldoende zullen zijn? Tenslotte moeten vele bedrijven enkele weken sluiten.

‘Het is op dit moment moeilijk in te schatten, maar het is belangrijk dat er al in die richting gewerkt wordt. Maatregelen voor tijdelijke werkloosheid en het uitstellen van betalingen waren al in voege. Vandaag komen daar dus extra compensaties bovenop. Ik vermoed dat er verder gewerkt wordt aan nog andere compensaties en maatregelen.’

‘De maatregelen die nu genomen worden, zijn nodig om de verdere verspreiding van de epidemie tegen te gaan. Daar zal ongetwijfeld een economische kost mee gepaard gaan. Het is nu aan de overheid om ervoor te zorgen dat gezonde bedrijven door deze tijdelijke situatie niet in de problemen geraken. De eerste stappen zijn daarin nu gezet. In de komende dagen moeten daar nog een aantal zaken bijkomen.’

‘De impact verschilt van bedrijf tot bedrijf en van sector tot sector. Het is wel duidelijk dat zowel de Vlaamse als de federale overheid aangeeft dat ze er is en wil tussenkomen. Dat is belangrijk. Het is nu niet het moment om ons zorgen te maken over het begrotingstekort. We moeten, met de bedrijven overeind, door deze crisis heen geraken. Op die manier kunnen we, eens de crisis voorbij is, snel economisch herstellen.’

‘De overheid moet zich nu concentreren op het voorkomen van langdurige economische gevolgen na de crisis. Daar lijken ze toch duidelijk aan te werken. Zo zijn er verschillende taskforces waar meerdere bedrijven bij betrokken zijn. Dat geeft aan dat er wel degelijk geluisterd wordt naar de noden. Daarom verwacht ik dat er in de komende dagen nog meer maatregelen zullen genomen worden.’

Waarin schieten ze dan momenteel nog tekort? Welk advies zou u aan de overheid geven?

‘Sommige sectoren zijn op dit moment heel hard geraakt. Daar moet er zeker, op zijn minst tijdelijk, voor een stuk compensatie voorzien worden om deze crisisperiode te kunnen overbruggen.’

‘Als we dan breder gaan kijken naar de economie, moeten bepaalde maatregelen nog verder uitgediept worden. Of er nog grote compensaties bovenop moeten komen, zal afhangen van hoe zwaar de crisis wordt en hoe lang ze aansleept.’

‘Voor de direct getroffen sectoren is het redelijk duidelijk, maar er zijn nog veel indirect getroffen sectoren waar het minder duidelijk is momenteel. Veel van onze bedrijven zullen pas later de gevolgen voelen van de algemene vertraging van de economie. Onze productiebedrijven die op de internationale markt actief zijn, kunnen ook getroffen worden wanneer in de afzetlanden maatregelen genomen worden om de verspreiding van het virus tegen te gaan.’

‘Ik heb de indruk dat de overheid toch kort op de bal aan het spelen is om ervoor te zorgen dat er extra mogelijkheden vrijkomen wanneer dat nodig blijkt.’

De ECB (Europese Centrale Bank) heeft eerder deze week maatregelen getroffen die ervoor moeten zorgen dat er voldoende leningen en kredieten beschikbaar blijven. Zeker voor de kmo’s. Is er  zekerheid dat dat geld via de financiële instellingen zal doorstromen naar de kmo’s die zo talrijk aanwezig zijn in Vlaanderen?

‘Zekerheid is op dat vlak moeilijk natuurlijk, maar met die aankondiging toont de ECB dat ze in de juiste richting denkt. Ook zij wil ervoor zorgen dat de tijdelijke crisis overbrugd raakt. De aankondiging van de Nationale Bank eerder deze week over de buffers lag in diezelfde lijn.’

‘Absolute zekerheid is er niet, maar ook daar wordt overlegd met de bankensector om ervoor te zorgen dat die daarin mee stapt. Op die manier blijft de kredietstroom lopen. Dat is belangrijk, want het zorgt ervoor dat deze tijdelijke schok niet uitgroeit tot een diepere crisis.’

‘De parallellen met de economische crisis van 2008 zijn zwaar overdreven. We hebben er wel uit geleerd dat als de kredietstroom naar de bedrijven opdroogt, je heel snel een veel diepere economische crisis krijgt. De stappen van de ECB gaan in ieder geval in de goede richting om dat te vermijden. Ze kan wel nog meer doen. Vandaag kondigde ze ook aan dat ze bereid is om meer te doen, mocht dat nodig blijken. Die steun zal dan opnieuw via de banken doorstromen naar de bedrijven. De overheid moet daar op zijn minst op aansturen en toekijken dat het ook effectief gebeurt.’

Dit is natuurlijk een crisis met noodmaatregelen, met economische gevolgen. Maar misschien gaat het de gezonde bedrijven niet zoveel kosten als er voldoende steunmaatregelen zijn. Is het te verwachten dat we, gezien de zojuist genomen maatregelen, over een paar maanden terugblikken en zien dat het allemaal niet zo erg was en dat het economisch weefsel gezond is gebleven?

