Diversiteit: van mantra tot sociaal probleem

Bij zijn afscheid als hoofd van het Nederlandstalige gemeenschapsonderwijs in Brussel, gaf Jacky Goris  een controversieel interview in Knack. Goris spreekt zich heel kritisch uit over het integratiebeleid van de afgelopen jaren: ‘Ik zie ook wel dat de integratie mank loopt. Er zijn serieuze beleidsfouten gemaakt. De politiek is te lankmoedig geweest en het beleid te soft… Ik heb nooit geloofd in het hoeraverhaal over de multiculturele samenleving.’

Uiteraard heeft Goris makkelijk praten om pas bij zijn afscheid even zijn frustraties te ventileren. Toen ik in het verleden – als leerkracht van het Brussels onderwijs – scherpe stukken schreef over de mislukkingen van het integratiebeleid werd ik meermaals ontboden op het bureel van de directie… om toelichting te geven. Het was absoluut uit den boze – zoals Goris suggereert – om over de integratieproblematiek te praten. Mijn bijdragen werden grondig doorgenomen…

Een te grote diversiteit

Dit neemt niet weg dat de uitspraken van Jacky Goris een teken aan de wand zijn. Er treedt duidelijk een kentering in de geesten op. Uit een recent onderzoek bleek dat een derde van de Vlamingen zich een vreemde in eigen land voelt. Als klapstuk verscheen er vorige week in Nederland een studie over de diversiteit – De nieuwe verscheidenheid – van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (de WRR), die – op zijn zachtst gezegd – erg controversieel is. In dit rapport onderstrepen de onderzoekers – Godfried Engbersen en Mark Bovens – dat een te grote diversiteit ‘het samenleven onder druk heeft gezet’. Nog nooit werd er in Nederland zo’n grootschalig onderzoek over de relatie tussen diversiteit en de sociale cohesie op poten gezet. In België is dergelijk onderzoek onmogelijk.

In hun onderzoek stellen de wetenschappers vast dat de diversiteit explosief is toegenomen. In Nederland wonen er migranten uit 223 verschillende landen. De vier klassieke migrantengemeenschappen uit Suriname, de Antillen, Marokko en Turkije bepalen al lang niet meer het beeld. In de afgelopen jaren kwamen de grootste groepen migranten uit Polen, Syrië, de voormalige Sovjetunie, Bulgarije, China… De instroom van vluchtelingen uit Syrië is een beperkt verhaal. De etnische mozaïek van Nederland is een stuk veelkleuriger dan de meesten dachten.

Ook in Vlaanderen neemt de diversiteit spectaculair toe. Ongeveer 21% van de bevolking in het Vlaamse Gewest is van buitenlandse herkomst, dat is 5% meer dan in 2009. Mensen van Nederlandse herkomst vormen daarbij de grootste groep, gevolgd door mensen van Marokkaanse, Turkse, Poolse, Franse en Russische herkomst. Het diversiteitsdebat verengen tot een tsunami van islamfundamentalisten die onze contreien overspoelen, is gratuite onzin.

Grote diversiteit = grote problemen

Hoe groter de diversiteit in afkomst in een buurt is, ongeacht of die arm of rijk is, hoe zwakker de sociale cohesie is. Dat wil zeggen dat het cement – dat deze verscheidenheid zou moeten verenigen – er niet is. Identificatie met het land van aankomst is kennelijk zwak ontwikkeld. ‘Uit onze analyse blijkt dat wanneer een buurt meer divers is, inwoners de buurt als minder samenhangend beoordelen. Behalve de diversiteit van de buurt heeft ook de sociaaleconomische achterstand een negatief effect op de buurtcohesie. De invloed van de diversiteit is echter een stuk groter.’ De groeiende cultuurverschillen blijken niet samen te gaan met een positievere kijk op de omgeving.

Verder stellen de onderzoekers een verband vast tussen diversiteit en criminaliteit. De kans op het plegen van delicten is hoger voor mensen die wonen in een buurt met een grote diversiteit van herkomst. Ze stellen ook vast dat dit gepaard gaat met een afnemend gevoel van sociale veiligheid en een verminderd thuisgevoel. Wat het merendeel van de bevolking in Vlaanderen intuïtief aanvoelt, wordt wetenschappelijk aangetoond.

Zelfs in buurten met veel hoogopgeleide westerlingen en allochtonen blijkt de toenemende diversiteit te leiden tot afnemende samenhang. De ‘happy diversity’ is dus niet zaligmakend. Integendeel!

Hoe zit het met de economische meerwaarde van de allochtonen? Volgens de onderzoekers zijn er genoeg redenen om aan te nemen dat er een duidelijk verband is tussen de toenemende diversiteit in herkomst en een tanende economische groei. Dit heeft zeker te maken met instroom van vele (kans)arme migranten van de laatste jaren, maar ook met het zwakke integratiebeleid en de slechte match tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt. Grootsteden als Antwerpen en Brussel vormen schoolvoorbeelden van dit failliete beleid.

Explosief

Wat in brede politieke kringen al intuïtief werd aangevoeld, wordt andermaal bewezen door wetenschappelijk onderzoek. In 2007 bevestigde Robert Putnam reeds de bovenvermelde bevindingen. Putnam trok zijn onderzoek zelf in twijfel… uit vrees voor represailles.

Het rapport De nieuwe verscheidenheid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid is op zijn minst controversieel, explosief en staat haaks op de mantra van de laatste jaren: de vrolijke verscheidenheid. Als de resultaten kloppen, moet de gehele migratie- en integratiepolitiek over een andere boeg worden gegooid. Ons land heeft nood aan een uitgesproken arbeidsmigratie en een strikte assimilatie in plaats van een zwak, halfslachtig en bleek integratiebeleid. Laat het debat maar losbarsten.