België vrijhaven voor terroristen?

Op 2 november stelde de Brusselse Raadkamer alle 36 verdachten in het dossier rond de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) buiten vervolging. Het federaal parket ziet zo zijn in 2006 gestarte grootschalig onderzoek in rook opgaan. Volgens de Raadkamer is het Turks-Koerdisch conflict een gewapende strijd die niet onder de terrorismewetgeving valt. Het federaal parket kan nog in beroep gaan maar dat is helemaal niet zeker.

Erdogan

Op woensdag 16 november vertrok de Turkse president Erdogan op staatsbezoek naar Pakistan. Vooraleer op het vliegtuig te stappen hield hij een persconferentie. Zijn auditorium bestond vooral uit correspondenten van buitenlandse media in Turkije. Na de beslissing van de Brusselse Raadkamer haalde Erdogan daarbij flink uit naar België als vrijhaven waar ‘terroristen’ ongehinderd hun gang kunnen gaan. Hij bedoelde daarmee de aanhangers van de in Turkije buiten de wet gestelde Koerdische Arbeiderspartij (PKK) en van de Turkse moslimprediker Fethullah Gülen, Dezelfde dag nog beet premier Charles Michel (MR) flink van zich af en zei dat België niet zou dulden dat de Turkse regering zijn interne conflicten naar hier exporteert.

Anti-Erdogan-betoging in Brussel

Daags nadien kwamen tegenstanders van Erdogan op straat in Brussel. Zij schreeuwden hun protest uit tegen wat zij de AKP-dictatuur noemden. De ‘Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP)’ is sinds 2002 aan de macht in Turkije. De oprichter is president  Erdoğan en de huidige voorzitter zijn premier Binali Yıldırım.

De betoging werd georganiseerd door de democratisch verkozen pro-Koerdische oppositiepartij HDP en Orhan Kilic, lid van de Raad van de Koerdische Gemeenschap van België (NavBel). Volgens hem waren de betogers niet alleen Koerden maar ook etnische Turken, Alevieten, Arabieren, Armeniërs, democratische moslims uit allerlei landen, socialisten en andere tegenstanders van Erdogan. De opkomst was wel kleiner dan de verwachte 10.000 betogers.

Ook een N-VA-delegatie stapte mee op. Senator Pol Van Den Driessche noemde de Koerden een van de weinige echt betrouwbare bondgenoten in de strijd tegen IS in Syrië en Irak en vond dat zij daarom onze steun verdienen. Europarlementslid Mark Demesmaeker verwees naar de arrestatie van HDP-parlementsleden en journalisten eerder deze maand. Zonder persvrijheid, zonder oppositie, is de democratie in Turkije dood, zo zei hij en verklaarde zich voorstander van het stopzetten van de toetredingsbesprekingen tussen de EU en Turkije. Demesmaeker sprak de betogers ook toe na afloop van de manifestatie. Als Europarlementslid riep hij EU-commissievoorzitter Juncker op economische sancties tegen Turkije voor te stellen en veroordeelde hij het geweld van Erdogan tegen de Koerden.

Voordien reeds hadden N-VA-leden van vier parlementen zich openlijk voor steun aan de Koerden uitgesproken. Het gaat om Europees parlementslid Mark Demesmaeker, federaal parlementslid Zuhal Demir (zelf van Turks-Koerdische origine), senator en voorzitter van de Belgische Groep van de Interparlementaire Unie Pol Van Den Driessche en Vlaams parlementslid Marc Hendrickx. N-VA-fractieleider in de Kamer, Peter De Roover, nodigde de in Brussel gestrande HDP-volksvertegenwoordigers uit in de commissie voor Buitenlandse Betrekkingen om te kunnen getuigen over de repressie waaraan zij dag in dag uit zijn blootgesteld.

Tegenbetogingen bleven uit en het kwam ook niet tot een diplomatieke rel. Veysel Filiz, de woordvoerder van de Turkse ambassade in Brussel, verklaarde wel dat het protest de Turkse gemeenschap hier grote onrust en angst baart ‘omdat de Turken niet begrijpen waarom terreurorganisaties mogen betogen in het hart van Europa’.

Diezelfde Filiz was in juli, enkele dagen na de zogenaamde poging tot staatsgreep, de eerste om te verklaren dat de Vlaamse regering ‘goede banden onderhield met de Gülen -beweging’. Minister-president Geert Bourgeois (N-VA) riep toen de ambassadeur op het matje en die bood zijn excuses aan.

Op 8 november 2016 hadden ook Zuhal Demir en Kamerlid Wouter De Vriendt van Groen zich op het Koerdisch Instituut te Brussel samen voor steun aan de Koerden uitgesproken.

Na de betoging op 17 november ’s avonds probeerden Erdogan-aanhangers dat in Sint-Joost ten-Node gevestigd Instituut in brand te steken. PS-burgemeester Emir Kir, zelf zoon van Turkse immigranten, veroordeelde zonder voorbehoud het incident, maar vond wel dat de betoging die er aan voorafging misbruikt werd door een internationaal veroordeelde terreurorganisatie, lees de PKK. Hij riep alle instanties op ‘zowel de Turkse als de Koerdische gemeenschap gerust te stellen’.

