Woensdag 15 maart kiest Nederland de nieuwe leden van de Provinciale Staten, die op hun beurt de nieuwe Eerste Kamerleden (senatoren) gaan kiezen. Een winnaar, volgens alle peilingen, wordt de BoerBurgerBeweging (BBB). Die partij debuteerde twee jaar geleden in de Tweede Kamer. Kamerlid en partijleider Caroline (op zijn Engels uitgesproken, Ierse moeder) Van der Plas is nu nog de enige mandataris.

Hoogstwaarschijnlijk krijgt zij vanaf maart versterking in de provincies, en later dit jaar in de Eerste Kamer. Volgend jaar volgt deelname aan de Europese verkiezingen. Ze hebben zelfs al in alle provincies mogelijke informateurs en formateurs geselecteerd, voor het geval BBB in het provinciebestuur komt. Goede voorbereiding of vel verkocht voor de beer geschoten is?

Ontstaansgeschiedenis

De partij werd opgericht in 2019. Caroline Van der Plas was jarenlang agrarisch journalist geweest. In 2014 werd ze pr- en communicatiemedewerker voor de agrarische sector. Naar eigen zeggen wilde ze tegenwicht te bieden aan milieu- en dierenrechtenorganisaties, die de landbouwsector eenzijdig als vervuilend en dieronvriendelijk afschilderden. De oprichting van BBB had een tweeledig doel. Voortaan konden ze meedoen aan de politieke besluitvorming.

Daarnaast zouden BBB-politici makkelijker toegang hebben tot de media dan vertegenwoordigers van de agrarische sector. BBB moest tegenhanger worden van de Partij voor de Dieren, sinds 2006 in de Tweede Kamer. Critici vragen zich af of BBB werkelijk een politieke partij is, of enkel een middel om de belangen van de agrarische sector te behartigen.

De tweede pijler van de partij is het vertegenwoordigen van de regio. Zowel in de media als in landelijk beleid is onevenredig veel aandacht voor de Randstad, het gebied in het westen van Nederland rondom de vier grootste steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht). Om een beeld te geven: Pieter Omtzigt is momenteel het enige Kamerlid dat in de oostelijke regio Twente woont. In Amsterdam en voorsteden wonen 25 Kamerleden (van de 150).

Voortgekomen uit het CDA

Regiobelangen werden behartigd door het christendemocratische CDA. In aanloop naar de verkiezingen van 2021 ontstond het beeld dat de partij liever Randstedelijke stemmen wilde winnen. De provinciale achterban voelde zich in de steek gelaten. Daar kwam het vertrek van Omtzigt, populair in de regio, bovenop.

De moeder van Van der Plas was CDA-wethouder in de Overijsselse stad Deventer (haar vader was VVD’er). Dochter Caroline was kandidaat-raadslid in 2018. Melkveehouder Maurits von Martels was raadslid en wethouder in Dalfsen (Overijssel). In 2017 stond hij op plek 44 van de landelijke kandidatenlijst, een ogenschijnlijk onverkiesbare plaats. Hij kreeg voldoende voorkeursstemmen om direct een Kamerzetel te krijgen (het CDA behaalde er 19). In 2021 stond hij niet op de lijst.

Veel militanten en kandidaat-statenleden van BBB hebben een CDA-achtergrond, veelal in de plaatselijke politiek. Zij herkennen zich niet langer in hun oorspronkelijke partij. Nu bestaat een alternatief.

Ook toeloop vanuit de VVD

Het is een vaker gehoorde klacht: CDA en VVD zijn het contact met de achterban verloren. Daardoor ontstaat ruimte voor nieuwe partijen. Van de rechts-liberale VVD stappen kiezers over naar JA21 en van het CDA naar BBB.

BBB blijkt ook aantrekkelijk voor teleurgestelde VVD’ers. Gert-Jan Oplaat, boerenzoon en agrarisch ondernemer, was raadslid in Markelo (Overijssel) en van 1998 tot 2006 Kamerlid. In 2004 presenteerde hij met fractiegenoot Geert Wilders een pamflet waarin gepleit werd voor een rechts-conservatieve koers van de VVD. Het leidde tot de breuk van Wilders met de VVD. Oplaat bleef lid, maar zegde afgelopen jaar zijn lidmaatschap op, uit onvrede over de stikstofplannen van de regering en vanwege de reactie van de partijtop op de afwijzing van dit beleid door de leden. Oplaat is nu derde op de Eerste Kamerlijst.

Donderdag 9 februari ging de aandacht van de landelijke media vooral uit naar BBB-lijsttrekker Ilona Lagas. Lagas was VVD-raadslid en –wethouder in Ommen (Overijssel). Voor de landelijke dagbladen leek dit een verrassing. Regionale media en de radio hadden echter eerder bekendgemaakt dat zij actief was voor BBB.

In 2020 maakte Lagas nog intern bezwaar tegen het stikstofbeleid. Er kon beter ingezet worden op innovatie dan op het uitkopen van agrarische bedrijven. Dit schreef zij in een brief aan de toenmalige fractievoorzitter, Klaas Dijkhoff. Antwoord bleef uit. In 2021 verliet ze de VVD.

Komt de naam ‘Lagas’ u bekend voor? Sinds enkele jaren bestaat binnen de VVD de groepering Klassiek Liberaal, dat zich afvraagt hoeveel VVD-standpunten daadwerkelijk zijn gerealiseerd sinds Mark Rutte in 2010 premier werd. Volgens hen zijn aloude VVD-thema’s verwaarloosd, terwijl de partij eenzijdig werd geconcentreerd rondom de persoon Rutte. Wat blijft over als Rutte aftreedt?

Klassiek Liberaal wordt aangevoerd door Ad Lagas van de VVD-afdeling Ommen. De echtgenoot van Ilona. De een probeert de partij van binnenuit bij te sturen, de ander nam al afscheid.

Is BBB rechts?

BBB en JA21 trekken samen op tegen het stikstofbeleid van de regering. JA21 stelt in haar campagne dat de twee partijen samen groot genoeg moeten worden om Rutte ‘naar rechts te trekken’. BBB-leden die van de VVD komen, zullen de partij niet linkser maken.

In een poging een tweestrijd tussen links en rechts  te creëren, met de VVD als voorvechter van rechts, suggereerden Rutte en Eerste Kamerlijsttrekker Edith Schippers dat de PVV (Geert Wilders) en BBB niet werkelijk rechts waren. Economisch zouden die eerder links zijn. Van der Plas was niet onder de indruk. ‘”Economisch links” is oog hebben voor de zwakkeren. De menselijke maat. Daar heeft VVD dus weinig mee.’

Het CDA, eerder gematigd rechts, stelde in het verleden ‘niet te buigen naar links, niet te buigen naar rechts’. Hier toon Van der Plas mogelijk haar christendemocratische achtergrond. Wat gebeurt er als kiezers en nieuwe leden wél een voorkeur voor rechts hebben?

Gevolgen voor Vlaanderen?

BBB vertolkt het protest tegen het stikstofbeleid van de Nederlandse regering. Beleid dat in Vlaanderen wordt voorgestaan door minister Zuhal Demir (N-VA). N-VA werd groot dankzij in de liberalen en de christendemocraten teleurgestelde kiezers. De kiezers die in Nederland overstappen naar BBB.