De Wever, Jahjah en Franco zijn Berbers

De woorden van Bart De Wever over de Berberse gemeenschap in zijn stad hebben nogal wat stof doen opwaaien. Niet geheel verrassend sprong de politieke activist Dyab Abou Jahjah meteen mee op de kar van de verontwaardiging. De man eist het ontslag van de Antwerpse burgemeester, omdat hij de Berbers ‘een gesloten gemeenschap’ noemde met ‘een groot wantrouwen’ tegenover de overheid. Ik durf te zweren dat ik ooit bijna dezelfde uitspraken las ter vergoelijking van de liefde van de Vlamingen hun voor het zwartwerk.

Abdelkrim tegen Franco

Dyab Abou Jahjah schreef in zijn recentste column van 27 maart 2015 in De Standaard dat bij zijn sit-in actie aan het Antwerpse stadhuis de ziel van de Berberse held Abdelkrim aanwezig was en daarbij spoot hij een vieze geur over Bart De Wever door die omfloerst te associëren met de Spaanse dictator Franco. ‘Een van de Spaanse generaals die de oorlog tegen Abdelkrim hebben geleid, is niemand minder dan Francisco Franco. Woensdag in Antwerpen was bij ons de ziel van Abdelkrim aanwezig.’ Mooi en suggestief geschreven, vindt u ook niet?

De politieke activist paste een klassieke truuk van de foor toe door zijn zaak te verbinden met een verdienstelijke verzetsheld en zijn tegenstander met een bloedige alleenheerser. Het moet gezegd: het was een poosje geleden dat de beschuldigende modder van de Europese fascistische leiders nog eens naar de N-VA voorman werd gesmeten. Maar het neerhalen van een politieke tegenstander door hem zomaar even te vergelijken met een dictator en daarbij zichzelf op hetzelfde niveau plaatsen van een historische held: ze zijn beide even potsierlijk.

Met name die Francisco Franco hàd net wat met Berbers. Ruim tien jaar nadat hij ze gruwelijk de duivel aandeed, stelde hij een opmerkelijk gebaar. In de Spaanse stad Cordoba staat vandaag een kleine, witte moskee in het naar verluidt prachtige park aan de Plaza de Colon. Officieel heet het gebedshuis Murrabateen Masjid, maar het is beter bekend onder zijn oorspronkelijke Spaanse naam el morabito. Het is de eerste islamitische moskee die op Spaanse bodem verscheen na de katholieke herovering van het Iberisch schiereiland in de 15e eeuw. De opdrachtgever was niemand minder dan il Caudillo de España por la Gracia de Dios, het staatshoofd Francisco Franco. Hij liet het in – moeders, houd uw dochters binnen! – de jaren dertig optrekken uit erkentelijkheid voor de om en bij 80 000 voornamelijk Berberse moslims die zijn militaire machtsgreep in Spanje mogelijk maakten. Franco was vol van zijn Berbers die hij tegenover een Amerikaanse gezant ‘mijn gelukkigste soldaten’ noemde en hij zou later nog herhaaldelijk hun lof zingen. Waarom eigenlijk?

De schrik van de linksen

De dictator was een product van het Spaanse ‘africanisme’, een denkrichting onder de in Noord-Afrika gelegerde Spaanse militairen die – zoals later de Franse pieds-noirs in Algerije –Marokkaans en Spaans Spanje als één en ondeelbaar zagen. Franco associeerde zichzelf met El Cid, een ridder uit de elfde eeuw die zowel in christelijk als islamitisch Spanje veel aanzien genoot. Zo oreerde hij ooit in 1950 ten overstaan van zijn soldaten in Cadiz: ‘Ik beleefde onvergetelijke uren met het volk uit de Sahara, met deze mannen met diepe, schitterende ogen, gehecht geraakt aan het Spaanse vaderland, waarvan zij met trots op hun kamelen de vlag dragen, en die honderden mijlen aflegden om mij toe te juichen in ons vaderland.’ Middenin de burgeroorlog, in 1938, verklaarde hij: ‘De toewijding van de Marokkanen aan de Spaanse nationale zaak vanaf het allereerste moment is geen kwestie van toeval, maar wortelt diep.’

Die geciteerde toewijding was een hele bloederige. In de broederstrijd dienden de Berbers als voorhoede om in de te veroveren gebieden angst en dood te zaaien. Veroverde Spaanse dorpen ondergingen vaak hetzelfde trieste lot als de Marokkaanse dorpen tien jaar eerder. De Berberse troepen begingen onder het toeziende oog van hun fascistische officiers gruwelijke misdaden. De Britse historicus Paul Preston onderzocht deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis minutieus. Lees het maar eens na in zijn The Spanish Holocaust. Tot op vandaag woedt er volop discussie over de vraag in hoever die Berberse stammen (on)vrijwillig streden voor caudillo Franco.

Uitschuiver

Die venijnige opmerking over Franco in het commentaar van Jahjah is vooral een pijnlijke uitschuiver. De relatie tussen Franco en de Berbers is niet zo zwart-wit als gesteld en al evenmin is het er een van de nobele en het slachtoffer. De historische waarheid ligt – zoals zo vaak – in het grijze midden en duldt geen potsierlijk geschreeuw van politici en activisten.