Dineren met George

Er zijn maar twee persoonlijkheden uit de Duitstalige wereld die de titel van ‘Lord’ hebben verworven: de socioloog Ralf Dahrendorf (1929-2009), die directeur van de gerenommeerde London School of Economics is geweest, en George Weidenfeld (1919-2016). Deze laatste is woensdag 20 januari op 96-jarige leeftijd gestorven na een rijk gevuld leven als uitgever, publicist en diplomatiek adviseur.

Goebbels

Albert George Weidenfeld werd op 13 september 1919 in Wenen geboren, als zoon van de classicus Max Weidenfeld. Toen het nationaalsocialistische Duitsland in 1938 Oostenrijk aanhechtte – de zogeheten ‘Anschluss’ – betekende dit het einde voor het vredige bestaan van de joodse familie Weidenfeld. Vader Max werd opgepakt, maar zou uiteindelijk gered kunnen worden door zijn zoon George die naar Groot-Brittannië was gevlucht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte George Weidenfeld voor de BBC, onder andere als verantwoordelijke voor het programma ‘Germany day by day’. Hij was de eerste om samen met Derrick Sington in 1942 een studie over het propaganda-apparaat van de nationaalsocialisten te publiceren onder de titel ‘The Goebbels Experiment’. Hij wist maar al te goed dat het begrip ‘propaganda’ in een kwaad daglicht was gerukt ‘vor allem auch durch Goebbels und seine Leute. Aber im Grunde ist es die gleiche Sache, es sind die gleichen Techniken – nennen Sie es politisches Marketing’ (vooral door Goebbels en zijn mensen. Maar in de grond komt het op hetzelfde neer, zijn het dezelfde technieken – noemt u het maar politieke marketing).

Lolita

In 1948 stichtte hij samen met Nigel Nicholson de uitgeverij George Weidenfeld & Nicholson Ltd. De boekenvrienden gaven werken van bekende Duitse journalisten en historici uit zoals Joachim Fest, Karl Dietrich Bracher en Sebastian Haffner. Ze schuwden ook niet de uitgave van de ‘memoires’ van Nazi-architect Albert Speer. Ook met de publicatie van de schandaalroman ‘Lolita’ van Vladimir Nabokov waagden Weidenfeld en Nicholson zich op glad ijs. Het zou Nicholson zelfs zijn zitje als lid van het Lagerhuis gekost hebben. Maar sowieso blonk de Tory Nicholson niet bepaald uit door partijloyaliteit.

Bruggenbouwer

Naast uitgever en publicist was Weidenfeld ook actief als adviseur op het internationale parket. Zo werd hij in 1948 adviseur van de pas opgerichte staat Israël, en een jaar later kabinetschef van de Israëlische president Chaim Weizmann. Israël zou Weidenfeld niet meer loslaten. In de jaren ’70 adviseerde hij de Britse premier Harold Wilson, die hem in de adelsstand verhief. Als lid van de House of Lords stak hij redevoeringen af ter verdediging van Israël. Lord Weidenfeld had een immens netwerk opgebouwd en hield ervan gezaghebbende persoonlijkheden uit verschillende maatschappelijke domeinen bij zich thuis aan de Thames uit te nodigen op de ‘George-dinners‘. Europa, democratie, verdraagzaamheid en het lot van het Oost-Europese Jodendom gingen hem na aan het hart. Een van zijn blijvende verwezenlijkingen is het in 2006 opgerichte Institute for Strategic Dialogue, waarmee hij bruggen wilde slaan tussen de politiek, de cultuur en de academische wereld. De laatste jaren van zijn leven zette hij zich ook in ook voor de vervolgde christenen van Syrië en Irak. Als jood wist hij wat het betekende vervolgd te worden. Desondanks heeft hij zich nooit tot anti-Duitse gevoelens laten verleiden. Integendeel. Hij bewonderde wat hij noemde ‘der großdeutsche Kulturidealismus’ en de morele en materiële heropbouw van Duitsland na de oorlog.

© www.thesundaytimes.co.uk