Het is een toch wel opmerkelijke bocht die PS-voorzitter Paul Magnette genomen heeft, zij het niet opmerkelijk genoeg om, op zestien regels in Het Laatste Nieuws van maandag na, in het blikveld van de Vlaamse pers te komen. De kop in Le Soir van zaterdag liet nochtans aan duidelijkheid weinig te wensen over: ‘Une septième réforme de l’Etat n’est ni nécessaire ni souhaitable’ (‘Een zevende staatshervorming is nodig noch wenselijk’).

Via de megafoon van de Brusselse krant, stuurde Magnette zijn boodschap de Belgische politieke wereld in, daags voor in Namen de Waalse PS-federaties congresseerden, zonder de Brusselse kameraden en gezellinnen dus. Het was van 1999 geleden dat de Waalse socialisten nog eens apart bijeenkwamen (de eerste keer dat ze dat deden was in 1938, een jaar na het eerste congres van de Vlaamse BWP-federaties). In Namen is overigens, anders dan in 1999, niet over institutionele vraagstukken gesproken, wel over ecologie, kennisoverdracht en lokale besturen.

Vivaldi-akkoord

Dat er volgens Magnette geen zevende staatshervorming nodig is, wekt enige verbazing.

Heeft hij in de zomer van 2000 niet met Bart De Wever over een ‘grote’ staatshervorming onderhandeld en stonden de twee partijleiders niet op een zucht van een akkoord?
Heeft Magnette vervolgens niet zijn handtekening gezet onder het Vivaldi-regeerakkoord, waarin is afgesproken ‘een grondig hervorming van de staatsstructuren’ voor te bereiden, met als doel ‘een nieuwe staatsstructuur vanaf 2024 met een meer homogene en efficiënte bevoegdheidsverdeling, met inachtneming van de principes van subsidiariteit en interpersoonlijke solidariteit’? En is met het oog daarop niet al een dure, zij het overbodige ‘burgerbevraging’ gehouden?

Met zijn mededeling dat een staatshervorming niet (meer) nodig en evenmin wenselijk is, neemt Magnette geen kleine bocht. De verklaring die hij ervoor geeft, is ook al opmerkelijk. Uit een interne consultatieronde in de PS is gebleken dat Wallonië, in tegenstelling tot vroeger, voldoende bevoegdheden heeft om werk te maken van zijn herstel.

Financieringswet

Nog opmerkelijk is dat zowel de PS-voorzitter als de ondervragende journalist van Le Soir in hun gesprek in een heel wijde bocht omheen de  financiële toestand lopen van het Waalse Gewest, de Franse Gemeenschap en, niet het minst, het Brusselse Gewest. Het is in en om de Wetstraat nochtans geen geheim dat een herziening van de Financieringswet het archimedisch punt is dat de zevende staatshervorming in beweging zal zetten.

Nog geen week geleden (16 juni) riep Guy Vanhengel (Open Vld), die als minister jarenlang de Brusselse gewestkas beheerde, op BRUZZ-radio de Brusselaars op front te vormen voor een staatshervorming ‘die voor het Brussels Gewest financieel en organisatorisch gunstig uitdraait’. Dat is nodig, zei hij, want de ‘financiering van Brussel wordt een nijpend probleem’.

Zijn opvolger en partijgenoot Sven Gatz verklapte op 3 juni in Le Soir dat Brussel straks 50 tot 100 miljoen euro per jaar tekortkomt om de kinderbijslag te betalen – een gemeenschapsbevoegdheid die bij de zesde staatshervorming (2011-2014) aan het Brussels gewest is toegekend om de invoering van ‘subnationaliteit’ te ontlopen.

Dat een zevende staatshervorming ‘niet nodig en niet wenselijk’ is, wil niet zeggen dat ze er niet zal komen. Magnette weet beter dan wie ook hoe dwingend de herziening van de Financieringswet is. Zijn ‘bocht’ lijkt daarom (vooral) een reactie te zijn op berichten en geruchten over een toenadering tussen de N-VA en de Vlaamse socialisten, die het glijmiddel zou zijn voor een institutioneel akkoord tussen de N-VA en de PS. Magnette wil blijkbaar tot elke prijs vermijden dat het beeld ontstaat dat hij een dergelijk akkoord met De Wever aan het smeden is of voornemens is dat te doen.

Vier gewesten

Interessanter en belangrijker dan de ‘bocht’ over de zevende staatshervorming, is daarom de bocht die Magnette in zijn gesprek met Le Soir nam over het federale model met vier gewesten (Vlaanderen, Wallonië, Brussel en Ostbelgien).

Het was, herinner u, de PS-voorzitter zelf die op 11 december 2020 (in ‘De Afspraak op Vrijdag’, Canvas) en 13 december 2020 (in ‘C’est pas tous les jours dimanche’, RTL-TVi) verrassend een lans brak voor een institutionele vereenvoudiging door de vorming van vier volwaardige gewesten en de opheffing van de gemeenschappen. ‘Twee gemeenschappen in Brussel, dat heeft voor ons geen zin meer’, zei hij toen. De gemeenschapsbevoegdheden moesten aan de vier gewesten worden overgedragen, ook in Brussel.

Band Brussel-Wallonië

Het debat in de Franstalige socialistische partij tussen ‘regionalistische Walen’, die de Franse Gemeenschap willen opheffen, en ‘minder regionalistische Walen’, die de Franse Gemeenschap willen behouden als band en teken van solidariteit tussen Walen en Bruxellois, is al meer dan dertig jaar aan de gang, zoals we hier op 4 februari uitlegden.

Uit wat Magnette in december 2020 zei, kon worden geconcludeerd dat de ‘regionalistische’ visie het gehaald had. Naar wat hij zaterdag in Le Soir verklaarde, blijkt dat niet (meer) het geval te zijn.

Zeker, Magnette herhaalde dat een federalisme met vier gewesten eenvoudiger zou zijn dan het huidige systeem. Maar in dezelfde adem voegde hij daar aan toe, dat de band en de solidariteit tussen Brussel en Wallonië moeten blijven bestaan, en dat ze samen onderwijs, cultuur, onderzoek en de audiovisuele media moeten blijven beheren.

Een overdracht van die beleidsdomeinen aan de gewesten is niet (meer) aan de orde. En daarmee is ook het federale België van vier gewesten van de baan – een model dat, terloops en nota bene, in Vlaanderen door Open Vld wordt gepropageerd en dat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez in een gesprek met B Plus (19 mei) ‘onzin’ noemde.

Vereenvoudigen

Magnette vindt het wel nodig ‘de clarifier les choses, de simplifier, de réaliser des économies d’échelle’ tussen gewest en gemeenschap – uitklaren, vereenvoudigen, schaalvoordelen realiseren. Hij  gaf als voorbeeld het aantal ministers van Volksgezondheid. Van de legendarische acht stuks die België rijk is, zijn er inderdaad zes uit de Franse Gemeenschap, het Waalse en het Brusselse Gewest (tegenover één federale en één Vlaamse).

In L’Echo (5 juni) had PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne al gezegd dat de PS een  vereenvoudiging van de institutionele architectuur aan het voorbereiden is en daarover met de andere Franstalige partijen in gesprek zal gaan. Magnette wees er in Le Soir terecht op dat de Franstaligen daarvoor de Vlamingen niet nodig hebben.
Om in 2024 de Financieringswet te herzien, zullen ze echter wél met de Vlamingen om de onderhandelingstafel moeten zitten.