JavaScript is required for this website to work.
post

De sinistere logica van IS

Dirk Rochtus30/6/2016Leestijd 3 minuten

IS, het gebroed van een falend Turks buitenlandbeleid tegenover Syrië, zaait dood en terreur in Turkije.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

De gruwel rust niet. Een bloedige aanslag zaait dood en terreur in de luchthaven van Istanbul en jaagt schokgolven van angst en ontzetting door de hele wereld. Het lijdt geen twijfel wie achter de brutale massamoord zit. Zelfs de Turkse regering wijst met de vinger naar terreurgroep Islamitische Staat (IS), en niet zoals gewoonlijk naar de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) of de Koerdische Vrijheidsvalken (TAK), een afsplitsing van de PKK. De aanslag draagt ook de handtekening van IS: zelfmoordterroristen die zo veel mogelijk burgers mee in de dood willen sleuren en niet per se militairen of politieagenten viseren.

IS houdt er een sinistere logica op na. Zijn eerste aanslagen op Turks grondgebied in juli en oktober 2015 richtten zich tegen Koerdische en linkse activisten en tegen alevitische gelovigen. De daaropvolgende in januari en maart 2016 tegen respectievelijk Duitse en Israëlische toeristen. Deze keer zijn alle mensen aan de beurt zonder onderscheid van religie en herkomst, net zoals tijdens ’22 maart’ in Brussel.

Eerst het toerisme, nu iedereen

Ook dat verraadt hoezeer IS denkt in symbolische termen. De plaats van gebeuren is de belangrijkste luchthaven van Turkije, de draaischijf tussen Europa en Azië, die nog eens de naam draagt van Kemal Atatürk, de stichter van de seculiere republiek. Het moment is ook niet toevallig gekozen, vlak voor het begin van het toeristische hoogseizoen en even voor het einde van de ramadan, als veel Turken afreizen naar familie voor het Suikerfeest.

De Turkse regering zwoer enkele maanden geleden om de strijd tegen IS op te voeren. IS antwoordde op deze ‘oorlogsverklaring’ met bloedige aanslagen. De eerste reeks moest de Turken tegen elkaar opzetten langs de vele breuklijnen in het land: de ideologische van links versus rechts, de etnische van Turks versus Koerdisch en de religieuze van soennitisch versus alevitisch. Binnenlandse spanningen lopen op en dreigen nu het land te verscheuren. De tweede reeks moest de toeristische sector en dus de Turkse economie in het algemeen schade toebrengen. De nieuwe aanslag wil iedereen raken. Het doel is intern een wig te drijven tussen regering en volk en ook extern te kerven in de band van Turkije met de buitenwereld. Veel mensen zijn woedend. Ze begrijpen niet hoe deze aanslag mogelijk is in een zwaarbewaakte luchthaven als die van Istanbul. De politie is er anders vliegensvlug bij om ordeverstoorders op te pakken, maar dat de veiligheidsdiensten dit niet zagen aankomen?

De onophoudelijke reeks bomaanslagen maakt de mensen onzeker. In de aanloop naar de verkiezingen van 1 november 2015 dreef het verlangen naar veiligheid ook afvallig geworden kiezers weer in de armen van de AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan. Wat als de ‘sterke man’ – of de sultan – van Turkije daar niet langer voor kan instaan? Wat als de mensen zich beginnen af te vragen wat de oorzaak van de niet-aflatende terreur is? Het was altijd al gemakkelijk voor de overheid om de strijd tegen de PKK te legitimeren. De Turkse bevolking aanvaardt het geweld en de offers in de strijd tegen de krachten die de eenheid van de staat bedreigen. Nog geen jaar geleden titelden Turkse kranten zelfs dat de PYD – de Syrisch-Koerdische partij met banden met de PKK – gevaarlijker was dan ‘Daesh’ (het Arabische acroniem voor IS). Maar in feite gaat IS nog veel verder en bedreigt zijn terreur ook de maatschappij en de levenswijze van de gewone Turken. Als het de Turken zou beginnen te dagen dat IS ook het gebroed is van een falend buitenlandbeleid tegenover Syrië, dan zal de Turkse regering zich moeten verantwoorden.

Dus wil ze snel de normaliteit doen terugkeren. Amper zeven uur na de aanslag ging de luchthaven van Istanbul weer open – in Zaventem duurde dat twaalf dagen. Sommige burgers vragen zich argwanend af of een serieus onderzoek zo wel mogelijk is.

Gewond dier

Extern is het doel van IS ook de strijd tegen een Turkije dat door zijn verankering in het Westen niet islamitisch genoeg is. De aanslag komt er vlak nadat de Turkse regering weer de banden heeft aangehaald met Israël en Rusland (De Standaard 28 juni). Uiteraard hebben de terroristen hun moordpartij al langer van tevoren gepland, maar symbolisch komt de terreuractie zo eveneens over als een ‘bestraffing’ van de westerse koers van Turkije. Toenadering tot Moskou betekent ook dat Turkije geen breekpunt meer maakt van de houding die Rusland aanneemt tegenover Syrië. Toenadering tot de ‘zionisten’ en de ‘vrienden van Assad’: moslimextremisten zouden voor minder boos worden. Daar komt nog bovenop dat IS in Syrië in het nauw wordt gedreven en als een gewond dier om zich heen begint te slaan.

Erdogan zit in de rats. Tegen binnenlandse critici en Koerdische nationalisten treedt hij bikkelhard op. Beter zou hij de confrontatie met hen aangaan binnen de democratische arena en de zo vrijgekomen energie besteden aan de strijd tegen de terreur van IS. De internationale gemeenschap zou hem voor deze dubbele aanpak dankbaar zijn. De Turkse civil society die snakt naar vrede en vrijheid ook.

 

(Dit artikel verscheen eerder deze week in De Standaard. Van Dirk Rochtus verschijnt in november het nieuwe boek Turkije: De terugkeer van de sultan.)

Foto: (c) Reporters

Dirk Rochtus (1961) is hoofddocent internationale politiek en Duitse geschiedenis aan de KU Leuven/Campus Antwerpen. Hij is voorzitter van het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme (ADVN). Zijn onderzoek gaat vooral over Duitsland, Turkije, en vraagstukken van nationalisme.

Commentaren en reacties