België toch geen twee democratiën

Een onderzoek van de Universiteit Antwerpen (UA) en de Université Catholique de Louvain (UCL) heeft het aangetoond, er zijn geen grote verschillen tussen Vlaamse en Franstalige partijen. ‘Althans toch niet wat de partijstandpunten betreft’. Dat schreef De Standaard (21 mei 2014) als hoofdartikel binnenland. En dus is er geen sprake van dat België een ‘dubbeldemocratie’ is. De universiteiten komen tot die conclusie na een onderzoek op basis van de antwoorden die de verschillende partijen gaven op de stellingen in de Stemtest 2014 van De Standaard en VRT. De onderzoekers hielden van de 262 stellingen die voorgelegd werden ‘die stellingen over waarvoor er binnen elke taalgroep voor- en tegenstanders zijn’. Of er stellingen zijn waarover er binnen een taalgroep eensgezindheid was en binnen de andere niet, dat weten we niet, maar met die omschrijving lijkt het erop dat die alvast niet meetelden.

Maar goed. Volgens ‘die oefening’ zijn de politieke breuklijnen er wel, maar is de taalgrens geen breuklijn. De traditionele breuklijnen ‘links–rechts’ die zijn er wel. Niet toevallig de kern van de campagne in 2014. Er zijn met andere woorden minder raakvlakken tussen Open Vld en sp.a, dan tussen sp.a en PS. Er is universitair onderzoek nodig om daarvan overtuigd te worden.

Net zoals enkel universitair onderzoek ons er kan van overtuigen dat N-VA, CD&V en Open Vld inhoudelijk het dichtst bij elkaar liggen. ‘Ook zonder de N-VA is er inhoudelijk een meerderheid mogelijk, “maar die is minder homogeen”’, noteert De Standaard uit de mond van de onderzoekers. In Wallonië staat de MR geïsoleerd tegenover de andere partijen. ‘De PS staat inhoudelijk dichter bij CDH en Ecolo.’ Nog een geluk dat er wetenschappers zijn die de duistere geheimen van de politiek op wetenschappelijke wijze bovenspitten.

En dan opvallend … Vlaams Belang en MR komen voor 73% overeen. Auwch. MR wil dat niet en Vlaams Belang zeker ook niet, die willen geen liberale partij zijn, maar een Vlaamse sociale volkspartij. Is MR dan een links-liberale partij of Vlaams Belang toch liberaler dan ze zelf denkt? Dat het VB ook ‘relatief dicht’ staan bij Open Vld en N-VA, vooral in de sociaal-economische standpunten doet eerder het laatste vermoeden. De Standaard vult aan: ‘de onderzoekers voegen er in die tweede versie ook aan toe dat “Vlaams Belang natuurlijk een aantal extreme standpunten heeft die niet vertegenwoordigd zijn in de stellingen van de Stemtest, en die het programma van Vlaams Belang onverzoenbaar maken met dat van de MR”’. Het onderzoek is dus gebaseerd op een selectie vragen uit De Stemtest, die zelf niet het gehele politieke spectrum dekken. Een echt diepgaand onderzoek dus, waaruit we vooral niet mogen besluiten dat Vlaams Belang en MR dicht bij elkaar liggen, maar wel dat er geen verschil is tussen Vlaamse en Franstalige partijen … Bent u nog mee?

De enige vraag die hier op zijn plaats is, is: ‘Wat is hier eigenlijk bewezen?’ Niets, tenzij dat het politieke landschap in Wallonië een stuk linkser georiënteerd is, met MR tegenover de rest en dat je in Vlaanderen een heel ander verhaal hebt.

Daarnaast kan je toch wel wat bedenkingen maken bij dat onderzoek (zoals het gerapporteerd is in De Standaard, het rapport zelf konden we niet inkijken). We hebben al vragen gesteld bij de mededeling dat niet alle stellingen van De Stemtest in het onderzoek werden opgenomen. Dat blijkbaar niet alle standpunten van de partijen door de vragen van De Stemtest werden gedekt (zie de overeenkomst MR VB die door de onderzoekers genuanceerd wordt). Fundamenteler is de vraag of dit onderzoek wel meet wat ze willen meten. Je kan met dezelfde methodiek waarschijnlijk vast stellen dat er geen politieke breuklijnen zijn tussen Nederland en België of dat Frankrijk en Denemarken geen ‘twee democratieën’ zijn. Natuurlijk is er overeenstemming tussen ‘de politieke families, de politieke partijen, die elk een plaats innemen in het politieke spectrum en dus, per definitie overlappingen vertonen in wereldbeeld en in concrete standpunten. Dat is zo als je partijen uit Vlaanderen en Wallonië in een veld zet, dat zal zo zijn als je partijen uit Hongarije en Nederland in één veld zet.

Voor elke overtuiging is dezer dagen blijkbaar een wetenschapper te vinden. Dat is dan maar zo. Maar dat Vlaanderen en Brussel en Wallonië een heel eigen publieke opinie hebben, die amper raakvlakken heeft, dat Franstaligen (tot nader order) eerder links stemmen en Vlaanderen (in deze tijden) eerder rechts stemt (zoals uit de sociaaleconomische campagne ook blijkt) is door deze studie niet weerlegd. De vraag is eigenlijk of dit onderzoek eigenlijk wel iets bewijst. Of de conclusie door de redacteur van De Standaard wat uitvergroot is of door de onderzoekers zo is gerapporteerd, moeten we in het midden laten. Maar misleidend is het wel, zeker een week voor de verkiezingen is dat toch (minstens) zeer opmerkelijk. België blijft, tot nader order, de samenstelling van twee democratieën, of je dat nu graag hebt of niet. Of was het enkel de bedoeling de eigen stemtest nog eens in het nieuws te brengen? Dat kan ook.