JavaScript is required for this website to work.
post

De grote VRT-exodus

Frank Thevissen14/6/2013Leestijd 5 minuten

Met de journalisten die de VRT recent verlieten – Gilles De Coster en Greet Naegels (beiden naar VIER), Robin Ramaekers en Jan De Meulemeester (beiden naar VTM), Lisbeth Imbo (naar De Morgen) en Indra Dewitte (binnenkort naar Het Belang van Limburg) – kun je tegenwoordig al een klein redactioneel elitekorps samenstellen.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

De snelle opeenvolging van bekende namen die hun professionele geluk buiten de VRT gingen beproeven valt op. Een toevallige samenloop van omstandigheden? Grote mobiliteit is nu eenmaal kenmerkend voor de mediabranche. Trouwens, ook onder de leiding van de voormalige hoofdredacteur Siegfried Bracke hield een aantal getalenteerde openbare omroepjournalisten het eveneens voor bekeken: Terzake-journalist Michel Peremans en Gus Aerts (voormalig eindredacteur van het VRT-journaal) bijvoorbeeld of neem de high potentials Peter Bruyninckx en Jan Puype, beiden ondertussen oud-VRT-journalisten.

Strikt vertrouwelijk

Algemeen VRT-hoofdredacteur Luc Rademakers lijkt alvast niet te malen om de recente talentenvlucht. Integendeel. ‘Wij leiden immers talent op voor de concurrentie’, verklaarde de algemeen hoofdredacteur onlangs nog in De Morgen. Daarmee leek de argwaan van een structurele exodus afgewend.

Die ogenschijnlijk positieve reactie werd intern echter slecht verteerd. ‘We kregen immers de boodschap dat we makkelijk vervangbaar zijn. Het gaf aan de jonge generatie ook het signaal dat ze opborrelende ambities maar beter buiten de VRT kan waarmaken’, klinkt het.

In een recent interview in De Morgen liet Rademakers daarover weinig twijfel bestaan: ‘Als jij op dit moment die ambitie hebt en niet wil wachten, dan ligt je toekomst elders. Als genereuze VRT moet je dat durven.’ (29 maart)

Ook over het vertrek van Jan De Meulemeester en Robin Ramaekers liet Rademakers zich in datzelfde interview aanmatigend en laatdunkend uit: ‘Ik kan daar ook niet treurig over zijn. Er is hier soms meer journalistiek talent dan er openstaande functies zijn. Dat is een luxepositie.’

Kritiek

‘Het zijn vreemde uitspraken voor een outsider, wetende dat de VRT voldoende talent in huis had om destijds een algemeen hoofdredacteur intern aan te duiden. Een onafhankelijke geest als Tim Pauwels bijvoorbeeld, die trouwens openlijk kandidaat was voor de job en tegenwoordig een achtergrondfunctie uitoefend als manager beroepsethiek’, vertelt een VRT-collega.

Ondertussen weerklinkt er in de coulissen van de Reyerslaan steeds meer kritiek op de leiding en wordt er gemord over de redactionele stilstand en de afwezigheid van de algemeen hoofdredacteur, die weliswaar op de meest onvoorspelbare en ongelukkige momenten opduikt en tussenkomt.

Binnen dat gespannen klimaat belandden er de laatste maanden regelmatig spontane, vertrouwelijke reacties en nota’s in de mailbox van Doorbraak. Ze versterken de indruk dat er meer aan de hand is. Eén voor één beseffen de boodschappers dat kritiek nog steeds zeer gevoelig ligt, zeker wanneer die richting de VRT wordt afgevuurd. Ze willen dan ook enkel anoniem getuigen. Hun commentaren klinken ongezouten, al wil niemand natrappen. Eén voor één hebben ze het over een groeiende malaise op de VRT-redactievloer. De oorsprong van dat ongenoegen leidt tijdens de verschillende gesprekken telkens naar de kantoren van de hoofdredactie.

Vertrouwensbreuk

De ‘beschermende maatregelen’ van algemeen hoofdredacteur Luc Rademakers voor de auteurs van De keizer van Oostende (de Panorama-journalisten Wim Van Den Eynde en Luc Pauwels), de ijlings voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 afgevoerde vervolgreportage over de Hasseltse politiezone HAZODI, het telefoontje van de hoofdredactie met de Oost-Vlaamse provinciegouverneur Jan Briers … Die voorvallen hebben het vertrouwen in de journalistieke leiding geen deugd gedaan.

Bij dat laatste incident ontving Jan Briers, vlak na een live-uitzending over de treinramp in Wetteren, een telefoontje van het VRT-hoofdredactiekwartier dat excuses aanbood voor ‘de stijl en de toon’ waarin de Oost-Vlaamse provinciegouverneur door de reporter ter plaatste, Luc Pauwels, was geïnterviewd. Dat telefoontje gebeurde zonder enig overleg met de verslaggever ter plaatse.

Die stapte verontwaardigd naar de redactieraad en de deontologische adviesraad van de VRT om het optreden van de VRT-hoofdredactie aan te klagen. ‘Als wij niet op een of andere manier worden gedekt door de hoofdredactie wordt werken op de VRT-nieuwsdienst erg moeilijk’, klonk het achteraf op de redactieraad.

