De vierkroon van Ivo van Hove

Als er één regisseur is die een vierkroon verdient is het de man die zich vanuit de Kempen en Kwaadmechelen heeft opgewerkt tot een van de belangrijkste theaterregisseurs ter wereld van de laatste vijftig jaar. Hij mag plaatsnemen naast mensen die het hedendaagse theater tegelijk schoonheid en engagement hebben gegeven, onder meer Robert Wilson, Peter Brook, Rainer Werner Fassbinder en Peter Greenaway. Elk met een eigen cachet.

Nooit boven ooghoogte

Ivo van Hove is een verfijnd stillist en tegelijk een artistiek politicus.
Wat telkens opviel, en ik meen dat ik daar al eerder op gewezen heb, is hoe hij een roman of een film naar zich toe haalt. Elke regie mag dan klassiek van aard en spectaculair zijn, tegelijk is hij een subtiele variatie van zijn persoonlijke visie op wat fout ging met de Westerse beschaving van de laatste vijftig jaar. En als hij regisseert tot zijn pensioen zal dat van de laatste zeventig jaar zijn. Wat moet benadrukt worden: Van Hove steekt de vinger nooit op. Zijn hand – letterlijk zowel als figuurlijk – gaat nooit boven ooghoogte. Eenmaal daarboven begint de dictatuur, het fascisme, het militarisme.
Een heer van stand als Ivo van Hove houdt afstand van de verloederde democratie, maar ze domineren wel zijn regies.

Totale beheer

Die mening wordt bevestigd in het bericht dat werd verspreid door de persdienst van Toneelgroep Amsterdam, het gezelschap waar Ivo van Hove directeur van is. Niet artistiek leider maar directeur. Wat wil zeggen dat hij het totale beheer in eigen hand wil houden. In de meeste gevallen loopt dat fataal af. Je dient twee heren. Van Hove is er echter in geslaagd te bewijzen dat het totale beheer kan leiden tot een niveau waarin het theater tegelijk een parlement en een rechtbank is. Maar om terug te komen op het persbericht. Van Hove’s regies zijn naar eigen zeggen ‘gemaskerde autobiografieën’.

Over de vier boeken

De vier te verschijnen boeken in 2018 bevrijden die typering van hun enigmatische codes. Het vertrekpunt daartoe zijn de ondertussen meer dan 120 regies van de ruim dertigjarige carrière van Ivo Van Hove.

Professor David Willinger (City College of New York, CCNY) geeft bij uitgeverij Routledge Ivo van Hove Onstage uit. De Engelstalige studie bevat o.a. een uitgebreid, veelzijdig verslag van Van Hoves werk (inclusief analyses van producties als Het begeren onder de olmen, Faces, Hedda Gabler, Persona en Edward II), bespreekt zijn innovaties op de scène en zijn revolutionaire benadering van tekst en ambiance. De 336 pagina’s tellende uitgave verschijnt in februari.

Professor Susan Bennett (University of Calgary, Canada) en Prof. Sonia Massai (King’s College, Londen) werkten samen aan het boek Ivo van Hove: From Shakespeare to David Bowie dat in augustus bij uitgeverij Bloomsbury verschijnt. De luxueuze hardcover bevat een bundeling van interviews, kritische overzichten en gedetailleerde analyses van Van Hoves ‘internationally acclaimed work as the foremost director of theatre, opera, and musicals in our time’.

Als theaterjournalist van de Volkskrant volgt Karin Veraart Van Hove al jarenlang. ‘Theater is een vluchtige kunstvorm en het is zonde om het werk van Van Hove voorbij te laten gaan. Het boek gaat over hoe zijn leven zijn werk beïnvloedt en omgekeerd.’, aldus Veraart. Veraarts biografie over Ivo van Hove zal in oktober, als hij zestig wordt, verschijnen bij uitgeverij Querido.

Bij Uitgeverij Polis verschijnt het portret Ivo van Hove: Theater van de Lage Landen tot Broadway van Emile Schra. De auteur gaat naar eigen zeggen op zoek naar ‘de man die Nederlandse tenen laat krommen wanneer hij wordt aangeduid als De Belg die Amerika richting geeft en die Vlamingen jaloers maakt omdat hij al bijna twee decennia lang het grootste repertoiregezelschap van Nederland leidt’. Eerder schreef Schra boeken over onder meer regisseur Peter Brook en over zanger-entertainer Herman van Veen. De uitgave over Van Hove verschijnt in het voorjaar.

Artistieke hersens

Van de laatst aangehaalde verschijning kan men zeggen dat het een idolatrie is. Moet kunnen en ik kijk er naar uit. Leerrijker echter zijn de andere drie boeken. Zij zullen de artistieke hersens van Van Hove blootleggen en hoe ze elkaar bevruchten verklaren. Tevens zullen ze aantonen hoe een toneelvoorstelling, veel meer dan een film, een mening bij de toeschouwer kan beïnvloeden over een sociaal gebeuren. Terug naar de basis, het Griekse theater van Dionysos, maar dan met de meest geavanceerde middelen.

Wie wil nagaan of wat ik zeg klopt als een zwerende vinger, kan eens gaan kijken naar Kings of War, een explosieve bundeling van drie koningsdrama’s over leiderschap in tijden van crisis en oorlog van William Shakespeare. Na Amsterdam, Wenen, Parijs, Londen, New York en Wracklaw, staat deze ronduit verbluffende voorstelling weer in eigen huis. Hans Kesting won vorig jaar, voor zijn vertolking van Richard III de Louis d´Or, de onderscheiding voor de beste mannelijke hoofdrol.

´t Is maar dat u weet hoe belangrijk de producties van Ivo van Hove en alle leden van zijn cast en crew zijn.
Ivo van Hove viermaal in boekvorm – 2018
Kings of War – Stadsschouwburg Amsterdam – 15 t/m 22 december 2017
www.tga.nl