JavaScript is required for this website to work.
Multicultuur & samenleven

Dromen van een louter culturele Islam

Wat moslims kunnen leren van cultuurkatholieken

Klaas Cobbaut23/11/2015Leestijd 3 minuten

Er is in Vlaanderen plaats voor de Islam, maar dan moeten moslims wel een voorbeeld nemen aan socioculturele christenen. 

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

November 2015, in Vlaanderen: barnumberichtgeving over Brussel, de belegerde stad. Toch wordt weinig gesproken over wie ons nu eigenlijk belegert. Het antwoord ligt immers gevoelig: het zijn de islamisten die ons dood wensen, en niemand wil de hele moslimgemeenschap voor het hoofd stoten. Dit stilzwijgen is een historische vergissing. Vlaanderen moet deze crisis aangrijpen om een fundamentele dialoog te starten over de toekomst van de islam in onze samenleving. Er is véél toekomst voor de islam in Vlaanderen, maar sommige varianten hebben meer toekomst dan andere. Maakt veruit het meeste kans: een sociocultureel afkooksel van de islam, dat de geschiedenis en de tradities koestert, maar alle onhoudbare dogma’s en achterhaalde relieken resoluut achter zich heeft gelaten. 

De moslimgemeenschap kan een voorbeeld nemen aan de katholieken. Zelfs verstokte papenvreters moeten toegeven dat katholieke Vlamingen vandaag modelburgers zijn. De evolutie van het lokale katholicisme is ronduit exemplarisch: in recordtempo (amper enkele decennia) heeft de Belgische Kerk zich omgeschoold: van verstikkende en reactionaire machtsfactor naar gemoedelijke, bijna folkloristische deelnemer aan onze seculiere democratie. Het katholicisme is van gedaante veranderd: het is vandaag een rijke socioculturele erfenis, zonder dwingend karakter. Het christendom biedt Vlamingen nog altijd een identiteit, maar niet als een keurslijf of een dwangbuis. Het hedendaagse christendom is eerder een mooie jas, die je in je kast houdt, om af en toe nog eens aan te trekken, en weer af te leggen. 

Post-islamitische moslims

Evolueren van een dogmatische religie naar een socioculturele identiteit (die mee wordt gekleurd door religie) betekent dat je Heilige Teksten meer vrijblijvend gaat benaderen. Moslims moeten een beetje afstand nemen van de islam, en nuchter bekijken welke elementen waardevol zijn voor de toekomst. Post-islamitische moslims moeten doen wat post-katholieke christenen jaren geleden hebben gedaan: hun Heilige Boek onderwerpen aan eigentijdse eindredactie. Als Vlaamse christenen nog verwijzen naar de Bijbel, dan verwijzen ze in de praktijk naar hun kinderbijbel: de brave versie, waar alle oudtestamentische toorn netjes is weggelaten. Christenen hebben psalmen, parabels en Prediker bewaard, maar ze hebben doemvoorspellingen, spijswetten, bloed en boete naar de achtergrond verdrongen. Die oefening zou ook de islamitische cultuur goed doen. 

Post-islamitische moslims kunnen religieuze feestdagen zoals het Suikerfeest of het Offerfeest in ere houden, net zoals post-katholieke cultuurchristenen dat doen met Kerstmis en Pasen. De theologische dimensie van deze hoogdagen kan dan verflauwen, ten voordele van de sociale dimensie. Wat overblijft zijn telkens gezellige familiefeesten met enkele evoluerende rituelen. Deze verschuiving, weg van religieuze dogma’s, zou ook betekenen dat een ritueel en onverdoofd geslacht schaap bij het Offerfeest geen halszaak meer is, en dat de familiedis ook genoegen kan nemen met een verdoofd stukje schaap van bij de slager. Meteen verdwijnt een symbolische splijtzwam die moslims en andere Vlamingen vandaag verdeelt. 

Er kan in Vlaanderen zelfs meer plaats komen voor islamitisch onderwijs, als moslims maar een voorbeeld zouden nemen aan het katholiek onderwijs. De godsdienstlessen in katholieke scholen gaan tegenwoordig, zeker in het middelbaar, vooral over cultuurgeschiedenis en filosofie. De dogmatische leerstellingen van de paters en de nonnekes hebben plaats gemaakt voor een bredere benadering, die meer ruimte laat voor discussie en twijfel. Wie zou er zelfs maar een probleem kunnen hebben met koranonderricht voor jonge kinderen, als die lessen maar zouden lijken op de catecheselessen die aspirant-communicanten overal in Vlaanderen volgen?

Optimism is a moral duty 

Het zou mooi zijn als Vlaamse moslims in de toekomst meer relaxt kunnen omgaan met hun islamitische dimensie. De toestand wordt minder explosief als minderheidsgroepen niet langer hun volledige identiteit enten op de religie van hun voorouders. Wie weet komt er een dag dat hoofddoeken onder islamitische Vlamingen een zeldzaamheid worden, nog slechts verbonden aan bepaalde rituelen – een beetje zoals het witte kleed van jonge bruiden of de rouwzwarte snit van weduwes: oude vormen en codes die slechts in welbepaalde uitzonderingssituaties van stal gehaald worden, maar niet meer de dagdagelijkse garderobe dicteren. 

Het katholieke voorbeeld bewijst dat het snel kan gaan. Niet zo lang geleden zaten mannen en vrouwen ook in Vlaamse kerken gescheiden. Misschien is het over een decennium al ondenkbaar dat alleen moslimmannen mogen bidden in de mooiste zaal van een Vlaamse moskee. In de Arabische wereld zal de evolutie richting verlichting wellicht nog eeuwen duren, maar in het westen hebben we een bruisende, aantrekkelijke, heerlijk hedonistische cultuur die jonge moslims in drommen kan aantrekken. We moeten geloven dat onze seculiere democratie betere argumenten heeft dan de meest archaïsche versie van een sombere woestijngodsdienst. Ook de Islam kan zich verzoenen met onze westerse democratie – maar het zal de Islam zijn die moet inbinden, en niet ons samenlevingsmodel. Vlaamse moslims weten wat doen, de komende jaren. 

Foto (c) Reporters

Klaas Cobbaut (1979) is ambtenaar. Hij heeft weleens gehoord dat zijn thuisstad Aalst niet de mooiste plek ter wereld is, maar dat doet hij af als laster van jaloerse kwatongen. Vanuit zijn ajuinenstad overschouwt hij lokale en vaderlandse politiek.

Commentaren en reacties