De Chileense burgers moesten vorige zondag stemmen over een ontwerp van nieuwe grondwet. Het ontwerp was opgesteld door een conventie van 155 verkozen burgers.

In 2019 werd de toenmalige centrumrechtse regering geconfronteerd met bloedige rellen, waarbij dertig doden vielen. Er werd geprotesteerd tegen van alles: prijsverhoging van metrotickets, inschrijvingsgelden voor het onderwijs, private pensioenen, hoge medische kosten. Gegrepen door paniek beloofde de regering de bestaande grondwet, die nog dateerde uit de Pinochet-tijd, maar sindsdien nota bene al zestigmaal geamendeerd, te dumpen en aan een verkozen ‘burgerpanel’ het opstellen van een nieuw ontwerp toe te vertrouwen.

Domme Chilenen?

Het zelfverklaarde ‘progressieve’ ontwerp werd in het referendum met een meerderheid van bijna twee derde (62% om precies te zijn) naar de prullenmand gestemd. Hoe kan dat nu? Een verpletterende meerderheid van burgers die zichzelf de kans ontzegt in een progressieve hemel te gaan leven? De kwaliteitskrant De Standaard had meteen een verklaring: de ‘progressieve’ grondwet was afgebroken door de ‘neoliberale kranten’ die nog uit de Pinochet-tijd dateren. ‘Mio general’ regeert dus vanuit zijn graf nog steeds over de krantenredacties en via deze krantenredacties nog steeds over het volk. Domme Chilenen toch!

Dat de massale afwijzing weleens aan het ontwerp zelf zou kunnen liggen is een gedachte te gruwelijk voor Standaard-journalisten om zelfs even in de cortex voorbij te laten flitsen.

Een recordlengte

Een vluchtige blik op het ‘progressieve’ ontwerp van het ‘burgerpanel’ maakt snel duidelijk waarom bijna twee derde van de Chileense burgers ‘rechazo’ op het stembriefje aanvinkte.

De tekst bevat zo maar eventjes zomaar 388 artikelen. Dat is een wereldrecord. Zelfs België, dat met zijn labyrintisch federalisme ook zeldzame hoogtes in grondwetlengte bestijgt, haalt slechts 195 artikelen.

In deze 388 artikelen wordt de Chilenen ongeveer het ’nirwana’ gegarandeerd.

Er wordt de Chileen allerlei rechten beloofd, zonder dat het ontwerp enige hint bevat hoe dit moet worden gefinancierd. Het ontwerp voorzag in de oprichting van een NHS naar Engels model waarin elke Chileen een ‘recht’ op gratis medische verzorging van de wieg tot het graf wordt beloofd. Over de financiering ervan, geen woord.  Er wordt elke Chileen een ‘recht op een eigen woning’ beloofd. Over de financiering ervan, geen woord. Wel wordt de regering een ruime macht verleend om te onteigenen, niet aan een vergoeding tegen marktprijzen, wel aan een vergoeding die ‘een raad’ als rechtvaardig beschouwt.

Beleid wordt onmogelijk

Het wemelt in het progressieve ontwerp van bepalingen waar men alle kanten mee op kan en die bijgevolg door handige ‘progressieve’ advocatenbureaus kunnen gebruikt worden om elke vorm van beleid te doorkruisen. Zo zegt het ontwerp dat elke vorm van jobonzekerheid verboden is. Betekent dit dan dat iedereen plots een vaste benoeming krijgt en niemand kan worden ontslagen?

Rechtbanken, politie en de (op te richten) nationale gezondheidsdienst moeten steeds rekening houden met het ‘gender perspective’. Betekent dit dat in al deze diensten er evenveel vrouwen als mannen moeten tewerkgesteld worden? Of dat als de politie een betoging uiteen ranselt er evenveel op mannelijke als op vrouwelijke betogers moet geklopt worden?

Uiteraard krijgt ook de natuur ‘rechten’. Elk beleid moet ingegeven zijn door ‘empathie en respect voor dieren’. Met deze paragraaf gewapend trekken dierenrechtenorganisaties gegarandeerd naar de rechtbank om de sluiting van slachthuizen te eisen. Maar in het ontwerp staat ook dat de ‘culinaire en gastronomische erfenis van Chili’ moet beschermd worden. Op basis van de dierenrechtenparagraaf zal dit dan wel een erfenis zonder vleesgerechten worden.

Een grondwet is geen beleidsmanifest

Niet dat sommige zaken, die in het ontwerp worden beloofd, niet lekker zouden zijn. Alleen zet je dat niet in een grondwet, maar maak je dit tot het voorwerp van regeringsbeleid onder controle van een verkozen parlement. Door dit allemaal in een grondwet te zwieren, creëert men naar de burger toe allerlei illusies, die praktisch niet kunnen waargemaakt worden en vervolgens leiden naar een grote desillusie met ontwrichtende sociale onrust en mogelijks een nieuwe Pinochet tot gevolg.

Een grondwet dient niet om allerlei beleidsdoelen als zogenaamde ‘rechten’ te proclameren. Een grondwet dient voornamelijk om de wetgevende, uitvoerende en rechtelijke macht te organiseren en om op basis van een reeks grondrechten, de ultieme limieten van de overheidsmacht te bepalen. Door beleidsdoelen in de grondwet te katapulteren creëert men valse illusies en plaatst men deze buiten bereik van democratische meerderheden, wat trouwens naar totalitarisme ruikt.

Sinds het einde van de Pinochet-dictatuur is het binnenlands product van Chili verdriedubbeld en is het land een van de welvarendste van het continent. En dat allemaal onder de (veelvuldig geamendeerde) Pinochet-grondwet. Misschien moet het beleid in Chili wel wat in sociaaldemocratische zin bijgestuurd worden. Dat doet men echter niet met een grondwet, maar wel op basis van een regeringsbeleid, waar een meerderheid in een verkozen parlement achter staat.