Breek de keten: statuut als zelfstandige als antwoord op discriminatie

Discriminatie door hoge exitdrempels

Je kan er niet omheen, mensen worden gediscrimineerd omwille van geslacht, huidskleur, tattoos, hanenkammen en piercings, leeftijd, geslacht… De ‘root cause’ voor die discriminatie is niet racisme of in een zwakkere vorm vooroordelen zoals sommigen ons willen doen geloven. De echte oorzaak is de hoge exitdrempel die België oplegt bij een ontslag. Uit alle studies blijkt dat hoge exitdrempels leiden tot hoge entreedrempels, of dat nu over industriële- of arbeidsmarkten gaat.

Wie vooraf weet dat hij er moeilijk uitstapt, zal geen twee maar zes keer nadenken voor hij erin stapt. Dat geldt zeker bij aanwervingsprocessen waar elke nieuwe medewerker een grote investering betekent voor de toekomst. Die investering is het sociaal passief dat hij opbouwt, dat niet geactiveerd kan worden in de balans en dat als een zwaard van Damocles over de onderneming hangt. Je kan gerust stellen dat een serieus aantal ondernemingen waar arbeid een belangrijke productiefactor is, virtueel failliet zijn. In het geval zij moeten herstructureren en mensen moeten ontslaan, hebben zij niet eens de middelen om dat te betalen. En dus sukkelen ze verder tot het faillissement onvermijdbaar is of worden ze overgenomen door een grotere concurrent die de herstructurering wel aankan.

Met zo’n perspectief in het achterhoofd, zal de rekruteerder elk mogelijk signaal op verhoogd risico van aanwerving versterken tot een ‘njet’. Alles wat buiten de mainstream valt, wordt dan als risico gepercipieerd. Want risico is het product van de kans op een negatieve uitkomst met de kost van die negatieve uitkomst. Wie de ontslagkost verlaagt, verlaagt het risico.

Tot nu toe werkte de politiek vooral aan het minimaliseren van de kans op een negatieve uitkomst met nepbanen, antidiscriminatiewetgeving en campagnes uit het arsenaal van de maakbare samenlevingsreligie. De oplossing is nochtans eenvoudig en tegelijk zeer moeilijk in te voeren in dit land. Zoals álle eenvoudige oplossingen in dit land moeilijk zijn.

De Belgische schande

Het is geen toeval dat de werkzaamheidsgraad van zogenaamde kansengroepen in België tot de laagste in de EU behoort. Het is evenmin toeval dat landen waar de arbeidsflexibiliteit hoog is die werkzaamheidsgraad veel hoger ligt. België is een paradijs voor de ‘insiders’ en de hel voor ‘outsiders’; het wordt hoog tijd dat die duale arbeidsmarkt verdwijnt. De grafiek hieronder toont onze achterstand bij oudere werknemers. Hetzelfde plaatje kan je maken voor mensen met een migratie-achtergrond, vrouwen en – mocht iemand dat willen onderzoeken – voor mensen met een afwijkend voorkomen (piercings, kapsels,…).

HR Magazine

Evolutie werkgelegenheidsgraad oudere werknemers van 55 tot 65 jaar

Iedereen zelfstandig

Daarom pleit ik ervoor om leden van kansengroepen als zelfstandige in te zetten. Zij betekenen een laag risico voor de rekruteerder en doorbreken daarmee de negatieve spiraal van discriminatie. De staat reageert daarop met een typisch ambtelijke aanpak en biedt gesubsidieerde jobs voor kansengroepen aan. Dat is evenmin een positief signaal naar de ‘echte’ werkgever die een ‘echte’ baan aanbiedt. Gesubsidieerde jobs zoals groenonderhoud voor OCMW-klanten zijn misschien een opstap naar werk op de lange termijn maar een OCMW-klant die zich als zelfstandig tuinman aanbiedt zal veel meer zelfrespect hebben dan de gesubsidieerde tuinman. We laten voor het gemak de niet erg bedrijfsmatige aansturing die in die kringen heerst achterwege.

Daarom zijn initiatieven zoals Tentoo en GeenPoespas, die zelfstandigen detacheren bij ondernemers, uiterst zinvol. Dat is de enige manier om de negatieve spiraal rond discriminatie op de arbeidsmarkt te doorbreken. Iedereen wint bij die aanpak: de klant die ontdekt dat er eigenlijk wel goede werkkrachten bij die kansengroepen zitten, de zelfstandigen uit de kansengroepen en de maatschappij in haar geheel. Want die Belgische schande moet verdwijnen.