België is duur maar niet degelijk, hoe geraak je daarvan af?

Op 11 juli worden meer feesten dan strijdmeetings georganiseerd. Niet noodzakelijk een slechte evolutie. Zolang we ons maar bewust zijn van de realiteit: we zijn er nog niet. Een realiteit die ons met een klap inhaalt door een rapport van de vergrijzingscommissie. Vivaldi is als een speelgoedje dat je wint op de kermis: het blinkt, maar dat is zowat de grootste kwaliteit.

Communautaire regering

De Vivaldiregering is een uitgesproken communautaire regering. Ze is gevormd om de communautaire verschillen, de verschillende democratieën in een wolk wollige taal weg te praten. Liefst van al met een toefje herunitarisering.

Het interessante is dat de analyse van de Vivaldi-herunitaristen en de partijen die pleiten voor meer autonomie, grotendeels gelijk loopt. Het land is te ingewikkeld, de bevoegdheden te verdeeld, te versnipperd, de logica is zoek en dus wordt degelijk beleid moeilijk. Er gaat te veel tijd verloren in te lang overleg. Kort gezegd, België is structureel en financieel failliet.

Status: het is ingewikkeld

De voorgestelde remedies daarentegen zijn vaak verschillend. Al is er één constante. De remedies gaan van herunitariseren zonder daarom de deelstaten op te geven, tot verder regionaliseren, zonder de unie op te geven. Die regionalisering kan op basis van gewesten met een beetje gemeenschappen of gemeenschappen als gewesten, en met drie, met vier of bestuur op gemeentelijk niveau. Voor elk wat wils.

Een kakofonie aan voorstellen met één constante: het resultaat blijft altijd ingewikkeld. Niemand lukt erin om een eenvoudig voorstel van scheiding binnen de Belgische unie voor te leggen. Brussel is daarbij vaak de oorzaak. Noch Vlaanderen, noch Wallonië willen hun belangen in Brussel opgeven. Ze willen dat echt niet, of nemen dat als uitgangspositie bij de onderhandelingen, dat is onduidelijk.

Meer van hetzelfde

Als deze generatie politici echt het institutionele labyrint wil aanpakken zullen ze anders te werk moeten gaan dan bij de vorige staatshervormingen. Maar dat kan niet binnen het huidige kader. De enige manier is buiten de grondwet treden en een nieuwe grondwet aannemen. Die moet daarna door de kiezer geplebisciteerd worden.

N-VA zet in op een groot akkoord met de PS en zet de ideeën van het Vlaams Belang weg als ‘revolutie en chaos’. Maar zullen andere partijen zomaar een tweederdemeerderheid leveren voor het Groot Akkoord tussen N-VA en PS? Denken in veranderingen op basis van de grendelgrondwet van dit land is een complete illusie. Waar begint of eindigt dan precies de revolutie en de chaos mijnheer De Wever?

Ontgrendelen kan

Al jaren geleden pleitte grondwetspecialist Hendrik Vuye ervoor om ‘buiten de Grondwet te treden’. Zeker voor wie de toekomst van Vlaanderen binnen België ziet, is dat de enige weg. Vuye werkte dat principe verder uit in het Grendelboek dat hij samen met Veerle Wouters schreef in 2017. Iedereen herinnert zich de grendels, maar niet de uitwegen die Vuye en Wouters in hun boek geven. Het zou bij elke Vlaamse politicus op de bureau moeten liggen.

‘Dat men op bepaalde momenten van de geschiedenis buiten de grondwet treedt, is niet abnormaal. Wat wel abnormaal is, is dat vele staatsrechtsgeleerden en politici dit trachten te verbergen,’ schrijven Vuye en Wouters (p. 164-165). De voorbeelden in België zijn gekend: de oprichting van het land was een buiten de Grondwet van het Verenigd Koninkrijk treden, net als de invoering van algemeen enkelvoudig stemrecht of tijdens de koningskwestie.

Makkelijk gezegd

De enige uitweg uit het Belgisch imbroglio is een wijziging van de Grondwet buiten de bestaande grondwet. Daarvoor volstaat een meerderheid in het Parlement. Dat zal op zich al moeilijk genoeg zijn, een meerderheid vinden die het over een nieuwe grondwet eens is. Met N-VA en PS alleen kom je er niet. En nogmaals dan de vraag: zullen de andere partijen die twee hun succes gunnen? Nochtans is het op termijn de enige overlevingskans van België.

Op de achtergrond speelt het succes van twee separatistische partijen in Vlaanderen. Dat maakt een extra druk op de ketel mogelijk: een Vlaamse Grondwet als mogelijk opstap naar een soevereiniteitsverklaring. Al zal dat niet bevorderlijk zijn voor de unitaire kramp bij andere partijen. Die sluiten zich zo op in de logica van het politieke verschil en die staat los van de realiteit.

Vlaamse eenheid?

In een recent debat voor Pro Flandria riep Hendrik Bogaert (CD&V) de Vlaamse partijen op om in het Vlaams Parlement naar een gezamenlijk programma te zoeken. Dat doen ze eigenlijk al. Er is een commissie, met daarin de zwaargewichten van het Vlaamse Parlement. Ze organiseren hoorzittingen, maar zullen ze tot een gezamenlijk programma voor een staatshervorming komen, zoals in 1999 met de befaamde resoluties? Die kans is klein. Het past niet in de logica van dit partijpolitieke landschap.

Naast de goede resultaten voor V-partijen in Vlaanderen is er een andere realiteit die de Belgische politiek moet wakker schudden. De financiële toestand. Die van de Franstalige Gemeenschap is rampzalig. De schuld dreigt er in een legislatuur te verdubbelen. Daarbovenop komen de schulden van de andere entiteiten van dit Federale land. Voor de Europese rekening maakt dat geen verschil.

Actie nodig

Die schulden zullen dit land in een wurggreep nemen. Er zal structureel moeten ingegrepen worden. Is Vivaldi daartoe in staat? Zweeds was daar niet eens toe in staat, wat zou een hybride regering als Vivaldi daartoe in staat zijn.

Het alarmsignaal van de commissie vergrijzing kan in ieder geval tellen. Dit land leeft ver boven zijn stand. Onze nakomelingen krijgen ongevraagd de rekening. We hypothekeren onze kansen en die van onze kinderen en kleinkinderen.

11 juli-alarm

Op 11 juli 2021 moet overal een alarmsignaal afgaan. Als we een werkend en welvarend Vlaanderen willen nalaten aan onze nakomelingen wordt het tijd om een uitweg te zoeken uit de Belgische institutionele doolhof. Daarvoor moet in Vlaanderen de partijpolitieke logica overwonnen worden in functie van een toekomstvisie. Wat mij betreft is die best met zo weinig mogelijk België.

Uit het heden blijkt dat het niet kan met België, dus moet het dan maar zonder. Vivaldi is een pretgadget dat wij ons niet kunnen permitteren. En zo is dat ook met België, het is duur, maar niet degelijk.