De romantiek van het krijtje

‘Einde’ is slechts een ander woord voor ‘nieuw begin’, houdt een beetje huis-tuin-en-keukenfilosoof er graag de sfeer wat in. Daarom blokletterden advertenties vroeger ‘heerlijk weer naar school’, want ‘verdomme, de vakantie is voorbij’ stimuleert het inkoopgedrag niet echt, zelfs als je het ouderwetse ‘verdomme’ vervangt door het blitsere ‘shit’.

Donderdag doen we de schoolpoorten weer echt open. Graag of niet, dus kunnen we het net zo goed graag doen. Ik ben er klaar voor.

Vreemd, want tweederde van het onderwijsgild ziet het niveau van de leerlingen dalen.  ‘Het onderwijs van de 19^deeeuw, met brave leerlingen die alleen maar luisteren, komt helaas niet meer terug’, reageert de minister van onderwijs. En wat hebben we geleerd, nu al, een kleine week voor we echt starten? Dat deze man geen idee heeft van het onderwijs in de 19^deeeuw, zowaar betreurt dat het niet terug komt, het gevoel van een grote meerderheid van de leerkrachten totaal verkeerd verwoordt en hun breed gedragen vaststelling doodleuk naar het rijk der fabelen verwijst. Even doorslikken dan maar.

Dat ik er klaar voor ben, zal menigeen ook bevreemden als ik er aan toevoeg les te geven in een Antwerpse concentratieschool in de Seefhoek. Een rotjob, toch, voor mensen die geen kant meer opkunnen? Juist, de idealistische wensgedachte van de onderlinge verrijking en multiculturele meerwaarde is dikwijls ver te zoeken. Zeker collega’s die met jongere leerlingen moeten werken dan mijn derdegraders, vragen zich wel eens af wat ze hebben misdaan om zo door dat lot getroffen te worden. Het is nooit ver zoeken naar treffende staaltjes van een, hoe zullen we het noemen, ‘suboptimaal cognitief groeipad’. Enfin, dalend niveau dus, bij sommigen gekoppeld aan, euh, ‘nog niet ten volle tot groei gekomen sociale vaardigheden’.

Maar dat maakt het ook meteen onwaarschijnlijk boeiend om net met die jongeren te zoeken naar een pad dat anders loopt dan voorspeld. Welke leerlingen hebben meer nood aan gemotiveerde en geestdriftige leerkrachten? Weten dat falen meer dan een theoretische optie is, helpt tegen frustraties. En als het dan wat te moeilijk wordt, peppen we ons op met het idee dat collega’s die lesgeven in blanke ASO-scholen eigenlijk toch maar watjes zijn. (Sta me die vrijpostigheid toe, lieve collega’s.)

Wat ik meer vrees dan mijn leerlingen zijn de pedagogen en onderwijsmanagers die de Brusselse hoofdkwartieren bevolken, hoe blank en dt-loos schrijvend die ook mogen zijn. Hun weer nieuwe regeltjes, hun eindtermenterreur, hun dikwijls irrelevante kwaliteitscontroletechnieken, hun in onleesbaar jargon geschreven richtlijnen, hun holle newspeak; die maken ons het leven zuur.

Eigen leefwereld

U wil een voorbeeld? Goed, één dan en niet zomaar één. Hoeveel keer zullen we weer horen dat we moeten inspelen op de leefwereld van de jongeren? Juist, klinkt heel leerlingvriendelijk, maar is het natuurlijk niet. Daar vertrekken kan werken als techniek, maar wel om hen er zo snel mogelijk weg te halen. Want voor hun eigen leefwereld hebben ze de school echt niet nodig. Wij moeten hen laten zien dat er zoveel meer er is. Onder al dat ‘eigen leefwereld’-gedoe zit in feite een stuitend gebrek aan geloof in hun kunnen, in hun potentiële nieuwsgierigheid.

Mooi toch, die anekdote van TSO-leerlingen uit een informatica-afdeling die een collega-Engels smeken om niet de zoveelste tekst over iPads, videogames of Apple voorgeschoteld te krijgen. Kennen ze al alles van. Dat is hun leefwereld. ‘Vertel eens over Shakespeare…’

Jawel, het is een uitdaging leerlingen te boeien met ratingbureau’s, de werking van de democratie of de platentektoniek, maar het kan. Zeker nu het nog in het Nederlands mag en de algemene vakken nog niet herleid zijn tot hulpstukken voor taalonderricht, te geven door mensen zonder passende didactische en vaktechnische achtergrond.

Is de keuze beperkt tot het halfzachte ‘hoho, jullie weten toch veel’ en het neerdrukkende ‘tsjatsja, jullie weten veel niet’? Het motto ‘jullie weten veel nog niet’, met de klemtoon op het hoopgevende ‘nog’ en de uitnodiging om het gat dicht te rijden, biedt een uitweg naar een onderwijs van verwondering, ontdekking, geestdrift wekken. Het heeft de ambitie de basis te leggen waarop leerlingen levenslang kunnen teren om het eigen pad uit te tekenen. Soms meteen grijpend en boeiend; soms met het niet direct ‘leuke’ ploeg- en zaaiwerk, waar pas later de tastbare oogst uit voortvloeit.

Romantisch beeld

‘Een deel van het lerarenkorps heeft nog een te romantisch beeld van het onderwijs’, vindt Pascal Smet. Reken mij maar bij die groep, geachte minister van onderwijs, en daarom doe ik het, na een kwarteeuw, nog altijd heel erg graag. Bij voorkeur lekker ouderwets alleen uitgerust met krijt en geestdrift, en leerlingen voor mij, jawel uit de Seefhoek, die na afstuderen nog dikwijls niet-zo-toevallig voor de schoolpoort verschijnen voor een babbel en een woord van dank, omdat we samen de grote ruimte buiten hun leefwereld hebben verkend.

Zo, dat moest me even van het hart en nu ben ik er echt klaar voor.