De vergeten verjaardag

De euforie flakkerde een laatste keer op toen de koning publiek de BHV-wetten ondertekende, op 19 juli. Die groots opgezette ceremonie was een bizarre gebeurtenis waarvan er maar één precedent bestaat: de ondertekening door Albert van de nieuwe Grondwet, in februari 1994. Toen werd een punt gezet achter een langdurige en omvattende staatshervorming, die in 1988 was ingezet. Ook de plechtige ondertekening in juli van dit jaar kwam over als de finale bekroning van de staatshervorming. En misschien was dat ook de stille hoop van veel Franstaligen. Want het weinige waar zij vragende partij voor waren (de herfinanciering van Brussel en de Communauté Métropolitaine), dat hebben ze grotendeels binnen. Geen wonder dat ze op 19 juli de kroon op het werk lieten zetten door de koning.

Stand van zaken

Waar staan we vandaag? De eerste fase van de staatshervorming is helemaal achter de rug. Voor de tweede fase (hervorming Senaat en samenvallende verkiezingen) zijn de wetsvoorstellen ingediend. Hiermee heeft de regering onmiskenbaar een paar moeilijke cols genomen. Maar nu komen de Alpenritten, met twee loodzware cols buiten categorie: de bevoegdheidsoverdrachten en de financieringswet.

BHV was kinderspel in vergelijking met die uiterst complexe aangelegenheden. Bovendien is het institutionele akkoord op veel punten extreem vaag. Het beste voorbeeld daarvan is de splitsing van de kinderbijslag, de grootste Vlaamse trofee bij de onderhandelingen. Het akkoord zegt niets over wat er moet gebeuren met de verschillende kinderbijslagfondsen. Wordt de kinderbijslag uit de sociale zekerheid gelicht? Of wordt dit overgelaten aan elk van de drie gemeenschappen en de COCOM in Brussel? En is dit technisch wel mogelijk? En wat met de vereiste dat de uitkeringen voor loontrekkenden en zelfstandigen eerst moeten worden geharmoniseerd? Boze tongen beweren dat het een bijna onmogelijk huzarenstukje wordt om die splitsing effectief te realiseren. Sterker nog, sommigen aan de onderhandelingstafel zouden zich daarvan maar al te goed bewust zijn geweest…

Er zal hoe dan ook nog ontzettend veel onderhandeld moeten worden over de uitvoering van de staatshervorming. Daardoor is het communautaire hoogspanning verzekerd tot vlak vóór de verkiezingen van 2014. De N-VA kan er enkel maar wel bij varen. En als de regering dan toch zou slagen in de bovenmenselijke prestatie om vóór 2014 de top van de col te bereiken, dan zal daar niet veel publiek staan om te applaudisseren. De kortstondige hoerastemming rond de staatshervorming is omgeslagen in argwaan en scepsis.

Niemand gelooft nog dat de waslijst van verhakkelde en disparate bevoegdheden echte beleidshefbomen zal opleveren voor Vlaanderen. Het Leuvense onderzoeksinstituut Vives toonde recent zwart op wit aan dat de transfers nog zullen stijgen met de nieuwe financieringswet. Zelfs Groen-parlementslid Luckas Vander Taelen, niet bepaald een flamingantische diehard, was een paar weken geleden erg kritisch voor het akkoord (Knack 3 oktober). Volgens hem zijn de Vlaamse onderhandelaars dom geweest om de herfinanciering van Brussel te koppelen aan de splitsing van BHV, en niet aan structurele hervormingen.

Catastrofe

Veel eer valt er niet meer te halen met deze staatshervorming. Het is een blok aan het been van de regering. Zeker na het Ford-debacle is het alle hens aan dek om een krachtig economisch beleid te voeren. Daarop zal de regering worden afgerekend in 2014. In die omstandigheden moet de verleiding groot zijn om het institutionele akkoord te laten voor wat het is en alles op het economische beleid te zetten. Maar dat is even goed politieke zelfmoord. Het afblazen van de staatshervorming zou een enorme afgang zijn voor de Vlaamse regeringspartijen. De hele boel in de diepvries stoppen had heel misschien nog gekund tot half juli. Maar nu hebben de Franstaligen hún buit binnen, met koninklijke handtekening en al. Het lijkt geen goed idee om de match vroegtijdig stop te zetten vlak nadat de tegenpartij heeft gescoord.

De Vlaamse regeringspartijen hebben zich dus in een onmogelijke situatie gemanoeuvreerd. Ofwel verliezen ze omdat ze de kelk van de staatshervorming tot op de bodem leegdrinken. Ofwel omdat ze dat niet doen. Dat is laveren tussen de zeemonsters Skylla en Charybdis. Staatshervorming of geen staatshervorming, in beide gevallen wenkt de electorale catastrofe.

Dit artikele verscheen ook op deredactie.be