Van zijn kant vroeg Ferho Derwich, een van de voorzitters van het Instituut, de Brusselse en Belgische politie en autoriteiten om tegen de daders streng op te treden. Hij voegde er nog aan toe dat er de jongste tijd geregeld aanslagen tegen het Instituut worden gepleegd en bedreigingen via sociale media en per telefoon schering en inslag zijn. De website van het Koerdisch Instituut werd na georkestreerde cyberaanvallen noodgedwongen tijdelijk offline gehaald.

Fethullah Gülen

Volgens Erdogan is moslimprediker Gülen het brein achter de gebeurtenissen van 15 juli 2016 die hij zelf tot een poging tot staatsgreep uitriep. De president heeft vooralsnog daarvan geen enkel bewijs geleverd. Uit vrees voor zijn eigen veiligheid week Gülen in 1999 uit naar de VS. Momenteel woont hij in Pennsylvania. Gülen heeft na de beschuldigingen van Erdogan aan zijn adres herhaaldelijk gevraagd dat een internationale onderzoekscommissie zou proberen te achterhalen wie precies achter de vermeende poging tot staatsgreep zat. Als die commissie 10 procent van de beschuldigingen kan bewijzen keert hij vrijwillig naar Turkije terug, zo laat hij nu weten. Bovendien heeft hij van meet af aan gezegd dat als er onder de coupplegers aanhangers van hem zitten, zij zich van zijn leer hebben afgekeerd. Verder merkt Gülen op dat zijn beweging niet zomaar kan worden beschuldigd mede achter de gewaande couppoging te zitten vooraleer een grondig en onpartijdig onderzoek dat heeft bewezen.

Op 18 november 2016 bleek uit een persbericht verspreid door de ploeg die de overgang van het Obama-presidentschap naar dat van Trump voorbereidt, dat voormalig luitenant-generaal Michael Flynn, in de regering van de nieuwe president de 45^ste Nationale Veiligheidsadviseur wordt. Op grond van zijn eigen uitlatingen beschouwt deze de islam niet als een godsdienst maar als een politieke ideologie en de oorzaak van de moslimterreur in de wereld.

Dit staat tegenover de onderstelling dat hij voornemens is de banden met Turkije aan te halen en vooral, zoals wordt beweerd, zijn plan Gülen uit te leveren aan de potentaat Erdogan zoals die heeft gevraagd. Afwachten dus.

Staatsgreep of politieke zet?

Gülen heeft steeds met klem ontkent dat hij iets met de vermeende staatsgreep te maken had. Volgens hem ging het trouwens helemaal niet om een staatsgreep maar om een zet van Erdogan zelf met als enig doel de volstrekte alleenheerschappij te verwerven. Hij kon aldus immers twee machtsfactoren uitschakelen:

–          de legerleiding die grotendeels nog voorstander was van de door Kemal Atatürk opgerichte lekenstaat;

–          de tot dan toe onafhankelijke rechtsmacht.

De amateuristische aanpak van de zogenaamde staatsgreep schijnt inderdaad in die richting te wijzen. Als Turkse opperofficieren daar inderdaad achter zaten zou de ‘poging tot staatsgreep’ echt wel anders zijn afgelopen.

In een recent vraaggesprek met Knack kwam Frans Timmermans, eerste ondervoorzitter van de EU-commissie, plots op de proppen met de bewering dat volgens niet nader genoemde Amerikaanse bronnen er aanwijzingen zijn dat de Gülen-beweging wel degelijk bij de vermeende staatsgreep betrokken was. Die verwierp onmiddellijk deze aantijgingen en wees op een mogelijk verband met het dreigement van Erdogan de met Angela Merkel bekokstoofde vluchtelingendeal op te blazen. De bondskanselier staat, naar verluidt, op het punt haar kandidatuur voor een vierdeambtstermijn bekend te maken. Het zou haar dus politiek fataal kunnen worden mocht Erdogan nu de kraan weer opendraaien en zo andermaal Europa en met name Duitsland met vluchtelingen overspoelen.

De Koerden

De ruim 35 miljoen Koerden vormen een volk met een eigen taal en cultuur maar geen eigen staat. Zij zijn verdeeld over een groot aantal landen vooral in het Midden-Oosten. Turkije telt met 14,5 miljoen de meesten. In heel Europa wordt hun aantal op circa 1 miljoen geraamd waarvan zowat de helft in Duitsland. De Turkse grondwet bepaalt dat iedereen die in Turkije woont Turk is. De vraag is of ‘Turk’ een nationaliteit is of aan een etnische afkomst refereert. Atatürk, zijn opvolgers en nu ook Erdogan stonden en staan voor een sterk etnisch Turks nationalisme. Minderheden zoals Koerden, Armeniërs en andere, werden daarom steeds cultureel onderdrukt en gedwongen zich met de Turkse meerderheid te assimileren. Vandaag de dag is dat onder Erdogan nog zo.

