JavaScript is required for this website to work.
Binnenland

Black Friday is als cafeïnevrije koffie

Tex Van berlaer30/11/2015Leestijd 3 minuten

De nieuwe trend die de oceaan komt overwaaien is misschien de meest holle tot nu toe. Enkel het karkas van consumentisme blijft over.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Wie de voorbije weken langs de Antwerpse Meir of andere winkelstraten wandelde, kon het moeilijk negeren. Geblokletterde boodschappen tooiden menig uitstalraam. Van multinational tot de lokale boetiek: de aankondiging was gelijkaardig. Vrijdag 27 november zou dit jaar bekendstaan als ‘Black Friday’. Een dag die het begint inluidt van een beperkte periode van verlaagde prijzen ter gelegenheid van … Van wat juist?

Het fenomeen ‘Black Friday’ ontstond in de Verenigde Staten in de decennia na de Tweede Wereldoorlog. Het kan bestempeld worden als een symbool van de moderne consumptiemaatschappij. ‘Zwarte Vrijdag’ valt niet toevallig steevast op de eerste vrijdag na Thanksgiving – nog zo’n oer-Amerikaans gebruik. De fikse kortingen volgden zo op het belangrijkste familiefeest vóór Kerstmis. De prijsverlagingen moesten de mensen ervan overtuigen niet te wachten met eindejaarsinkopen. Er zit immers niet al te veel tijd tussen Thanksgiving en Kerst.

De herkomst van de term is niet geheel duidelijk. Volgens sommige bronnen zou het ‘zwarte’ element betrekking hebben op de stroom van massa’s auto’s naar de winkelcentra op deze dag. ‘Zwart’ als in ‘het ziet zwart van het volk’. Anderen beweren dat ‘Black Friday’ de dag bij uitstek was waarop winkeliers zwarte inkt gebruikten in hun boeken. De rest van het jaar was vooral verlieslatend – en tekorten noteerde men in rode inkt. Hoe dan ook: de term overleefde en heeft nu – onvertaald – zijn intrede gemaakt in onze contreien.

Cola light

We’re all living in America’, zongen de Duitsers van Rammstein al in 2004. Van globalisering tot veramerikanisering. Maar hoewel geïmporteerde fenomenen zoals Halloween en de Kerstman nog enigszins een soort boemerangbeweging maakten(Europese immigranten introduceerden het in de VS vooraleer het terug overwaaide naar hier), ligt dit anders bij ‘Black Friday’. Het eigenaardige aan deze nieuwigheid is dat men enkel de koopjes die volgen op Thanksgiving kopieert – niet de feestdag zelf. Waar Noord-Amerikanen de korte tijdspanne tussen Thanksgiving en Kerst als gelegenheid aanhalen om volop te consumeren, is er bij ons geen enkel excuus die deze prijsverlaging verklaart.

In dat opzicht heeft het veel weg van pakweg cafeïnevrije koffie, cola light of alcoholvrije pils. Door de essentie van koffie, cafeïne, eruit te filteren, bekomen we een product dat ons de illusie geeft van echtheid. Koffie zonder het typerende van koffie. Of cola light, dat even zoet smaakt als het origineel maar zonder de nefaste suikers. Het obligatoire familiemoment dat ‘Zwarte Vrijdag’ voorafgaat is overbodig. De kalkoen en ongemakkelijke gesprekken aan het begin van de avond vallen weg. Wat rest is de consumptie.

Klimaatconferentie

Daarenboven blijft onze traditionele koopjesperiode gewoon overeind. Er is geen sprake van een inwisseling. Na de inkopen voor Kerst en Nieuwjaar volgen de prijsverlagingen in januari. Zo gaan we van solden naar solden. De reële waarde van het product vertroebelt. Wie beseft er welke mankracht en grondstoffen achter een simpele trui of de nieuwste smartphone schuilen?

 Dat ‘Black Friday’ plaatsvindt in de dagen voor de Klimaatconferentie in Parijs is des te ontstellender. De laatste jaren is er terecht meer aandacht gekomen voor moderne slavernij in landen als Bangladesh en China. Ook de nutteloze verspilling van allerhande goederen kaart men meer en meer aan. Dit gedrag werd onlangs nog op scherp gesteld door onze hoofdredacteur Pieter Bauwens in De Standaard (28 november 2015). Tegelijkertijd zijn lagekostenmaatschappijen en spotgoedkope ketens zoals Primark wijdverspreide fenomenen die op de koop toe uitvoerige media-aandacht krijgen. De zoveelste campagne om mensen rommel te doen kopen aan verlaagde prijzen staat haaks op een grotere bewustwording van uitbuiting, verspilling en vervuiling.

Tot bloedens toe

Voorlopig zien we nog niet de overrompelingen die we kennen van beelden uit de Verenigde Staten. Mensen die de winkel bestormen vanaf de deuren openen en hun handen tot bloedens toe op het beste koopje willen leggen: allesbehalve aan fraai beeld van de moderne consument. Het gedoe dat ‘Black Friday’ met zich meebrengt, zette zelfs enkele Britse bedrijven ertoe aan om het niet langer te organiseren. Voor hetzelfde geld is het fenomeen dus geen lang leven beschoren en springen we op een trein die reeds achterhaald is.

De uitholling en import van een buitenlands gebruik neigt naar absurditeit. Een Europese ‘Black Friday’ combineert opgevoerde veramerikanisering met leeg consumentisme. Misschien is het aangeraden om wat argwanend te kijken naar nieuwe, hippe initiatieven die zogezegd voordelig voor de klant zijn. Solden op zich zijn niet verwerpelijk. Ondoordacht koop- en wegwerpgedrag is dat wel. Het is aan de individuele klant om uit te maken of hij gaat voor eerlijker of goedkoper. Nodig of onnodig. Koffie of ‘deca’.

Foto: (c) Reporters

Categorieën

Tex Van berlaer is freelance journalist voor o.a. Knack, Mondiaal nieuws en Periodista político.

Commentaren en reacties