DESMOND TUTU LAS THOMAS MORE

De anglicaanse aartsbisschop en Nobelprijswinnaar voor de Vrede Desmond Tutu overweegteuthanasie als zijn lijden ondraaglijk wordt, volgens de recente nummers van Knack en Kerknet. Dat vertrouwde hij volgens het laatstgenoemde weekblad toe aan The Washington Post, ter gelegenheid van zijn 85ste verjaardag, die hij vrijdag vierde.

Het lijkt nieuws heet van de naald, terwijl het dat niet is. In 1982 schreef hij omtrent dit onderwerp al in The Observer [een fragment]:
“Ik heb besloten dat ik mijn leven niet kunstmatig wil verlengen. Als je machines nodig hebt om te kunnen blijven ademen, moet je je afvragen of je kwaliteit van leven nog voldoende is. En of het geld niet op een betere manier kan worden besteed.”
Hij voegde er als mens, niet als kerkleider aan toe: “In ons Afrikaanse continent is het een voorrecht om te mogen overlijden vanwege ouderdom. We moeten ons afvragen: wat is het leven? En is de dood daar niet een natuurlijk onderdeel van?”
Het kan niet ontkend worden dat de Afrikaanse cultuur in bepaalde zaken ‘moderner’ is dan de Europese, niet ten onrechte de Oude Wereld genoemd.

Na de dood van Nelson Mandela in 2013 herhaalde Desmond Tutu het recht op waardig sterven. Dat zijn vriend Mandela pas stierf na een maandenlange aftakeling deed hem pijn. “Je kon zien dat hij er niet meer helemaal bij was. Hij sprak niet, hij maakte geen contact. Hij was niet langer zichzelf.” Aan zo’n langgerekt lijden moet een mens kunnen ontsnappen, vond Tutu.
Iemand anders echter was hem voor geweest: niemand minder dan Thomas More [1478-1535], bevriend met Erasmus van Rotterdam. More werd in de adelstand verheven door de Britse koning Hendrik VIII, maar ook op diens bevel onthoofd. Hij was geen godgeleerde maar advocaat, en kende dus de wet, en voor hem was de wet het christelijke humanisme. Daar gaf hij onder meer blijk van met zijn boek uit 1516, Utopia, eenbeschrijving van de ideale staat. De eerste druk verscheen in Leuven bij de drukkerij van Dirk Martens.

Utopia heeft een ludieke sfeer, een schertsende toon, maar bij momenten wordt Thomas More bloedserieus en slaat hij spijkers met koppen. Zoals bij de kwestie van euthanasie in het tweede deel, hoofdstuk Wetgeving, waaruit hier een paar fragmenten: 

‘Wanneer de ziekte niet alleen ongeneeslijk is maar ook uitzichtloos en ondraaglijk lijden veroorzaakt, dan komt er een delegatie van priesters en andere gezagsdragers bij de patiënt op bezoek om hem voor te houden dat hij, nu hij het leven niet meer aankan en een last is geworden voor zichzelf en voor anderen, misschien wel zijn eigen dood overleefd heeft. … Omdat hij met zijn dood niet een voortijdig einde zou maken aan een productief leven maar aan een vreselijke doodsstrijd, zou hij dus iets verstandigs doen. En omdat het advies dat hij daarmee zou opvolgen van priesters komt, mannen die het woord van God verkondigen, zou hij ook nog iets heiligs doen, in overeenstemming met Gods wil.’

Thomas More was niet alleen in de adelstand verheven, met de titel Sir, maar 400 jaar na zijn terechtstelling, werd hij in 1935 door paus Leo XIII toegevoegd aan de heiligen en helden van de roomse kerk, met als feestdag zijn sterfdag, 6 juli.
Over Utopia zweeg de kerkelijke commissie die beslist wie heilig is en wie niet. De vraag is zelfs of ze dat prachtige, onverwoestbaar romantische traktaat gelezen hadden. En mocht Leo XIII het toch gelezen hebben – hij was weliswaar een verlicht kerkleider, maar de verlichting mocht niet te zwaar wegen.
We mogen veronderstellen dat Desmond Tutu Utopia inderdaad gelezen, en er heel wat uit onthouden heeft. Hopelijk slaagt hij met zijn standpunt over waardig sterven – waar hijzelf voor zal kiezen – wat Thomas More via de literatuur niet lukte.

foto ©reporters