Zijn steeds maar weer uitgestelde reis naar Kiev, in de laatste week van de campagne voor de parlementsverkiezingen, heeft niet mogen baten. Het maneuver was wat té doorzichtig. Door zich ver weg te houden van het campagnegewoel, zowel vandaag als tijdens de voorbije presidentsverkiezingen, kan Emmanuel Macron de schuld voor de electorale oorvijg die hij gisteren kreeg enkel maar bij zichzelf leggen.

Macron moet aan de slag met een minderheidsregering, en zijn partij die onder het etiket ‘Ensemble’ naar de kiezer trok, moet hopen op de goodwill van centrumrechts om de belangrijke aangekondigde hervormingen – in het onderwijs, de pensioenen, de ecologische transitie… – er door te krijgen. Met de hete adem van radicaal links én radicaal rechts in de nek. ‘Ensemble’ haalde 246 zetels. Dat zijn er 42 te weinig om een absolute meerderheid te halen en niet afhankelijk te zijn van andere partners. Le roi est nu.

Premier Mélenchon?

Jean-Luc Mélenchon triomfeerde eergisteren in zijn verkiezingstoespraak, maar is slechts voor de helft in zijn opzet geslaagd. De derde man van de presidentsverkiezingen was er vorig maand op de valreep in geslaagd onder de naam Nupes (Nouvelle Union Populaire Ecologique et Sociale) de linkse partijen achter zich te verenigen en als één kartel naar de stembus te trekken. Nood breekt wet. Ondanks hun vele onderlinge verschillen konden de andere linkse formaties niet anders dan mee te gaan in de strategie van Mélenchon, na hun desastreuze prestaties in april. Mochten de groenen van EELV (Europe-Ecologie Les Verts), de Parti Socialiste en de Parti Communiste als zelfstandige partijen hebben deelgenomen, dan hadden we hun zetels op de vingers van één hand kunnen tellen.

Door verenigd aan de verkiezingen deel te nemen, is de Nupes erin geslaagd 142 van de 588 zetels te veroveren. Dat is genoeg om sterk en luidruchtig oppositie te kunnen voeren. Dat is te weinig om de eerste minister te mogen leveren. De 72-jarige volkstribuun van La France insoumise (LFI) had zijn kiezers nochtans opgeroepen om van deze legislatieve verkiezingen een derde  presidentiële ronde te maken en hem tot premier te verkiezen.

Zelf niet verkozen eergisteren wegens geen kandidaat, wordt het voor Mélenchon een heikele opdracht om de artificiële eenheid van links en extreemlinks in het parlement te bestendigen. PS, PCF en EELV zullen wellicht onder eigen naam in het Palais Bourbon zetelen. Of de gemeenschappelijke aversie tegen Macron als bindmiddel zal volstaan om de Nupes overeind te houden, zal nog moeten blijken. Iemand als de bekende linkse filosofe Elisabeth Badinter, die bedroefd moest vaststellen hoe republikeins links zijn principes verloochende uit electorale berekening, gelooft alvast van niet.

RN grote winnaar

De echte en onverwachte overwinnaar van deze parlementsverkiezingen is natuurlijk het Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen dat tot eigen grote verbazing 89 zetels verovert en voor de eerste keer in de geschiedenis van de partij met een sterke fractie oppositie kan voeren in de Assemblée Nationale en zelfs de titel van grootste oppositiepartij kan claimen, aangezien de Nupes uiteraard een kartel van verschillende linkse formaties is. Dat geeft het RN in principe een aantal niet te onderschatten parlementaire privileges, zoals het voorzitterschap van de belangrijke commissie Financiën dat traditioneel is weggelegd voor de belangrijkste oppositiepartij.

