JavaScript is required for this website to work.
Binnenland

Democratie aan België opofferen?

Le mal belge is en blijft een democratisch deficit

Gravensteengroep1/7/2015Leestijd 3 minuten

Naar aanleiding van de ‘elfdaagse’ voor 11 juli wil de Gravensteengroep alle politieke partijen aan de ‘mal belge’ herinneren.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

De Gravensteengroep heeft lange tijd niets van zich laten horen. Zijn strijd tegen het democratische deficit in het vergrendelde federale Belgische staatssysteem leek begraven. Was Vlaanderen ondertussen misschien ontgrendeld? Helemaal niet. Sinds het ontstaan van de groep in 2008 is er nog niets wezenlijks veranderd aan een systeem dat blijft kampen met tekortkomingen die een volwaardige democratie onwaardig zijn. Zoals we al vreesden (Land op de tweesprong) laat het Belgische staatssysteem zich niet zomaar aan de democratische vereisten aanpassen. De feiten tonen immers aan dat de onmogelijkheid om te veranderen ingebakken zit in dat staatssysteem zelf. Het is net om niet aan deze pessimistische gedachte toe te geven dat de Gravensteengroep zijn taak voortzet.

Een pervers mechanisme

Vooral na de verkiezingen van 2014 is duidelijk geworden dat het Belgische democratische deficit hardnekkiger is dan gedacht. De blokkeringsminderheden en grendels, de minderheidsvertegenwoordigingen, de afwezigheid van stemrecht, het onevenwichtige stemmengewicht, de erfelijke monarchie die over politieke macht beschikt, het ondoorzichtige transfersysteem, het selectief gebruik van het territorialiteitsprincipe en de uitholling van het solidariteitsbegrip: geen van deze democratische tekortkomingen lijkt wegwerkbaar, om het even welke partij de lakens uitdeelt. Daarin speelt een pervers mechanisme: het risico bestaat dat democratische hervormingen wel eens het einde van de Belgische staat zouden kunnen inluiden. Voor de aanhangers van het Belgische status-quo moet dit tot elke prijs vermeden worden, ook als die prijs democratie heet.

Wie de democratie hoog in het vaandel draagt moet voor zichzelf uitmaken of het aanvaardbaar is dat democratische winst wordt afgeblokt enkel en alleen om het voortbestaan van een staat te vrijwaren. Is het normaal dat door de blokkeringsmechanismen een minderheid van nauwelijks 15% van de stemplichtige bevolking elke verandering aan het staatssysteem kan tegenhouden? Dat burgers kunnen bestuurd worden door een regering die voor meer dan de helft bestaat uit vertegenwoordigers op wier macht zij geen enkele vat hebben? Welke democraat kan het voortbestaan van zo’n gebrekkig staatssysteem verkiezen boven een volwaardige democratie? Het wordt tijd dat de democraten onder ons inzien dat het hardnekkig vasthouden aan het Belgische status-quo democratisch contraproductief is.

De drie rechten

In een volwaardige democratie genieten de burgers drie soorten rechten: burgerrechten, politieke rechten en sociale rechten. De burgerrechten zijn het meest fundamenteel. De politieke rechten bouwen hierop, en de sociale rechten vinden hun basis in de politieke rechten. Geen billijke politieke rechten zonder volwaardige burgerrechten; geen billijke sociale rechten zonder volwaardige politieke rechten. Op het vlak van de burgerrechten scoort België behoorlijk goed. Het is aan de politieke rechten dat het mangelt. Dit betekent dat ook de Belgische sociale rechten nooit volkomen legitiem kunnen zijn zolang er niets verandert aan de politieke structuur van het land. Wie sociale verbeteringen wil doorvoeren zonder eerst de politieke rechten te verbeteren, spant het paard achter de wagen.

Het solidariteitsprincipe wordt gestuurd door de sociale rechten. De misvormde politieke rechten in het federale België leiden er dus toe dat het begrip solidariteit uitgehold en misbruikt wordt om het staatssysteem in stand te kunnen houden. De solidariteit kan enkel ‘gered’ worden als de politieke rechten waar ze op stoelt verbeterd worden. En daar is een grondige hervorming van het staatssysteem voor nodig, één waarbij het Belgische democratische deficit afdoend wordt weggewerkt.

De hulpelozen van de democratie

Zelfs wanneer partijen die de politieke rechten grondig willen veranderen een groot gewicht krijgen in de Belgische politiek, blijken ze toch machteloos, om het even of ze nu ‘rechts’ of ‘links’ zijn. Dat geldt voor de huidige regering net zo goed als voor de vorige. Waar de huidige regering wel van de vorige verschilt, is dat de minderheidsvertegenwoordiging van kamp is gewisseld. Een onrechtvaardigheid die de taalgrens is overgestoken, en die voor iedere democraat een doorn in het oog zou moeten zijn. Men zou verwachten dat hierdoor bij de Franstaligen hevig protest zou losbarsten, maar zij houden zich opvallend gedeisd. Vrezen zij dat de geesten in Wallonië zouden kunnen rijpen voor een grondige democratische staatshervorming? Dat wat tot op de dag van vandaag wordt afgedaan als ‘de Vlaamse zaak’ eigenlijk niets anders blijkt te zijn dan ‘de democratische zaak’ voor een verbetering van de politieke rechten van alle burgers in deze staat?

Als democratische veranderingen niet mogelijk zijn vanuit dat politieke systeem zelf, dan zullen ze vanuit de bevolking en de media moeten komen, en dan zou het goed zijn als aan beide kanten van de taalgrens het besef groeit dat democratische verzuchtingen geen zaak van links of rechts zijn, dat ze geen verband houden met asociaal en bekrompen op zichzelf terugplooien, maar dat ze net een noodzakelijke voorwaarde zijn om te komen tot rechtvaardige politieke en sociale rechten, tot internationalisering en tot volwaardige culturele ontplooiing van Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Pas dan bestaat de kans dat ook bij de politieke klasse de moed zal groeien om samen aan een omwenteling van het vergrendelde staatssysteem te werken.

 

De volledige versie van deze tekst is te lezen op de webstek van de Gravensteengroep: www.gravensteengroep.org

Foto © Reporters

Doorbraak publiceert graag en regelmatig artikels die door externe auteurs worden aangebracht. Deze auteurs schrijven uiteraard in eigen naam en onder eigen verantwoordelijkheid.

Commentaren en reacties