De jeugd is opnieuw aan zet

Toen ik het een half jaar geleden  –vrijwel als enige op dat moment- opnam voor Dries Van Langenhove, toen nog een politieke paria na de fameuze Pano-reportage, was het kot te klein aan de linkerzijde én zelfs bij fatsoenlijk rechts. Ik identificeerde hem op dat moment als een naïeveling maar wel met een zinnige boodschap. Naïef omdat hij zich liet rollen door een openbare omroep in een zes maanden (!) durend achtervolgingsspel, waarvan hij had moeten weten dat het zou eindigen met een karaktermoord. Een boodschap, jawel, omdat hij het onbehagen vertolkt van een jonge generatie rond vervreemding, culturele onteigening en toenemende onveiligheid.

Kinderkruistocht

Youtube

Het kot werd nog veel kleiner, maar dan vooral aan de rechterzijde, toen ik begin dit jaar een lans brak voor de zogenaamde klimaatspijbelaars en verheugd was dat er blijkbaar toch nog jongeren zijn  die zich niet helemaal suf gegamed hebben en vanachter hun pc komen om te rebelleren. Toen heette het dat Sanctorum verkocht was aan de klimaatkerk, familiale banden werden er even bij gesleurd, en een hele rist kenners sprong in het getouw om te ‘bewijzen’ dat het allemaal om zwendel van het VN-klimaatpanel gaat. Maar ondertussen stonden ze afgelopen zondag met 70.000 in de gietende regen te Brussel, en nu zijn ook de mainstreammedia erop gesprongen want dat is zo’n getal waarbij ze cliënteel beginnen te ruiken.

Ook hier veel naïviteit (wat hebben we allemaal gelachen met Anuna De Wever die geld wou laten bijdrukken om de kosten van de energie-omslag te betalen), gemakkelijke slogans, maar ook –laten we dat toch erkennen- een flinke dosis engagement en sense of urgence. Het cynisme van de oude mannen tegenover deze ‘kinderkruistocht’ (sic) is eigenlijk zielig, temeer omdat onze generatie –ik spreek als 60-plusser- toch zelf mee verantwoordelijk is voor de milieuverloedering. Ja, de sceptici dringen aan op een ‘debat’, zoals ze in Byzantium ook nog tijd hadden voor een debat over het geslacht der engelen als de Turken voor de stadspoorten stonden.

De tijd van de debatten is eigenlijk voorbij. Er hoeft geen klimaatdebat meer plaats te grijpen, en al zeker niet in de wetenschappelijke zin, want de bewijzen en de concrete aanwijzingen zijn gewoon overdonderend. Aandringen op een klimaatdebat is onderdeel van een achterhoedegevecht vanwege non-believers à la J.M. Dedecker die maar blijven mopperen over die alarmisten van de klimaatkerk. Zo kerkelijk zagen die betogers in Brussel afgelopen weekend er niet uit. Zullen we het er maar over eens zijn dat de jeugd zich redelijk ongerust maakt over het zootje dat wij achterlaten, onder het motto ‘après nous le déluge’? Dat onderscheidt hen ook duidelijk van bijvoorbeeld mei ’68 waarmee ze wel eens vergeleken worden: deze revolte ontstaat niet uit de verveling maar uit het besef dat het echt vijf na twaalf is.

Links en rechts populisme

Youtube

Er is dus iets vreemds aan de hand in dit land dat traditioneel altijd achteraan bengelt. Als uit het niets hebben zich twee vormen van jeugdig populisme ontwikkeld die elk de hand leggen op een fundamenteel probleem: klimaat/milieu en identiteit, een groen en een bruin thema, om maar in kleurensymboliek te spreken. Zijn beide bewegingen authentiek en relevant? Zonder twijfel. Jammer genoeg zijn ze water en vuur, omdat de ene zich het etiket links opplakt en het andere rechts (de mainstreammedia spreken over extreemrechts).

Beide manifesteren zich in hun oorspronkelijke vorm als activisme, d.w.z. niet-partijpolitieke straatbewegingen, communicerend via de sociale media, en met een duidelijke boodschap die op reële bekommernissen is gegrond, onder het motto: ‘maak een beetje voort’. Geen peptalk of reclamepraatjes. De weerzin tegen de politique politicienne is groot. Dat is ook zo bij de gele hesjes, die echter vooral een oprisping lijkt van een oudere generatie van lage inkomens die (terecht) de nieuwe eco-elite à la Macron contesteren.

