Diaspora

Sinds een paar jaar heb ik een Turkse kapper. De immer gelijkmoedige figaro van rond de veertig heeft een bescheiden kapsalon in de verpauperde negentiende-eeuwse gordel rond Gent. In die deelgemeente krijgt hij trouwens al aardig wat concurrentie van andere Turkse herenkappers, in die mate zelfs dat een autochtone herenkapper in die buurt een rariteit geworden is. Het succes van de Turkse kappers is vooral te danken aan hun vooroorlogse tarieven, waarvoor een Belgische kapper niet eens van zijn stoel komt. En de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat er op de kwaliteit van het afgeleverde werk weinig valt aan te merken.

Mijn kapper is zowat vijf jaar in België, maar het is onmogelijk om met hem een gewoon gesprek te voeren in het Nederlands. Dat kan ook niet anders, want zijn hulpjes zijn steevast andere Turken. Een van hen heeft wel de moeite genomen om Nederlandse les te volgen en met hem is een conversatie wel mogelijk. Voorts is een ruim deel van de clientèle Turks en schalt de hele dag radio Joy FM uit Istanboel uit de luidsprekers. Ware het niet dat er af en toe een Gentse tram voorbij dendert, je waant je in een buitenwijk van Bodrum. Met de integratie van mijn kapper gaat het dus geheid de verkeerde kant op. Over pakweg dertig jaar zal de brave man niet beter Nederlands spreken dan nu. En het zou helemaal foutlopen, mocht hij de geschikte Turkse vrouw vinden, naar wie hij tijdens zijn schaarse vakanties in zijn thuisland ijverig zoekt.

Is het met de integratie van die eerste generatie Turken elders beter gesteld? Ik betwijfel het. Zie wat er in Beringen gebeurt na de verijdelde staatsgreep in Turkije. In interviews voor Het Journaal komen de vijftigers, zestigers en ouderen niet verder dan wat gestamel. Dat is niet in de eerste plaats te wijten aan voorzichtigheid, maar vooral aan het onvermogen om zich behoorlijk uit te drukken. Die mensen zijn fysiek wel hier, maar mentaal zitten ze nog in hun moederland. Ik zie drie grote oorzaken.

Duizenden schotelantennes verraden dat er ’s avonds niet naar Nederlandstalige zenders gekeken wordt. In delen van Vlaanderen zit de Turkse staatszender TRT zelfs gewoon op de kabel. Turkse kranten en tijdschriften vinden eveneens gretig aftrek. Via de media hebben die mensen dus nauwelijks contact met hun nieuwe land. Aangezien de pers in Turkije – nu zeker – niet erg kritisch is voor de overheid, wordt de Turkse gemeenschap dagelijks gebrainwasht door het regime van Erdogan. Ook de alomtegenwoordigheid van het internet biedt de mogelijkheid om de klok rond op de hoogte te blijven van het reilen en zeilen in het thuisland. Dat expats behoefte hebben aan contact met het moederland, is normaal. De tienduizenden Belgen in Spanje bijvoorbeeld kijken ook naar VRT, VTM of BVN via de satelliet. Maar dat nieuwe Belgen na drie generaties nog dagelijks naar het nieuws kijken in de thuistaal, is verontrustend. Het mag dan ook niet verbazen dat de rust in Beringen maar moeilijk terugkeert.

Aangezien de meeste Turken moslim zijn, komen ze ook maar met die ene religieuze gemeenschap in contact. Het Turkse religieuze overheidsorgaan Diyanet ziet er nauwgezet op toe welke imams er naar de diaspora gestuurd worden. Het is niet van de mimbar dat de moslims in Beringen kritiek op het regime zullen horen. Diyanet wil de strikte controle op de imams trouwens behouden. Het denkt eraan om in Houthalen een islaminternaat te openen. Het zou gaan om een secundaire school die jongeren voorbereidt op een imamopleiding in Turkije. Een islamitisch kleinseminarie als het ware.

Ten slotte is er nog de gettovorming in de nog betaalbare buurten van onze grootsteden. Van een ideale mix van autochtonen en allochtonen is er daar geen sprake. In de oude mijncités is gettovorming niet ongewoon. Daar zijn ook Italiaanse, Poolse en andere clusters. Maar die waaieren blijkbaar makkelijker uit. De moslims blijven liever in de schaduw van de minaret.

De greep op de Turken in de diaspora is dus immens groot. Dat is ten overvloede bewezen tijdens de illegale campagne die Erdogan heeft gevoerd naar aanleiding van de recente verkiezingen. De man kreeg moeiteloos 15 000 enthousiaste landgenoten bij elkaar. Niet alleen in Limburg trouwens; hetzelfde succes haalde hij in het Ruhrgebied. Ik kan mij niet voorstellen dat de Italiaanse president, of het staatshoofd van Polen, eenzelfde oefening tot een succesvol einde zou brengen. Maar de Turkse gemeenschap in ons land blijft in grote mate trouw aan de leider in Ankara, ook de tweede en derde generaties. De vraag is alleen hoe bruin de nieuwe sultan aan de Bosporus het mag bakken, voor zijn landgenoten in den vreemde zich tegen hem keren.

Foto: (c) Reporters