Vragen gesteld aan en beantwoord door professor en vaccinspecialist van het Emory Vaccine Center in Atlanta, Carlos del Rio (1959).

De vaccins bestaan acht maanden. Zijn ze veilig op lange termijn?
Carlos del Rio: ‘Wereldwijd zijn honderden miljoenen dosissen toegediend. Ernstige — en zeer occasioneel dodelijke — verwikkelingen komen voor bij één op een half tot één op een miljoen inspuitingen. De lange termijn kent niemand. Maar historisch gezien gebeuren de meeste zware neveneffecten, zoals een sinustrombose bij het AstraZeneca-vaccin, in de eerste weken na vaccintoediening. Een ander voorbeeld is de ernstige zenuwziekte Guillain-Barré waarbij een, vaak volledig herstellende, verlamming optreedt na vaccinatie met verschillende soorten vaccins waarvan het griepvaccin de bekendste is. Guillain-Barré komt voor bij één op een half tot 1 op een miljoen griepspuiten. Algemeen kan men stellen dat vaccinatie steeds vele malen veiliger is dan de ziekte zelf door te maken.’

Deltavariant

Wat is er speciaal aan de deltavariant?
‘Covid-19 is een RNA-virus waarvan bekend is dat ze makkelijk muteren (alpha, bèta, gamma, iota, lambda en delta varianten zijn bekend). Uniek aan de deltavariant is zijn hoge besmettelijkheid. De deltavariant vermenigvuldigt zich aan een razend tempo, wat maakt dat het reproductiegetal R — een maatstaf voor de snelheid waarmee een virus zich verspreidt — ongeveer zes bedraagt. Een persoon besmet met de deltavariant besmet dus zes andere personen, die op hun beurt dan 36 mensen infecteren. Zo ontstaat een exponentiële besmetting. Het R-getal voor de klassieke covid-19 bedraagt drie.’

Ik ben volledig gevaccineerd, ben ik ook beschermd tegen de deltavariant?
‘Ja. De mRNA-vaccins werken prima tegen de deltavariant. Beter gezegd, ze beschermen minder goed tegen een infectie met delta, maar ze beschermen zeer goed tegen ziekte en sterfte door de deltavariant. De meeste gevaccineerde mensen die een infectie met delta oplopen, hebben geen of milde symptomen. Het probleem is dat deze mensen besmettelijk blijven voor anderen. Zo ontstaan doorbraakinfecties.’

Doorbraakinfecties?
‘De naam zegt het letterlijk. Dat zijn besmettingen bij mensen die reeds gevaccineerd zijn: “ze breken door de barrière die door het vaccin werd opgeworpen”. In België hebben we 0,2% doorbraakinfecties. Meestal gaat het om milde symptomen, maar heel soms is een hospitalisatie vereist en nog uitzonderlijker beland je op de ICU.’

Doeltreffendheid

Zullen we over ettelijke maanden een derde prik, een booster nodig hebben?
‘Daar zijn de specialisten het niet over eens. Ze zijn het wel eens dat de bescherming door het vaccin tenminste zes maanden aanhoudt. En ook zijn ze het eens dat met de tijd die bescherming vermindert. Vanaf welk moment ben je niet meer voldoende beschermd? Daar is geen consensus over. De kans is reëel dat er en derde prik, een booster, zit aan te komen. Maar dan niet met het klassieke vaccin, veeleer met een gemodificeerd vaccin met de focus op bijvoorbeeld de deltavariant.’

Zijn alle vaccins even doeltreffend?
‘Neen. Pfizer en Moderna zijn doeltreffender dan AstraZeneca of Johnson & Johnson. Een voordeel van AstraZeneca is wel dat je het kan bewaren tussen de twee en acht graden Celsius. Dat maakt het interessant voor lage-inkomlanden. Pfizer moet je bewaren aan -70°C en Moderna aan -20°C.’