In Vlaamse oren doet dit beslist een bel luiden al waren en zijn de Nederlandstalige burgers geen minderheid maar de meerderheid in de staat die zich in 1830 van het Koninkrijk der Nederlanden afscheurde.

De PKK strijdt al dertig jaar tegen de Turkse regering om tot een onafhankelijk Koerdistan te komen. Dit heeft al aan meer dan 40.000 mensen het leven gekost. Ankara omschrijft de PKK als een terreurorganisatie en verwijt het Westen er te weinig tegen te ondernemen. De PKK staat inderdaad niet alleen in Turkije op de lijst van terreurorganisaties. In de EU en de VS is dat net zo.

De VS en de Koerden

De positie van Washington tegenover de Koerden zit al een tijd in de knoop. Enerzijds beseffen de VS dat die zowat de enigen zijn die in de strijd tegen IS echt succes boeken. Anderzijds willen zij NAVO-bondgenoot Turkije niet voor het hoofd stoten mede omdat dit land de enige buur is waarmee Israël, de bijzondere partner van de VS in het Midden-Oosten, sedert eind juni dit jaar opnieuw diplomatieke banden onderhoudt.

Toch hebben de VS in augustus herhaaldelijk laten blijken niet opgezet te zijn met gevechten in Syrië tussen Turkse troepen en pro-Turkse rebellen aan de ene kant en Koerdische strijders aan de andere. Die gevechten zijn volgens Washington onaanvaardbaar en dienen te stoppen.

Ankara wil zowel Koerdische milities als IS uit het grensgebied verdrijven, en de Koerden naar de oostelijke oever van de Eufraat terugdrijven.

Het Pentagon verklaarde dat er daaromtrent geen Amerikaans-Turks overleg was geweest en dat de VS de Turkse acties niet ondersteunen. Een woordvoerder preciseerde:

–          “Ongecoördineerde operaties en manoeuvres geven IS maar ruimte om zich te beveiligen en om nieuwe acties te     plannen tegen Turkije, tegen het SDF, tegen de VS en onze partners over de wereld”;

–           “Het SDF heeft bewezen een betrouwbare en kundige macht te zijn, en onze steun voor het SDF in zijn gevecht tegen IS is aan de gang en zal blijven duren. Ze hebben hard gevochten en veel opgeofferd om te proberen Syrië van deze hatelijke groep te bevrijden”.

De ‘Syrian Democratic Forces’ vormen een multi-etnische en multireligieuze alliantie van Koerden, Arabieren, Assyriërs, Armeniërs, Turkmenen, en Circassiërs.

Topoverleg tussen president Obama en Erdogan in de marge van de G20- bijeenkomst op 4 en 5 september in China heeft aan de houding van Ankara niets kunnen veranderen. Omer Celic, Turks Minister van Europese Zaken, reageerde met de verklaring: “Niemand heeft het recht om Turkije te vertellen deze terreurorganisatie wel en de andere niet te bevechten”.

Turkije en IS

Het extreem soennitisch Turkije en het IS-kalifaat zijn rivalen in de regio maar moeten religieus niet voor elkaar onderdoen. Beiden oordelen dat wie niet streng soennitisch is zonder vorm van proces kan worden afgeslacht.

Turkije wil wel af van zijn rivaal maar wil vooral vermijden dat op de door IS noodgedwongen ontruimde gebieden een onafhankelijk Koerdistan verrijst.

Daartoe is Erdogan kennelijk bereid een alliantie aan te gaan met Rusland. Poetin was trouwens de eerste regeringsleider die hem na ‘de mislukte staatsgreep’ steunde. Allicht kan dit uiteindelijk ertoe leiden dat Ankara van zijn de afkeer van Assad afziet en hem als deel van een diplomatieke oplossing van de situatie in Syrië aanvaardt.

Israël ziet dit met lede ogen aan omdat het vreest dat daardoor de Iraanse kernmacht in buurland Syrië voet aan de grond krijgt.

Erdogan zelf is momenteel druk doende om via een grondwetswijziging tot 2029 aan de macht te blijven.

De EU en Turkije

Turkije is al sedert 1999 kandidaat-lidstaat. Allerlei problemen veroorzaken een traag toetredingsproces. De Koerdische kwestie is daar een van. De PKK mag dan wel op de Europese lijst van terreurorganisaties staan, toch vindt de EU dat er een vreedzame en duurzame oplossing moet worden gevonden.

In een rapport van begin deze maand oordeelt de EU-commissie dat Turkije steeds minder aan de toetredingsvoorwaarden beantwoordt. Dit geldt met name voor mensenrechten, persvrijheid, onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, minderhedenbescherming enzovoort.

De EU en haar lidstaten zullen dus de verontrustende ontwikkelingen in Turkije op de voet moeten blijven volgen. Dit geldt niet alleen voor België maar ook voor Vlaanderen. Het is nu wel duidelijk dat de Turkse toetreding met een nieuwe blik moet worden bekeken. De vraag rijst zelfs of Turkije wel in de Unie thuishoort. In elk geval dient er een vreedzame en duurzame oplossing te worden gevonden voor de Koerdische kwestie vooraleer van Turks EU-lidmaatschap sprake kan zijn.

Foto: © Reporters