Catalonië : het uur van de waarheid nadert

De klok tikt ongenadig verder in Catalonië. Volgens het oorspronkelijke stappenplan van het kartel Junts pel Sí had Catalonië einde maart al onafhankelijk moeten zijn. Dat is achttien maanden na de referendum-verkiezing van 27 september 2015. Maar de moeizame regeringsvorming heeft die timing doorkruist. De teller is op nul gezet toen de regering Puigdemont een feit was, begin januari 2016. Dus moet Catalonië onafhankelijk zijn ten laatste eind augustus van dit jaar.

Referendum

Inmiddels is het oorspronkelijke stappenplan wel aangepast. Aanvankelijk was het de bedoeling om pas helemaal op het einde van het proces een referendum te organiseren over de nieuwe Catalaanse grondwet, dus lang na de onafhankelijkheidsverklaring. In oktober vorig jaar besliste de regering echter om al veel vroeger een referendum te houden over de onafhankelijkheid zelf. Dat was nodig, vond men, om een onafhankelijkheidsverklaring internationaal te legitimeren. Want zoals bekend haalden de separatisten in september 2015 wel een meerderheid in zetels, maar niet in stemmen.

Het referendum moest plaatsvinden ten laatste in september van dit jaar. Ofwel met de instemming van Madrid, ofwel zonder. In dat laatste, meest waarschijnlijke geval moest dan wel eerst de ontkoppelingswet worden goedgekeurd om te voorzien in een wettelijke basis voor het referendum. Dat diende er ten laatste in juli te komen. De wet zou een onafhankelijkheidsverklaring bevatten, zij het onder voorbehoud van goedkeuring bij referendum.

Steeds meer waarnemers vragen zich echter af of dit alles nog realistisch is. In normale omstandigheden vergt het organiseren van een referendum een logistieke voorbereiding van minstens een half jaar. Ten laatste begin april had men daarmee dus moeten starten. Komt nog eens bij dat de Spaanse overheid alle juridische en andere middelen zal gebruiken om het referendum te verhinderen, wat de organisatie ervan extra complex maakt.

Van de voorbereiding van het referendum is voorlopig weinig te merken. Volgens sommigen omdat de meerderheidspartijen het oneens zijn over de aanpak. Maar de regering wil eerst een ultiem overleg met Madrid, al weet iedereen dat dit geen schijn van kans maakt. Bovendien kunnen er geen openlijke en officiële beslissingen worden genomen ter voorbereiding van het referendum, omdat die meteen zouden worden aangevochten door de Spaanse regering. De bevoegde minister, Oriol Junqueras (ERC) zou in het grootste geheim het referendum achter de schermen aan het voorbereiden zijn, maar in de media wordt daar weinig geloof aan gehecht.

Madrid

Inmiddels rijst de vraag of het wel zo’n goed idee was om het oorspronkelijke stappenplan aan te passen. De grote vrees van de regering was en is dat het referendum niet méér zal zijn dan een herhaling van de informele bevraging van 9 november 2014 (waarvan de voorbereiding overigens anderhalf jaar voordien al was begonnen). Dat was een karikatuur van een echt referendum, onder meer omdat Madrid juridisch stokken in de wielen stak. Als het de bedoeling is om de legitimiteit van de Catalaanse onafhankelijkheid te versterken, dan moet het referendum natuurlijk aan alle internationale normen voldoen. Anders is het een maat voor niets, en dan had men beter de onafhankelijkheid kunnen uitroepen zonder referendum.

Puur praktisch gezien zou dat in elk geval veel gemakkelijker geweest zijn. Nu lijken de beslommeringen rond dat (voor Madrid) illegale referendum alle energie op te slorpen. Wanneer moet het worden georganiseerd, met welke vraagstelling, in welke lokalen, wie heeft stemrecht enzovoort. In de onafhankelijkheidsbeweging draait het nu ook meer en meer om de vraag wat er moet gebeuren als de Spaanse overheid erin slaagt om het referendum te verhinderen. De ANC vindt dat de Catalaanse regering dan maar meteen de onafhankelijkheid moet uitroepen. ANC zelf lijkt dat alvast niet uit te sluiten. Ook is er sprake van een algemene staking, en massale demonstraties komen er zeker. Alleen hebben we die in Catalonië al ten overvloede gehad, voorlopig zonder resultaat.

In elk geval breekt nu het uur van de waarheid aan voor de Catalaanse regering. De tijd van de stoere verklaringen en de symbolische plechtigheden loopt ten einde. De regering zal snel moeten beslissen of ze de Rubicon oversteekt en kiest voor de weg van de illegaliteit en de revolutie. Krabbelt ze uit schrik voor Madrid terug, dan lijken nieuwe regionale verkiezingen onvermijdelijk. En dan is het helemaal terug naar af.

Foto (c) Reporters