Communautaire standstill of confederale staat

Volgens Bart De Wever staan de Vlaamse kiezers in 2014 voor een fundamentele keuze: confederalisme of nog vijf jaar Di Rupo (DS 10-11 maart). Maar waaruit moet die keuze dan blijken, en hoe kunnen de kiezers die keuze afdwingen?

De traditionele partijen hebben de eis laten vallen dat een federale regering een meerderheid moet hebben langs Vlaamse kant. Het gevolg is dat de Vlaamse verkiezingsuitslag in grote mate irrelevant is geworden voor de
federale coalitievorming. Mathematisch is het bijna onmogelijk voor de Vlaamse kiezer om de huidige regering weg te stemmen. Die heeft vandaag 17zetels op overschot. Als de drie Franstalige regeringspartijen samen hun huidige aantal zetels (50) behouden, dan kan het aantal zetels langs Vlaamse kant nog zakken van 43 naar 26, zonder dat de regering-Di Rupo in gevaar komt. Een regering die slechts steunt op 30 procent van de Vlaamse kiezers lijkt politiek ondenkbaar. Maar dat was een regering zonder de N-VA en zonder een Vlaamse meerderheid ook. tot juli vorig jaar.

Spelbreker

Zouden de Vlaamse kiezers dan geen spelbreker kunnen spelen door de Vlaams-nationalistische partijen een absolute meerderheid te bezorgen langs Vlaamse kant in de Kamer? Een simulatie op basis van de jongste peiling wijst uit dat dit vandaag het geval zou zijn: de N-VA zou 39 zetels halen en het Vlaams Belang 8: samen 47 van de 87 Vlaamse zetels (daarbij houden we zowel rekening met de ongelijke spreiding van de partijstemmen over de kieskringen als met de geplande wijzigingen van het kiesstelsel). Met dat resultaat is er geen staatshervorming meer mogelijk zonder de steun van hetzij de N-VA, hetzij het Vlaams Belang. Alleen, als alles naar wens verloopt, is de staatshervorming tegen 2014 afgerond. Dan begint normaal gezien een periode van institutionele standstill. En dan hebben de traditionele partijen geen meerderheid meer nodig langs Vlaamse kant. Sterker nog, het ontbreken van zo’n meerderheid is dan mooi meegenomen. Het zou het perfecte voorwendsel opleveren om de institutionele problemen in de diepvries te stoppen.

Die federale uitslag zal er hoe dan ook niet veel toe doen in 2014. De grote vraag zal zijn of de Vlaams-nationalistische partijen een meerderheid halen in het Vlaams Parlement. Als het ook maar enigszins mogelijk is, zullen de traditionele partijen de N-VA buiten de Vlaamse regering proberen te houden. Dat de huidige federale coalitie verder wil doen tot 2019, was al bekend. Het Belgische establishment snakt naar een periode van communautaire stabiliteit. Maar dat veronderstelt dan wel symmetrische regeringen. Een Vlaams-nationalistische lastpost in de Vlaamse regering zal men kunnen missen als kiespijn. En bovendien is het wellicht enkel door de N-VA opzij te schuiven, dat CD&V de minister-president zal kunnen blijven leveren.

Maar als de Vlaams-nationalistische partijen een volstrekte meerderheid halen in het Vlaams Parlement, dan gaat dat feest natuurlijk niet door. Opnieuw volgens een simulatie op basis van de jongste peiling zouden de Vlaams-nationalistische partijen samen 64 van de 124 zetels halen in het Vlaams Parlement (54 N-VA en 10 Vlaams Belang), een meerderheid dus. In dat geval krijgt de N-VA de sleutel in handen voor de Vlaamse regeringsvorming. Bart De Wever wordt dan oppermachtig in Vlaanderen, want een coalitie zonder zijn partij is niet meer mogelijk.

Spannend

En dan wordt het pas echt spannend. Een meerderheid in het Vlaams Parlement zal aansturen op minstens een confederale hervorming. Maar de institutionele manoeuvreerruimte van het federale parlement zal zeer beperkt zijn. Het laat zich immers gemakkelijk raden dat de Franstaligen in 2014 slechts een heel korte lijst van te herziene grondwetsartikelen zullen willen goedkeuren. En zelfs als de N-VA buiten het grondwettelijke kader wil treden, dan nog ligt
het confederalisme niet voor het grijpen.

De V-meerderheid zou de Vlaamse soevereiniteit kunnen uitroepen en daarmee het fait accompli creëren waarvoor Gerolf Annemans en Steven Utsi pleiten in hun boek De ordelijke opdeling van België. Het is echter uiterst twijfelachtig of de N-VA een front zal willen vormen met het Vlaams Belang. Als de N-VA al geen lokale coalities wil vormen met die partij, hoe zou ze dat dan op Vlaams niveau doen?

Ook zonder de soevereiniteit uit te roepen, kan de Vlaamse regering natuurlijk stokken in de wielen steken van de Belgische regering, om op die manier een confederalisme in de feiten af te dwingen. Maar als de N-VA niet scheep wil gaan met het Vlaams Belang, dan zal ze daarvoor wel steun moeten vinden bij minstens één traditionele partij. Nog volgens de eerder vermelde simulatie zou elk van die partijen afzonderlijk de N-VA aan een meerderheid kunnen helpen.

Maar twee jaar is méér dan een eeuwigheid in de politiek. De N-VA zal eerst nog de kaap van de gemeenteraadsverkiezingen moeten nemen. En toch, als de opiniepeilingen hetzelfde beeld blijven geven als vandaag, dan wordt dit zonder twijfel dé politieke obsessie van de komende jaren én van 2014: veroveren de Vlaams-nationalisten de absolute meerderheid in het Vlaams Parlement en, zo ja, wat zullen ze daarmee doen?