De keuze van de N-VA

Iedereen was verrast door de bocht van Vuye. Die benaming is een beetje een bedrieglijk, want de man zelf hoeft geen bocht te maken. Zijn partij, de N-VA wel. Zij moet uit de bocht van Bracke wegdraaien, en weer de lijn van Vuye volgen. Zoals hier eerder al eens te lezen stond, gaat het over de vraag: wat voor partij is de N-VA? Is er nog een verschil met de traditionele partijen?

Dat verschil is er zeker geweest, en het heeft bijgedragen aan de opgang van de N-VA. Mensen kiezen soms voor iets nieuws. Tijd voor anderen, vonden ze: de traditionele partijen hebben bewezen dat ze de uitdagingen niet de baas kunnen, en misschien heeft de N-VA een frissere kijk, welaan dan.
N-VA zette dat kracht bij door haar stap-voor-stap-model te concretiseren in een confederalistisch programma. Onafhankelijkheid bleef het einddoel, maar er mocht niet gebruuskeerd worden. Geen revolutie, evolutie. De doelstelling was duidelijk: het beleid maken de deelstaten, België blijft overeind voor enkele restbevoegdheden.

DNA

Dat paste binnen de krijtlijnen die de N-VA had getrokken. De statuten beginnen zo: ‘Als enige ongebonden partij, los van drukkingsgroepen, zuilen of financiële machten, verdedigt de Nieuw-Vlaamse Alliantie het algemeen Vlaams belang. In haar streven naar een beter bestuur en meer democratie kiest de Nieuw-Vlaamse Alliantie logischerwijs voor de onafhankelijke republiek Vlaanderen, lidstaat van een democratische Europese Unie.’ Vlaamse onafhankelijkheid is goed voor een beter bestuur en meer democratie. Met andere woorden, echte verandering is in België niet mogelijk. Er komt nooit verandering zonder een hervorming van deze dubbeldemocratie.

Daarover gaat de discussie. Heeft de N-VA die lijn verlaten door in de federale regering te stappen, met de belofte over het communautaire te zwijgen? Is ze een gewone partij geworden die zich voegt naar het Belgische systeem en dit niet langer ter discussie stelt? Maddens heeft hiervoor de term belgianisering bedacht. Volgens Jean-Pierre Rondas heeft de N-VA bij de regeringsvorming haar bestaansreden (de koppeling van goed bestuur aan democratie en zelfbestuur) afgelegd in de vestiaire van de Kamer. De partij zweeg in alle talen over de communautaire problemen. In De Standaard (zaterdag 16 januari) countert Geert Bourgeois die twijfel door te wijzen op de fundamenten van de partij die hij mee heeft gesticht: ‘Het DNA van mijn partij is niet veranderd, en dat van mezelf al zeker niet. Ik heb deze partij opgericht rond de lijnen Vlaams en Europees, sterk en sociaal, vrij en verantwoordelijk. Dat is nog altijd zo.’

Beleid

Er is de N-VA veel aan gelegen om zich als goede bestuurder te profileren. Enkel zo kunnen we een politiek blijvertje worden, is de redenering. Maar dit leidt tot een ongemakkelijke spreidstand. Kun je enerzijds goed besturen en anderzijds een antisysteempartij blijven? Kun je met goed fatsoen op een traditionele partij lijken, en toch anders blijven?

N-VA stuurt nu bij. De breed gedragen systeemkritiek vanuit Vlaamse hoek wordt weer ondersteund. Hendrik Vuye zou een groep medewerkers krijgen, in dialoog gaan met voor- en tegenstanders van confederalisme/onafhankelijkheid, wetteksten uitwerken om programmapunten te verwezenlijken …er wordt gesproken van een eigen logo, zelfs van een eigen vzw-structuur voor deze studiegroep. Mooie vooruitzichten voor een echte discussie over de organisatie van dit tweelandenland. Niemand hoeft bang te zijn dat Vuye met vakantie wordt gestuurd, hier kan heel wat inzitten.

Grondwet

Op de nieuwjaarsreceptie van de Vlaamse Volksbeweging zette minister-president Bourgeois dit nog eens in de verf. Hij herhaalde dat er na 2019 een grondwetsherziening moet komen. De vraag is of je daar politiek iets voor koopt. Een grondwetswijziging hangt af van de laatste stemming in de Kamer, die daar tegelijk door wordt ontbonden. Over zo’n stemming vallen weinig akkoorden te maken, tenzij door af te spreken om na de verkiezingen opnieuw samen in zee te gaan, en een regering-Michel II te vormen. Maar kan N-VA het hard maken om een grondwetsherziening als voorwaarde te stellen aan een partner die de partij zeker nodig heeft? En welk alternatief heeft de MR zelf? En dan hebben we het nog niet over de andere Vlaamse partijen gehad. Het is dus afwachten of die grondwetsherziening er komt, en welke artikels men dan voor herziening vatbaar zou verklaren.

Stel dat het er heel wat zouden zijn – stel, zeg ik – zijn we dan al thuis? Om iets te veranderen moet de N-VA eerst nog een minstens even goed resultaat halen als in 2014. En dan staat ze nog nergens, want alles zit volledig vergrendeld: er is een tweederdemeerderheid nodig in de Kamer. Maar die vergrendeling, wat is dat eigenlijk? ‘Vergrendeling wil zeggen dat je een norm juridisch gezien kan wijzigen, maar politiek ligt de lat zo hoog dat we weten dat het nooit zal veranderen want de vereiste meerderheid is onhaalbaar.’ …zei Hendrik Vuye, bij de nieuwjaarsreceptie van de Vlaamse Volksbeweging in 2013. Volgens Vuye toen – en ik twijfel er niet aan, ook nu nog – is België vandaag al een confederatie. Je moet immers met zijn tweeën zijn om iets te veranderen. ‘In het federale parlement is 88 gelijk aan 66. Politiek zijn we nu al een confederatie, de meerderheid is in het parlement niets waard.’
Hendrik Vuye bepleitte in 2013 dat er maar één uitweg was: buiten de grondwet treden. Eigenlijk niets bijzonders, want dit was op sleutelmomenten in de Belgische politieke geschiedenis al vaker het geval. Vuye concludeerde toen: ‘Wie “federaal loyaal” wil blijven, wil dus eigenlijk de vergrendeling bevestigen. Het Vlaams Parlement heeft dezelfde democratische legitimiteit om te ontgrendelen.’

Als we die geest in de werkgroep-Vuye aan het werk zien, dan kunnen we blijven geloven dat de N-VA een antisysteempartij is, een game changer. Zo niet, wil ik graag vernemen welke strategie de partij wil volgen bij haar institutionele verandering. Een tweederdemeerderheid in de Kamer heeft ze niet, en federaal braaf meeregeren tot zolang lijkt me geen haalbare kaart.

Foto (c) Reporters