Dreigmail

Enkele dagen voordien deed zich een andere onfortuinlijke aanvaring voor tussen de hoofdredacteur en de Terzake-redactie. Ditmaal naar aanleiding van de World Press Freedom Day op 3 mei. De auteursvereniging PEN Vlaanderen had die dag aangegrepen om in een open brief haar bezorgdheid te uiten over de persvrijheid en de tanende journalistieke kwaliteit in Vlaanderen.

Voor de Terzake-redactie was dit meteen ook de aanleiding om een item over mediakritiek te programmeren met VRT-oudgediende Walter Zinzen en De Standaard-journalist Bart Brinckman als studiogasten. Het behoorlijk ingetogen studiodebat brak geen potten en zorgde ook achteraf allerminst voor enige deining .

Na de uitzending ontving de redactieploeg van Terzake echter een ziedende mail waarin Rademakers het volledige programmaonderdeel categoriek afkeurde. Drie dagen later verscheen Rademakers’ verkrampte reactie op de brief van PEN als column in De Standaard: ‘De kwaliteit van de journalistiek is nog nooit zo hoog geweest.’ (6 mei)

Sfinx

Rademakers heeft  er ondertussen binnen de VRT de bijnaam ‘de sfinx’ aan overgehouden. ‘Let op, raadselachtigheid is ook een managementstijl’, vertelt een voormalige VRT-medewerker laconiek. Een andere getuige vult aan: ‘Die raadselachtigheid heeft echter meer met inertie dan met managementkwaliteiten te maken.’

Een collega bij de NOS herinnert zich het merkwaardige bezoek van Rademakers, kort na zijn aanstelling als algemeen hoofdredacteur, aan de Nederlandse publieke omroep nog levendig: ‘Ze vertellen er bij de NOS nog steeds over. De Belgische hoofdredacteur raffelde zijn cv af en heeft de rest van de dag gezwegen. Geen voorstellen. Gewoon niets’.

Een andere getuige beschrijft de ziekte aan de Reyerslaan als volgt: ‘De journalisten die bekwaam zijn, verzuipen in het werk en leveren ondertussen degelijk journalistiek werk. Degenen die dat niet kunnen, verzamelen aan het koffieautomaat, zetten de spinning aan het werk en bezetten uiteindelijk de leidinggevende functies.’

Zelfcensuur

Je kan er ondertussen niet naast kijken dat Rademakers, die eind 2011 triomfantelijk als ‘de man van de actie’ door de VRT-top werd binnengehaald, en door gedelegeerd bestuurde Sandra De Preter werd voorgesteld als ‘een sterke manager’, ondertussen niet bepaald bakens heeft verzet.

Behalve de uitbouw van de Canvas-studio en het nieuwe decor van het VRT-nieuws – twee infrastructurele-hoogtechnologische operaties waarbij Rademakers zijn eigen rol trouwens zelf minimaliseert – domineert de status-quo.

‘De redacties drijven momenteel voornamelijk op hun eigen kracht, inzet en talent. Maar het gebrek aan leiding en perspectief zorgt ondertussen wel voor stilstand en opgekropte frustratie, zeker onder de ambitieuze, jonge generatie’, verklaart een andere voormalige VRT-medewerker.

‘De ongelukkige tussenkomsten van de hoofdredacteur tasten ook de onzekerheid aan, waardoor journalisten beseffen dat ze best op veilig spelen. Die neiging tot zelfcensuur zorgt voor een ongezond journalistiek klimaat.’

Rode burcht

Een andere bron verklaart: ‘Het is de prijs die de VRT-redactie betaalt voor een ouderwetse, politieke benoeming.’ ‘Het tegenhouden van de tweede HAZODI-reportage en de onverkwikkelijke affaire rond De Keizer van Oostende zijn er het onomstotelijke bewijs van’, klinkt het. ‘Het is trouwens nog erger dan uit de HAZODI-reportage bleek’, bevestigt een andere bron. ‘Het vervolg op HAZODI is er bijgevolg niet gekomen, overigens zéér tegen de zin van de gewone Hasseltse politieman. Een Hasseltse schepen vond het normaal om te vragen wie ze bij de VRT konden bellen om een en ander af te stoppen.’

Beide episodes hebben niet alleen het imago van de VRT als rode journalistieke burcht nieuw leven ingeblazen, maar ook de verdenking van politieke aanhankelijkheid versterkt. Zeer tot ongenoegen van de redactie. ‘Populaire, vrijblijvende stukjes maken is aan de Reyerslaan geen enkel probleem, maar owee zodra je dieper gaat graven in politiek gevoelige dossiers.’

Sommige getuigen zien het gebrek aan visie en daadkracht van Rademakers dan weer als een voordeel: ‘Uiteindelijk hebben we precies aan de afwezigheid van de hoofdredacteur onze redactionele autonomie te danken’. Volgens een VRT-bron kan de hoofdredacteur zich echter geen nieuwe misstappen meer veroorloven. ‘Bij een eerstvolgend incident dreigt de positie van Rademakers reëel in gevaar te komen. Het geduld van veel journalisten is opgebruikt’, klinkt het stellig.

Frank Thevissen (1962) is doctor in de communicatiewetenschappen en was tot 2008 als hoofddocent strategische communicatie verbonden aan de VUB. Hij is de ontwikkelaar van De Stemmenkampioen en publiceerde o.a. 'Media en journalistiek in Vlaanderen: kritisch doorgelicht', 'De vierde onmacht: journalisten, politici en critici over media en journalistiek' en 'Het is maar een peiling'.

Commentaren en reacties