De vloek van Hartwig of waarom het gevaarlijk is een Russische ambassadeur te zijn

Eind vorig jaar werd voor de wereldcamera’s  ambassadeur Andrej Karlov te Ankara de dood ingejaagd. Hij werd in de rug geschoten door iemand die zich voordeed als zijn lijfwacht. De wereld reageerde niet alleen geschokt op de laffe moord, maar ook gespannen. Hoe zou Rusland zich opstellen tegenover Turkije?

Dan is er Vitali Tsjoerkin. Die overleed in verdachte omstandigheden in New York. Nou ja, verdacht. Men spreekt van een hartaanval. Tsjoerkin was vroeger ambassadeur in België en hij stierf als Russisch ambassadeur bij de Verenigde Naties. Opnieuw stonden de zenuwen gespannen.

Nu loopt Sergei Kisjlak in de kijker. Niet omdat hij vreemd stierf, maar omdat hij graag praatjes maakt met Amerikaanse politici uit de omgeving van Donald Trump. Hij brengt diezelfde politici aan het wankelen, ook al leek dat niet meteen zijn bedoeling. Het online magazine Politico noemt hem de ‘gevaarlijkste diplomaat van Washington’.

Even terug naar 1914 …

Er lijkt wel een vloek te rusten op de ambassadeurs van moedertje Rusland. Is het ‘de vloek van Hartwig’? Voor alle duidelijkheid, die vloek heb ikzelf verzonnen. Hartwig heeft dan weer echt geleefd. Nicolas Henrikowitsj de Hartwig was ambassadeur voor de laatste Russische Tsaar in Servië. Hij stond pal achter de Serven en noemde zich meer ‘Servisch dan de Serven zelf’. Toen een Servische nationalist het leven van de Oostenrijks-Hongaarse troonpretendent bruusk beëindigde in Sarajevo, nam de Russische ambassadeur het initiatief om zijn Oostenrijk-Hongaarse collega op te zoeken.

Die was op 10 juli 1914 pas teruggekeerd naar Belgrado nadat hij te Wenen was ontboden. Het vuurtje naar het kruitvat van de Grote Oorlog liep volop.  In tegenstelling tot wat men van de Russische ambassadeur zou verwachten, kwam hij niet in vijandschap langs op de Oostenrijks-Hongaarse ambassade. Nee, hij kwam zijn medeleven getuigen. De Russen konden deze Servische daad niet meteen smaken. De Tsaar was aangedaan door de ‘regicide’, een moord op iemand van koninklijk bloed.  Het giftige ultimatum dat Wenen opstelde voor de Serven moest nog worden verstuurd. 

Chinese vazen

Hartwig kwam zijn medeleven aan baron Wladimir von Giesl, gezant van de Habsburgse keizer in Belgrado, overmaken. Hij sprak over een ‘afschuwelijke aanslag’. En dan, rond twintig over negen in de avond stort Nicolas Henrikowitsj de Hartwig voor de ogen van de Oostenrijker in elkaar. De dokter die erbij werd gehaald, kon alleen maar vaststellen dat de Rus was overleden. Hartwigs dochter werd gecontacteerd en die trok meteen naar de Oostenrijks-Hongaarse ambassade. Ze was in alle staten en beschuldigde de Oostenrijkers ervan haar vader te hebben vermoord. Ze rook aan flessen, keek in Chinese vazen en eiste de hele kamer te mogen doorzoeken. Uiteindelijk stopte ze enkele sigarettenpeuken in haar handtas en stoof woedend weg. 

Als…dan, maar het is niet zo

De Servische pers beschuldigde Wladimir von Giesl van moord en algauw deed het gekke gerucht de ronde dat de Oostenrijks-Hongaarse gezant zelfs een elektrische stoel uit Wenen had meegebracht om iedereen die erin plaatsnam te vermoorden.

De onfortuinlijke Hartwig had altijd goede banden gehad met de ultranationalistische bewegingen in Servië. Maar tegen het einde van zijn leven nam hij er meer en meer afstand van. Sommige historici beweren dat hij een kalmerende invloed had kunnen hebben op de Servische overheid. Ook von Giesl was daarvan overtuigd en schreef later dat als Hartwig na de ‘kritieke 25ste juli’ – de dag van het aflopen van het Oostenrijks-Hongaarse ultimatum – nog had geleefd, er geen oorlog was geweest. Maar dat is puur speculeren.

Contacten met ‘bevriende’ politici, gevaarlijke diplomatie, hartaanvallen in ‘duistere omstandigheden’ of gewoon een laffe moord.  Ja, het is geen pretje zo’n job als ambassadeur voor Rusland.

Foto: (c) Reporters