Bureaucratische stikstofhysterie in Averbode

Velen, waaronder ook minister Zuhal Demir (N-VA), beweren vandaag dat we kampen met een acute stikstofcrisis. Kwestie van de enorme, nefaste gevolgen van het stikstofakkoord, waaronder ook zwaar jobverlies, te proberen verantwoorden.

Je zou zowaar gaan denken dat alle natuurproblemen er aan te wijten zijn. Zoals De Telegraaf onlangs kopte: dat is grote onzin. Paradoxaal genoeg is er zelfs sprake van een globaal tekort aan stikstof. De toename van CO2 in de atmosfeer leidt namelijk tot een grotere behoefte van planten aan stikstof. Anders gezegd: de mens pompt te weinig stikstof in de lucht om de enorme toename van antropogene CO2 te compenseren.

De transfer van reactieve stikstofverbindingen (stikstofoxiden en ammoniak) naar de bodem en de vegetatie zou anderzijds de natuur op specifieke plaatsen in Europa en de wereld ernstig doen ‘verschralen’. Acht op de tien Vlaamse Natura 2000-gebieden ‘kreunen’ onder de ‘stikstofwolk’, heet het. Zelfs de volksgezondheid zou gevaar lopen.

Panta rhei

Om te beginnen is de compositie van de aardse atmosfeer nooit stabiel geweest: alles stroomt (panta rhei) en het leven past zich uiteindelijk altijd aan.

Meer nog: zonder bruuske wijzigingen zoals de ‘Oxygen Catastrophe’ (een fikse toename van het ooit giftige en nog altijd veroudering en slijtage veroorzakende gas zuurstof) en andere ‘massa-extincties’ zou het leven nooit geëvolueerd zijn tot wat het nu is.

Wat ‘verschraling’ van de natuur heet, kan dan ook evengoed adaptatie genoemd worden: bij meer stikstof floreren sommige planten en dieren, ten koste van andere, met, op korte termijn, een zekere verschraling tot gevolg. So what?

Verbetering

Maar er zullen geen nieuwe, stikstofrijke habitats ontstaan. Om te beginnen ligt de productie van reactieve stikstofverbindingen anno 2022 al 60 tot 70% lager dan dertig jaar geleden (de meeste Vlaamse grafieken beginnen helaas met het jaar 2000, toen de productie al een pak lager lag).

De uitstoot van ammoniak, dat bijna uitsluitend van de industriële landbouw komt, is wel weinig gedaald. Daar bestaat echter een relatief goedkope oplossing voor: het ammoniak bindende mineraal zeoliet (olivine doet hetzelfde met CO2). Het wordt echter niet erkend als ammoniak-emissiereducerende techniek.

Geen causale relatie

De voornaamste toevoer van stikstof naar de natuur komt naar verluidt overigens van bodemverstoringen, bijvoorbeeld door natuurbeheer, niet door toevoer uit de lucht. Bovendien kan verschraling van de natuur ook veroorzaakt worden door een versnelling van de fosforcyclus, veeleer dan door een teveel aan stikstof depositie.

Geen wonder dat academisch onderzoek vraagtekens plaatst bij de notie van kritische depositiewaarden van stikstofverbindingen (KDP) en dat onderzoek van het Nederlands Planbureau voor de Leefomgeving zelfs uitwees dat er geen relatie bestaat tussen die KDP’s en natuurkwaliteit.

Averbode

Dat lijkt trouwens bevestigd te worden door het Averbode Natura 2000-natuurgebied (nota: deze internetpagina werd zeer recent verwijderd, zie echter hier): de voor stikstof zeer gevoelige heide lijkt te floreren en het gebied scoort op het vlak van biodiversiteit zelfs ‘hoge toppen’ met onder meer een recordaantal libellen (nota: de Duitse heide floreert ook, terwijl de aanpalende Nederlandse heide officieel verkommert).

Toch beweert de Vlaamse overheid dat stikstofemissies zodanig schadelijk zijn dat tientallen ‘rode’ landbouwbedrijven stante pede dicht moeten. Waaronder ook de milieubewuste en maar liefst 900 jaar oude boerderij van de abdij van Averbode (die het Averbode Natura 2000-natuurgebied dus zou bedreigen).

