Het PISA-rapport over het Vlaamse onderwijs was ronduit slecht. Maar voor veel leerkrachten komt dat niet als een verrassing.

Ik denk dat ik u niets verklap, beste lezer, als ik zeg dat het Vlaamse onderwijs slecht bezig is. De PISA-cijfers die een graadmeter zijn voor het onderwijsniveau zijn voor Vlaanderen bar slecht. ‘Kan beter’ is zelfs geen optie als commentaar. Hetzelfde resultaat zie je ook in Nederland. Alleen de meest verstokte orangist leidt daar hoopvolle conclusies uit af.

Onderwijs moet ‘leuk’ zijn

Ik ben geen wetenschapper. Mijn kennis over het onderwijs is gestoeld op twintig jaar ervaring in de klas. Dat is trouwens een onrustwekkend argument voor mijn expertise, want tijdens diezelfde twintig jaren zakte het onderwijsniveau door het ijs. Bij deze wil ik me verontschuldigen aan alle slachtoffers. De laatste tijd bevind ik me in de leraarskamer in de buurt van de plant die onze ruimte versiert. Hij is mijn beste vriend geworden, want hij is de enige die naar mijn aanvoelen nog wil luisteren naar wat ik te vertellen heb.

Toen ik begon les te geven volgde ik eens een bijscholing over de vermeende onzin van het spellingonderwijs. Intensief oefenen op spelling moest op de schop. Je moest leerlingen ‘en stoemelings’ wijzen op de spelfouten die ze maakten en dan vlug op de spellingregel wijzen. Ik stak, als jonge en onervaren leraar, mijn vinger op en wilde weten hoe leerlingen dan die spelling konden inoefenen. Mijn vraag bleek ‘niet meer van deze tijd’, want spelling was op zich van secundair belang. Verdoe je tijd niet aan spellingsopdrachten, klonk het. Taal was vooral ‘leuk’. Dat is op zich waar voor zij die graag met taal bezig zijn.

Twee decennia verder zitten zowat al mijn collega’s met de handen in het haar. Spelling is zelfs niet langer van secundair belang, spelling blijkt gewoon uit de algemene opvoeding geschrapt. ‘Zie je wel’, zeg ik in mijn hoekje tegen de plant. Ik voel dat hij me gelijk geeft.

Dezelfde vaststelling geldt overigens voor zinsbouw – ook niet leuk. Ik nodig iedereen uit om vijftienjarigen een eenvoudige redenering te laten noteren. Een flink deel onder hen ervaart de spelling en de structuur van een redenering als een enorme uitdaging. Voor alle duidelijkheid: ik leg hiervoor de schuld niet bij de tieners zelf. Het onderwijs heeft hen gefaald.

De moedeloosheid van de leraar

Laatst zat ik op een bijeenkomst van verschillende geschiedenisleerkrachten. Hoewel we allen anders waren, deelden we dezelfde liefde voor en dezelfde bezorgdheden over het vak. In de hervorming van de hervorming van de onderwijshervorming is het duidelijk dat de grote onderwijsnetten historische kennis op het achterplan duwen. ‘De tijd dat men elke steen van de negentiende eeuw omdraait, is voorbij’, zou een van de verantwoordelijken van een onderwijskoepel gezegd hebben. Niemand van ons op die bijeenkomst kon zich bij die bewering iets voorstellen. Geschiedenisleraars hebben immers altijd tijd te kort. De vertellende geschiedenisleraar die leerlingen begeestert, is in dezelfde beweging doodverklaard.

De leraar in het algemeen is overigens niet langer een expert, maar een coach. Leerlingen moeten voor het vak geschiedenis het verleden ontdekken door bronnenonderzoek en nog eens bronnenonderzoek. ‘Tja’, merkte een van de aanwezigen op onze bijeenkomst droogjes op, ‘een geluk dat veel leerlingen begrijpen wat die bronnen vertellen’. Er klonk morrende instemming. Een vak als geschiedenis staat of valt met leesvaardigheid en het liefst ook met schrijfvaardigheid. Degelijk taalonderwijs heeft aandacht voor begrijpend lezen, voor grammatica en voor spelling. De taal vormt immers de sleutel tot heel wat kennis, leuk of niet. Inmiddels heb ik er in de leraarskamer zo vaak over gezeurd, dat nu ook de plant mij begint te negeren.

Sluipmoord

Er heerst bijgevolg heel wat moedeloosheid bij veel leraars. Ik ken een concreet geval van een bijzonder gedreven collega die al zijn zin in de job zag verdampen doorheen de jaren. Hij viel een tijdlang ziek en is nu ergens onderweg naar Compostella. De man in kwestie werd boos om wat er ‘door onze strot wordt geramd’. Een van zijn grootste – en meest terechte – kritieken is het verlies van de emancipatorische kracht van het onderwijs.

Hij was de eerste in zijn familie die in het hoger onderwijs studeerde, dankzij de kansen die het onderwijs hem bood. Die sterke toename van de lage verwachtingen in het onderwijs hebben die emancipatorische motor voor veel kinderen stilgelegd. Het gegoochel met allerlei leuke leertechnieken leidden tot een sluipmoord op ons onderwijs. Dat is een regelrechte schande. Wanneer zal men het willen horen?

Doorbraak zondagpuzzel

De scheve score van PISA

Grotesk

Hellfie

Vivalditis

Olie olé