‘Wat de impact betreft moet je denken in termen van scenario’s. De toekomst is heel moeilijk te voorspellen. Het meest waarschijnlijke scenario is dat we deze uitbraak relatief snel onder controle krijgen dankzij de net genomen maatregelen. Kijk naar China en Zuid-Korea. Daar hebben ze door strenge maatregelen te nemen de uitbraak relatief snel onder controle gekregen.’

‘Als wij daar hier ook in slagen, zullen we normaal zien dat de economie vrij snel herstelt. Dan zullen deze tijdelijke maatregelen daar toe bijgedragen hebben. Achteraf gaan we misschien zeggen dat het allemaal zo erg niet was, maar dat zullen we te danken hebben aan de maatregelen die we vandaag nemen.’

‘We moeten er allemaal aan werken om zo snel mogelijk door deze crisis te komen. Dan zal je normaal zien dat de economie snel herstelt. Dat hebben we ook vastgesteld bij eerdere tijdelijke schokken. Op voorwaarde dat je de periode van onzekerheid, faillissementen en betalingsproblemen kan overbruggen. Daarom zijn de steunmaatregelen op dit moment cruciaal om ervoor te zorgen dat de economische crisis beperkt blijft tot een tijdelijke schok.’

‘De beurzen zijn geen perfecte graadmeter, maar zullen er ook in meegaan. Door de onzekerheid staan die momenteel onder druk. Eens duidelijk wordt dat we de uitbraak onder controle krijgen, mag je ook daar  beterschap verwachten. Op dit moment valt moeilijk te voorspellen wanneer we de uitbraak onder controle krijgen en wanneer we de gevolgen daarvan in de cijfers zullen terugzien.’

In een economie speelt natuurlijk niet alleen het belang van de bedrijven, maar ook dat van de burgers. Moet onze regering  er niet voor  zorgen dat de mensen die nu getroffen worden geen financiële schade lijden? Hebt u weet van maatregelen die op dat vlak genomen worden, of zijn er andere stappen waar u aan denkt?

‘Het is belangrijk ervoor te zorgen dat de economische schade daar al bij al beperkt blijft. Op de arbeidsmarkt zal het waarschijnlijk meevallen, ook al zit de kans er dik in dat we, op zijn minst op korte termijn, in een recessie terechtkomen.’

‘We zitten al jaren met een arbeidsmarkt die gekenmerkt wordt door een tekort aan werknemers. Als het nu tijdelijk wat moeilijker gaat, zullen onze bedrijven ook niet op grote schaal mensen op straat zetten. De maatregelen van tijdelijke werkloosheid zullen dat toch voor een tijd kunnen compenseren.’

‘De economie blijft draaien. Als de schade inzake werkgelegenheid binnen de perken blijft, zal ook de schade inzake koopkracht relatief meevallen. In die zin zitten de maatregelen op dezelfde lijn. Eens de epidemie onder controle is, zal de economie terug kunnen opveren en positieve gevolgen hebben voor de koopkracht van de gezinnen.’

Als we kijken naar de Belgische begroting, moeten we dan geen houding aannemen waarbij we ons niet meer blind staren op een tekort van drie procent, maar eerder de economie en de burgers ondersteunen?

‘Voor alle duidelijkheid: het was veel beter geweest de crisis in te kunnen gaan met een begroting op orde. Je moet er in goede tijden voor zorgen dat je een begroting op orde hebt. Op die manier heb je tijdens een onverwachte crisis zoals deze voldoende marge. We hebben dat niet gedaan. We hebben vandaag al een beraamd tekort van twee en een half procent van het bbp (bruto binnenlands product) voor dit jaar.’

‘Tijdens dit soort crisissen moet je inderdaad niet focussen op de begroting. Het begrotingstekort zal oplopen door enerzijds de steunmaatregelen die genomen worden en anderzijds de impact op de algemene economie. Er zal een tragere groei zijn. Wellicht zullen we de drie procent begrotingstekort overschrijden, maar daar moeten we ons momenteel niet blind op staren. Die maatregelen moet je nemen om nog meer economische schade op lange termijn te vermijden. Neem je die maatregelen niet, zal het achteraf nog slechter zijn voor je begroting.’

‘Hopelijk kunnen we hieruit de les leren dat het zelfs in goede tijden belangrijk is je begroting op orde te hebben, zodat je beter met zulke crisissen kan omgaan. De opkuis van de begroting zal moeten wachten tot na de crisis. We wisten al langer dat er heel wat werk aan de winkel is en er zal nog meer werk zijn.’

‘Op dit moment moet de focus en de prioriteit liggen op het inperken van de gezondheidsrisico’s van deze crisis en het beperken van de economische schade. Eens die crisis achter de rug is zullen we echt werk moeten maken van het op orde stellen van de begroting, maar vandaag mag dat even vergeten worden.’

Het volledige interview kan u hier beluisteren