Links en rechts populisme dus, groen en bruin activisme: (toekomstige) kiezers die in ’90 en later geboren zijn, ontdekken daar nieuw engagement, politicologen hebben een volle dagtaak aan dat fenomeen. En zoals bij elk activisme wordt de beweging gedragen door woordvoerders/bezielers (door de tegenstand als agitatoren betiteld), gevolgd door een groep die weet waarover het gaat, en daarachter een grote hoeveelheid meelopers, jawel, tot en met de gasten die het gewoon plezant vinden om eens een dagje in Brussel te staan roepen, liefst tijdens schooltijd. Zo werkt het nu eenmaal, wie massa’s wil mobiliseren weet dat er gradaties van intellectuele betrokkenheid zijn.

Hoe dan ook, de jeugd is opnieuw aan zet. Anuna De Wever is 17 en nog scholier, Van Langenhove is 25 en quasi afgestudeerd. Er is een leeftijdverschil, maar de geschiedenis zal hen zonder twijfel als exponenten van één generatie herkennen, namelijk deze van het nieuwe radicalisme dat zich toch als alternatief aandient van het religieus-obsessieve fundamentalisme dat wereldwijd om zich heen slaat. Hun terrein is de straat, het is een generatie die daadkracht apprecieert en aan gezemel of rotte compromissen geen boodschap heeft. Daar hoort nu eenmaal een dosis naïviteit bij. Moeten we daar rouwig om zijn of cynisch over doen? Ik dacht het niet.

Romeo en Julia

In feite weet het politiek establishment geen raad, met geen van beide. Noch met de klimaatbetogers, noch met Schild en Vrienden en alle nieuw-rechts gedachtegoed dat daar rond hangt. Van beide bewegingen hoopt de politieke klasse stilletjes dat ze zullen uitdoven zonder veel erg, met de vermaning dat ze maar beter verder studeren en een job vinden om de lange mars door de instellingen aan te vatten. Maar dat paternalistisch argument pikt de jeugd nu net niet meer, omwille van het gevoel van urgentie: lang genoeg geluld, wij willen daden en concrete acties. Zowel inzake leefmilieu als wat het herstel van het socio-culturele weefsel betreft.

Zoals ik in mijn column over de klimaatspijbelaars benadrukte, gaat het in essentie om overlevingsdrang en een redelijk ‘egoïsme’: een bedreigde populatie heeft de keuze tussen de struisvogelstrategie en het gezond verstand. Om die reden vind ik de klimaatbeweging en het rechtse activisme à la Van Langenhove ook niet contradictorisch maar eerder complementair. Ik noem ze beide overlevingsbewegingen, gebaseerd op het primaire instinct van zelfbehoud en de adrenaline die daarbij ontstaat. Amusant is daarbij dat de klimaatbeweging een eerder vrouwelijke touch heeft en het identitaire activisme vooral door mannen wordt uitgedragen. Of waarom er misschien wel verbonden vaten kunnen ontstaan. Binnen een jaar dan hé, als ze 18 is, we gaan het hier netjes houden. Iets moois tussen Dries en Anuna? Ondanks geruchten over seksuele geaardheid, op die leeftijd is dat rekkelijk, en voor het goede doel mag er al eens wat schuiven.

Van Langenhove heeft ondertussen onderdak gevonden bij het Vlaams Belang, Het bedje van Anuna De Wever lijkt gespreid bij Groen. Daar zit uiteraard een flinke dosis opportunisme in, maar het wijst er ook op dat maar twee partijen in Vlaanderen vandaag de tijdgeest echt mee hebben. Of ze de verkiezingen ook zullen winnen is nog een andere vraag. Maar als ze die verliezen zal het activisme aan de twee kanten nog toenemen. En is het, wie weet, tijd voor een rechtsgroen alternatief. De politicus/a die dat voor mekaar krijgt, ontdekt het nieuwe electorale goud voor de komende halve eeuw.