Castlevania: lessen voor een rechtse wederopstanding

Op de rechterflank van het politiek spectrum ageert men tegen de Linkse Kerk, tegenwoordig de deughegemonie genoemd. Hoe kan deze verhouding worden omgedraaid: hoe kunnen we het spel bepalen in plaats van slechts reageren? Het is raadzaam om de serie Castlevania te zien en ons te laten inspireren.

Castlevania gaat over vampierjagers die willen overleven in een middeleeuws Europa waar vampiers de overhand hebben. De serie wordt zowel vanuit de good guys als de bad guys verteld. Naast Dracula zelf is bijvoorbeeld zijn zoon Alucard een hoofdpersoon, half-mens half-vampier, en de islamitische dodenbezweerder Isaac, die het werk van Dracula wil voortzetten. De personages spreken aan en voeren diepgaande dialogen over de zin van het leven: zelden zijn karakters eendimensionaal. De serie kent vele spectaculaire en bloedstollende gevechten.

Een wereld gehuld in duisternis

Het centrale thema is vernietigingsdrang versus scheppingskracht – zoals zal blijken, speelt de reoccupatietheorie hierin een rol. Alucard omschrijft de destructiedrang van zijn vader in een indringend gesprek. ‘Als hij klaar is met de wereld zullen er alleen nog beesten zijn, teruggetrokken levend in het struweel. Hij schrijft plannen over kunstmatige wolken die het aardoppervlak bedekken met een aanhoudende duisternis. En over dit alles zal hij uitkijken vanuit zijn kasteel, zijn wraak zó afschuwwekkend voltooid dat er geen werk meer resteert; hij zal uitkijken over een koude aarde zonder humor of herinneringen, wetende dat hij zijn missie grondig heeft verricht.’

Naast Dracula belichamen ook andere antagonisten de vernietigingsdrift: het pure consumeren zonder daarvoor iets positiefs terug te geven. Trevor Belmont, hoofdpersoon en vampierjager, confronteert uiteindelijk de dood, als het vleesgeworden archetype van Magere Hein. Trevor bestrijdt Magere Hein omdat hij de aarde wil overdragen aan bouwers. Nog meer personages komen, weliswaar via andere wegen en andere levenskeuzes, tot diezelfde conclusie.

Kritiek en commentaar vervangen nooit eigen ideeën

Als je een eigen positie wil versterken, dan kan dit niet door je enkel af te zetten tegen de gevestigde orde of de tegenstander. Daarmee zuig je geen krachten aan waarmee je positief kunt bouwen. Steeds loop je dan achter de feiten aan – die dynamiek kun je omdraaien door zelf te scheppen en te initiëren. Men kan wat je schept negeren, bekritiseren of wegzetten als ‘fascistisch’, maar er doorheen lopen alsof het lucht is, kan in elk geval niet.

Naarmate de tijd verstrijkt zal een commentaar verdwijnen. Men begrijpt de verwijzingen in het commentaar niet meer; de achtergrond ervan verdwijnt en daarmee verliest het commentaar relevantie. Hierom kan – in intellectuele zin – het bekritiseren van andermans ideeën nooit een vervanging zijn voor zélf ideeën uitdragen. Terwijl een standbeeld of een gebouw heel lang blijft staan en vanuit zichzelf een scheppingskracht blijft present stellen. Het kan gereoccupeerd worden, een andere doelbestemming krijgen, maar het staat er wel: het blijft zijn stempel drukken op de situatie waarin het bestaat. In Castlevania vervullen het kasteel van Dracula en de bibliotheek van Belmont deze rol.

Nieuwe bestemming geven

Het verhaal gaat zodoende overreoccupatie – zoals gezegd krijgen dingen soms een nieuwe bestemming. Isaac is een personage dat dit verduidelijkt. Hij wil wraak op de mensheid, maar anders dan Dracula wil hij ook iets productiefs achterlaten. Een van de monsters die hij uit de dood oproept laat hij bijvoorbeeld bosbessen eten. Het monster wil dit aanvankelijk niet, want het is zijn aard om te leven van vlees en bloed. Daarna blijken de bessen toch verrukkelijk. Isaac maakt het punt dat je geen gevangene bent van je natuur. Als hij wil dat zijn ondode slaven vechten, dan vechten ze; als hij wil dat ze bouwen, dan bouwen ze.

De reoccupatietheorie komt van de Duitse filosoof Hans Blumenberg, die betoogde dat de moderne tijd in zichzelf iets nieuws was, en geen nageboorte van de christelijke Middeleeuwen. De moderniteit brak aan doordat meerdere levensvragen niet langer bevredigend konden worden beantwoord door de christelijke religie. Mensen zochten een reoccupatie van antwoordposities die leeg geworden waren omdat de bijbehorende vragen niet genegeerd konden worden. Precies dit ontrolt zich in Castlevania. Na de grote strijd met Dracula komen kwaadaardige personages tot het inzicht dat enkel wraak en destructie geen vervanging is voor een zinvolle, positieve levensinvulling.