Iemand die covid-19 heeft gehad en nog steeds langetermijneffecten heeft zoals moeheid, spier- en gewrichtspijn, kortademigheid et cetera. Zal vaccinatie deze symptomen verlichten of erger maken?
‘Feit is dat mensen die covid-19 gehad hebben, nog steeds baat hebben bij een vaccinatie (zie bijdrage HC van 17 juli). Dat geldt evenzeer voor mensen met langetermijnsymptomen. Maar of daardoor de symptomen zullen veranderen is tot op heden niet bekend. Daar zijn nog onvoldoende gegevens over.’

Maskers

Eens volledig gevaccineerd, moet ik dan nog een masker dragen?
‘Mocht de deltavariant niet bestaan, nee, dan is dat niet nodig. De oprukkende en erg besmettelijke deltamutant, die evenzeer door gevaccineerde als niet-gevaccineerde mensen wordt verspreid, noopt ons tot voorzichtigheid en men raadt aan om in publieke ruimtes, waar de vaccinatiestatus van de andere mensen niet gekend is, de ruimte te ventileren en toch een mondkapje te dragen.’

Als de meerderheid gevaccineerd is, is de gehele bevolking dan beschermd? Met andere woorden is er dan groepsimmuniteit?
‘Helaas, groepsimmuniteit wordt met de deltavariant moeilijker en moeilijker om niet te zeggen onhaalbaar. Ondanks het feit dat de meeste Belgen, ondertussen bijna acht miljoen, volledig gevaccineerd zijn, zien we dagelijks toch nog een tweeduizend nieuwe besmettingen, vooral met de deltavariant. Deze laatste besmet ook een aanzienlijk aantal mensen die reeds gevaccineerd zijn. De combinatie van een deltavariant die super besmettelijk is (R=6) en een vaccin dat geen 100% dekking geeft en minder doeltreffendheid wordt in de tijd, maakt dat groepsimmuniteit haast een 100% vaccinatiegraad zou vergen. Dat is onmogelijk.’

Veiligheid

Wat als je op de eerste prik van een mRNA-vaccin een allergische reactie hebt doorgemaakt?
‘Dan neem je best geen tweede dosis. Je bent wel beschermd, maar minder.’

Is het vaccin veilig voor zwangere vrouwen?
‘Ja. Het duurde een tijd voor het vaccin uitgetest werd op zwangere vrouwen. Ondertussen zijn er gegevens over duizenden gevaccineerde vrouwen die kort na het vaccin zwanger werden en over vrouwen die het vaccin kregen maar niet wisten dat ze zwanger waren. De resultaten zijn prima: het aantal zwangerschapsverwikkelingen bij de gevaccineerde vrouwen (miskraam, vroeggeboorte et cetera) zijn perfect vergelijkbaar met die van niet-gevaccineerde vrouwen.’

Zijn mensen met een verminderde afweer even goed beschermd na vaccinatie.
‘Neen, de bescherming is niet zo goed als die bij mensen met normale afweer. De eersten moeten dus voorzichtiger zijn (ventileren, masker in publieke ruimte) en erop aandringen dat de huisgenoten en vrienden zich ook laten vaccineren zodat hun directe omgeving veiliger wordt. Wetenschappers zijn momenteel op zoek naar de ideale vaccindosis voor mensen met gedaalde weerstand. Resultaten zijn er nog niet.’

Is het vaccin veilig voor kinderen van >12 jaar en van <12jaar.
‘Boven 12 jaar is het vaccin zeer doeltreffend en nog efficiënter dan bij de volwassenen. Ook de neveneffecten komen minder vaak voor. Over vaccinatie onder de twaalf jaar zijn de studies lopende. De resultaten zijn nog niet bekend. Zorg ervoor dat bij kinderen onder de twaalf de mensen (leraars e.d.) rond het kind wel gevaccineerd zijn. Een mondkapje is niet nodig.’