Bovendien kreeg deze boerderij in 2015 nog een nieuwe vergunning, werd ze nooit deftig op de hoogte gebracht dat ze een piekbelaster was en deed ze recent ook nog eens dure en ingrijpende milieu-investeringen.

Aangezien de abdij in de media kwam, werden verder op til staande processen-verbaal gelekt, vanuit het kabinet Demir of de administratie, naar diezelfde media. Met hoogst misleidende beschuldigingen dan nog, waaronder het vermeende bestaan van een ‘illegale slachtvloer’ (ondanks vergunningen van de gemeente Diest, conform de Vlaamse regels).

Het creëert eens te meer een niet bepaald fraai beeld van de Vlaamse bureaucratie.

Stikstof: de realiteit

In werkelijkheid zijn stikstofemissies dus al drie decennia stevig aan het dalen en is de luchtkwaliteit in het algemeen al even lang aan het verbeteren.

Mede daardoor is de Vlaamse natuur aan de beterhand. Zo liet Marleen Evenepoel, administrateur-generaal van het Agentschap voor Natuur en Bos, in 2019 weten dat de toestand van 20 van de 44 onderzochte habitattypes verbeterd was sedert 2007.

Verdere verbetering komt er sowieso

De lucht wordt de komende decennia bovendien sowieso nog schoner. Qua stikstof is het probleem de verbranding van fossiele brandstoffen en de productie van mest. Dat eerste probleem zal opgelost worden door de absoluut noodzakelijke afbouw van het gebruik van die brandstoffen.

De opkomst van vleesvervangers en goedkoop kweekvlees gaat de komende decennia dan weer goeddeels een mouw passen aan het mestprobleem.

Wij bestaan voor hen

Een verstandige en slanke overheid zou focussen op die twee heilzame trends. Maar bureaucratieën (en hun politieke aanhangsels) zijn nu eenmaal kortzichtig en van nature gefocust op het invoeren van steeds meer regeltjes en verplichtingen.

De auto- en uiterst technocratische Europese Unie vormt daar zeker geen uitzondering op. Ze mogen dan misschien doorgaans goede bedoelingen hebben, verder staat zij niet ten dienste van ons maar wij veeleer van haar, zoals plasticine van een vlijtige kleuter.

Natuurherstelwet

Dit is bovendien nog maar het begin. Straks komt de Europese Commissie met alweer een nieuw onderdeel van haar Green Deal: de Europese natuurherstelwet (terwijl de bestaande Europese wetgeving op ‘schone lucht’ het Vlaams Gewest sowieso in grote financiële problemen dreigt te brengen).

Volgens haar voorstel moeten de lidstaten tegen 2030 ongeveer een derde van hun natuur beschermen. Elke lidstaat zal daarvoor nationale natuurherstelplannen moeten opstellen. Het is Natura 2000 in het kwadraat.
Dit dreigt zeer dicht bevolkte streken als Nederland en Vlaanderen in nog veel nauwere schoentjes te brengen. Het zal de EU natuurlijk een zorg wezen: vanuit haar perspectief zijn dit maar twee onbeduidende provincies van haar ‘rijk’.

En neen, daarmee is die Green Deal natuurlijk nog niet uitgevoerd. Integendeel: zelfs dit is nog maar het begin.

Hoeft het te verwonderen dat een recente peiling uitwees dat de Vlaamse kiezer, naar aanleiding van het stikstof debacle, de CD&V richting de kiesdrempel wil sturen?

Of dat mensen steeds meer voor niet-systeem partijen stemmen (of helemaal niet meer stemmen)? Tot grote verbazing of verontwaardiging van politicologen en journalisten en ondanks steeds nieuwe congressen, marketingcampagnes en partijlogo’s?

Nog een voorbeeld: de zogenaamde bouw- of betonstop. Tegen 2050 gaat de Europese bevolking al met 8 procent gedaald zijn. Onze infrastructuur gaat dus vanzelf inkrimpen. Maar natuurlijk ziet de technocratische EU hier geen oplossing in, maar enkel een gelegenheid om nieuwe en hoogst ondemocratische verplichtingen in te voeren: een verplichte immigratie vanuit Noord-Afrika. Terwijl we nu al te maken hebben met een oprukkende feitelijke apartheid (en bijhorend geweld).