Wraakgevoelens overstijgen

Uit Isaacs bespiegelingen blijkt dat hij niet meer reagerend wil zijn en een eigen toekomst wil creëren. De serie gaat over initiëren versus reageren: het gaat over hoe Isaac de kracht vindt om intrinsiek te valideren. Hij zegt letterlijk dat hij niet meer zo naar Dracula opkijkt als eerder, maar het zelf beter zou kunnen. Daarbij wil hij zijn wraakgevoelens overstijgen. Ook Trevor constateert: wij trekken rond en mengen ons in andermans avonturen, wat ons in een responsieve rol dwingt. Ook sommige vampiersoldaten komen tot het inzicht dat zij slechts pionnen zijn in andermans ambities.

De kijker leert dat als je de kracht hebt om intrinsiek te valideren, dat je daarmee de macht verkrijgt om te scheppen. Je bent dan zó ver verheven boven degenen waarop je wraak wil nemen, dat je jezelf al buiten hun bereik hebt gesteld. Daarmee is hun irrelevantie reeds in zichzelf een straf.

Beschavingscyclus

De boodschap is kortom: Sta op, en schitter! Dit is tevens Nietzscheaans. We zien een parallel tussen de wereld van Castlevania en de cyclus van culturen en wereldrijken: opgaan, blinken en verzinken. In deze serie wordt een wereld overkomen waarin reactieve overlevingsdrang en het opgebruiken van andere wezens de hoofddrijfveren zijn. Door na het eindgevecht letterlijk uit de dood te herrijzen, overwint Trevor een cynische wereld waarin het goede enkel kan worden gedaan door jezelf op te offeren. De brute aanvangsfase van de cultuur wordt overstegen door een tijdperk van bouwen, creëren en de reoccupatie van wat veronachtzaamd is. Alle personages die hun parasitaire aard niet kunnen overwinnen, worden vernietigd of achtergelaten.

Bij Blumenberg betekent reoccupatie dat de moderne burger nieuwsgierigheid anders invult dan de middeleeuwse gelovige: de Homo Vitruvianus neemt geen contemplatieve houding meer aan, maar dwingt de natuur zijn geheimen prijs te geven. Precies zoals Isaac en Trevor poogt hij zélf de levensvragen te beantwoorden, hierin gesteund door een voortschrijdende technische vooruitgang.

Vanuit de vorige twee alinea’s is gemakkelijk te voorspellen wat voor fase kan aanbreken in de toekomst: een tijdperk getekend door overmoed en totalitaire neigingen. Begeesterd door utopische idealen rekt men de limieten van de aard der dingen te ver op – zoals in het communisme. Verknocht aan een idealistisch maakbaarheidsdenken dat overambitieus en megalomaan blijkt, stort de cultuur in en is men terug bij af. Deze overstrekking zal worden gesymboliseerd via torens van Babel en zulke eeuwig onaffe monumenten – grootse architectonische projecten die alle levensenergie uit een cultuur zuigen.

Nietzscheaans patroon

Het onderliggende Nietzscheaanse patroon is reeds aangestipt – in Castlevania is de redding niet voor iedereen weggelegd. Vele boeren en dorpelingen sterven in pogingen om de vampierlegers te weerstaan. De boodschap is onbedoeld elitair: de karakters die de macht hebben om te (her)bouwen, hun lijdensweg te overstijgen en een nieuwe zin te vinden in het leven, hebben stuk voor stuk bovennatuurlijke krachten die niet zijn voorbehouden aan normale stervelingen.

Ook Isaacs herbronning blijkt Nietzscheaans. Zijn conatus – wat wil zeggen de kern van zijn persoonlijkheid en ziel – is sterker dan de conatus van zijn slavenleger. Hij verandert hun aard om zijn doeleinden te dienen. Vanuit zijn eigen natuur overschrijft hij de aard van anderen in overeenstemming met zijn wensen. De anderen zijn middelen, geen doelen in zichzelf. De reoccupatie van andermans ziel is de ultieme Nietzscheaanse consequentie – daarmee is de dodenbezweerder het ultieme Nietzscheaanse individu.

De dood als laatste eindbaas

Zoals gezegd hebben alle personages gelaagde drijfveren: onvermijdelijk moet Magere Hein de eindbaas zijn, als het enige absoluut zwart-wit karakter. De dood valt samen met dingen leegzuigen en volledig opgebruiken, zonder mogelijkheid tot reoccupatie. Maar wellicht is het vernietigen van de dood naïef: de dood is nodig om het leven te begrenzen. Als er teveel leven is, wordt het leven als een miljoen wormen die elkaar verstikken in een emmer: zonder levenskwaliteit of ontplooiingsruimte voor het individu. Dit gaat precies ten koste van de kernboodschap.