In 1986, nadat wijlen François Mitterrand het meerderheidskiesstelsel had ingeruild voor la proportionnelle intégrale, was het Front National van vader Le Pen al eens als fractie vertegenwoordigd in het Palais Bourbon. De partij haalde toen, dankzij de opzettelijke verandering van kiessysteem die geen andere bedoeling had dan de twee toenmalige centrumrechtse partijen RPR en UDF stokken in de wielen te steken, 35 zetels die ze in 1988 alweer moest afgegeven toen rechts het meerderheidskiessysteem, zoals dat bestaat sinds de oprichting van de Vijfde Republiek in 1958, weer invoerde. Sindsdien slaagde het FN en nadien het RN er slechts af en toe in, en helemaal niet in verhouding tot zijn procentuele strekte, om verkozenen naar het parlement te sturen. Het Franse cordon sanitaire tegen ‘extreemrechts’, dat bij onze zuiderburen ‘front républicain’ heet, verhinderde dat doordat de andere partijen in de tweede ronde steeds opriepen om het FN een halt toe te roepen.

Aan de doeltreffendheid van die strategie blijkt gisteravond definitief een einde te zijn gekomen. De kiezers luisteren niet meer. Ondanks de oproepen van de president en verschillende van zijn ministers om niet voor de extremen te stemmen en hen een solide meerderheid te geven zodat ze hun hervormingsplannen kunnen doorvoeren, ondanks de duidelijke steun ook van iemand als oud-president Nicolas Sarkozy aan de kandidaten van Macron, heeft het front républicain voor de eerste keer in de parlementaire geschiedenis niet gewerkt.

De 89 kersverse parlementsleden van het RN raakten in de tweede ronde allemaal verkozen met 50 en meer procent van de stemmen en dat maakt van deze stembusslag historische verkiezingen. Marine Le Pen heeft aangekondigd het voorzitterschap van haar partij niet opnieuw te zullen opnemen en in handen te laten van de jonge en bijzonder getalenteerde Jordan Bardella. Zelf wil ze zich bezig houden met het fractievoorzitterschap. Ik kan me vergissen, maar na de uitslag zondag valt een vierde presidentiële kandidatuur van Marine Le Pen over vijf jaar niet langer uit te sluiten.

LR overleeft

Na de rampzalige uitslag in april van Valérie Pécresse voor Les Républicains – ze haalde geen vijf procent en liet haar partij geruïneerd achter – leek het erop dat de partij van Christian Jacob, Eric Ciotti, Jean-François Copé en Michel Barnier gedoemd leek om te verdwijnen. Iedereen had haar al dood verklaard, maar ook al moet LR de rol van voornaamste rechtse oppositiepartij afstaan aan het radicalere RN – zoals ook centrumlinks in de schaduw van radicaal links is komen te staan – toch beschikt de partij (samen met haar kleinere partner UDI) met 64 zetels nog over voldoende slagkracht om op eigen kracht door te gaan en zich niet aan de meerderheid van Macron te onderwerpen.

De hierboven al genoemde Nicolas Sarkozy, die tot voor kort nog over veel gezag beschikte binnen Les Républicains, zinspeelde daar nochtans op de voorbije weken. Op meetings wordt de man tegenwoordig meer uitgejouwd dan toegejuicht.

Zal LR gedoogsteun aan de toekomstige minderheidsregering van Emmanuel Macron geven als hij aan een aantal van hun eisen tegemoet komt? De President beschikt dankzij artikel 12 van de Franse Grondwet over de mogelijkheid om het parlement te allen tijde te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven en zo opnieuw een meerderheid te veroveren. Dat hij dat zal doen – over zes maanden? over een jaar? over twee jaar? – staat buiten kijf, zeggen de meeste waarnemers. Tot dan zal hij echter moeten rekening houden met de desiderata van LR.

De huidige premier Elisabeth Borne, met haar centrumlinks profiel, past niet in dat plaatje. Reken maar dat ze snel plaats moet maken voor iemand anders. Vergis u niet, Frankrijk heeft rechts gestemd eergisteren, zoals het dat ook al deed bij de presidentverkiezingen in april. Macron zal daar bij de samenstelling van een nieuwe regering, het weze een minderheidsregering, goed rekening mee moeten houden.