De mediabelangstelling mag dan al afgenomen zijn, juridisch is het laatste woord over de faciliteitengemeenten nog niet gezegd. En ook al zullen vooral gedreven rechtenstudenten van omzendbrieven en arresten smullen, de kern is door en door politiek: het incivisme van een handvol hardleerse burgemeesters. 

De invulling en interpretatie van die faciliteiten – we beperken ons in deze tot de zes randgemeenten met faciliteiten rond Brussel – mogen dan al iets weg hebben van een juridisch kluwen, de zienswijze die erachter zit is dat eigenlijk niet.

Twee interpretaties

In grote lijnen staan twee interpretaties tegenover elkaar. Aan Vlaamse kant ziet men ze als een tijdelijke tegemoetkoming, een vehikel voor anderstalige inwoners om zich het Nederlands – de streektaal – eigen te maken. Beperkt in de tijd en bedoeld om zichzelf overbodig te maken. Aan Franstalige ziet men dat tijdselement helemaal anders. Men ziet er eigenlijk helemaal geen. Faciliteiten zijn een verworven recht, tot in de eeuwigheid als het even kan. En dat kristalliseert zich rond concrete dossiers, niet zelden aan de Raad van State voorgelegd. Denk bijvoorbeeld aan de kwestie van de taalregisters.

De taalwetgeving maakt een onderscheid tussen contacten die een lokale overheid met een particuliere burger opstart en bekendmakingen aan het publiek. Deze laatste dienen in beide talen te gebeuren, maar de relatie met die individuele burger gebeurt in regel in het Nederlands, tenzij die een vertaling vraagt. Hier speelt dat tijdselement waarover we het hadden. In de Vlaamse logica moet dat document in de taal van Molière telkens weer aangevraagd worden. Niet in de Franstalige logica: van zodra men eens een aanvraag gedaan heeft, verschaft dat de burger een recht om systematisch in het Frans door de gemeente te worden benaderd. Typerend op dat vlak is het verzenden van de kiesbrieven, overigens de reden waarom sommige kandidaat-burgemeesters niet in hun functie benoemd raakten.

Wet versus praktijk

Waar anders dan in dit land is de kloof tussen le pays légal en le pays réel groter? Eerst het wettelijke kader. De gouverneur verstuurt de kiesbrieven naar alle inwoners van deze gemeenten in het Nederlands. Op eenvoudig verzoek kan men hiervan een Franse vertaling ontvangen en klaar is kees. In le pays réel sturen een aantal gemeentebesturen op eigen houtje tweetalige kiesbrieven, wat onwettelijk is. Genieten van faciliteiten is nog iets anders dan regelrechte tweetaligheid.

Een kwarteeuw geleden zette toenmalig bevoegd minister Leo Peeters (SP) de puntjes op de ‘i’. ‘De faciliteiten zijn bedoeld als integratiebevorderende maatregel. Dat houdt in dat zijn per definitie voor individuele betrokkenen een uitdovend karakter hebben’, klonk het in zijn veelbesproken omzendbrief. Uiteraard trok men aan Franstalige kant naar de Raad van State. Ze haalden bakzeil, waardoor de omzendbrief Peeters juridisch overeind bleef. Een aantal latere omzendbrieven hebben deze lijn bevestigd.

Rechtspraak

De rechtspraak bleef zich verder ontwikkelen. Zo had de Raad van State het in 2014 voor het eerst over een ‘redelijke termijn’ van… vier jaar.  Anders gesteld: wie een vertaling vroeg, mocht de komende vier jaar zijn officiële documenten onmiddellijk in het Frans blijven ontvangen. Die termijn werd later nog bevestigd. Een Belgisch compromis, aangezien sinds de Zesde Staatshervorming de paritair samengestelde tweetalige Algemene Vergadering van de Raad bevoegd werd voor de faciliteitengemeenten. Eerdere procedures, zoals tegen de omzendbrief Peeters, werden door een Nederlandstalige kamer behandeld. De jurisprudentiemolen blijft echter verder draaien.

Zonet nog kwam de kwestie ter sprake in het Vlaams parlement. ‘Geen millimeter toegeven op de strikte naleving van de taalwetgeving’, interpelleerde Inez De Coninck (N-VA) bevoegd minister Bart Somers (Open Vld). Klaas Slootmans (Vlaams Belang) roept de minister dan weer op om ‘kordater’ op te treden. ‘U kan burgemeesters schorsen, een regeringscommissaris sturen of duidelijk aangeven dat u Franstalige burgemeesters die de wetgeving niet respecteren niet zal benoemen’, aldus Slootmans. Somers van zijn kant heeft het over nieuwe argumenten die in een aantal lopende procedures opgeworpen zullen worden. En die zouden wel eens in een recenter ingeroepen (vertrouwelijk) advies van een vooraanstaand advocatenkantoor kunnen zitten.

Praktisch

Laten we het even praktisch bekijken, vanuit het oogpunt van zo een burgemeester die de logica van de Raad van State volgt. Wanneer persoon A een vertaling aanvraagt en men wil zeker zijn dat men hem bij een volgende gelegenheid ook een Franstalig document toestuurt, moet op een of andere manier zijn naam geregistreerd worden, maar waar? Dat in het bevolkingsregister aanstippen is niet wettelijk. En dus werkt men met aparte taalregisters.

Zit dat wel snor met het recht op privacy van de inwoners? De samenleving evolueerde en stilaan maar zeker heeft privacy zich als een steeds belangrijkere juridische categorie ontwikkeld. Het Grondwettelijk Hof kan hier duidelijkheid in scheppen, maar dan moet het eerst geraadpleegd worden via een zogenaamde prejudiciële vraag. De Raad van State weigert dat alsnog – herinner u, de tweetalige kamer.

Mogelijk doet een burgerlijke rechtbank dat wel, en dan doelt Bart Somers in het Vlaams Parlement op een procedure van een schepen uit Wezembeek-Oppem, die schadevergoeding eist voor zijn laattijdige benoeming. Vlaanderen heeft dat als partij alvast gevraagd, maar of men de kwestie aan het Grondwettelijk Hof voorlegt zal van de beslissing van de rechtbank afhangen.