Duitse rechters blokkeren ‘Bye bye Beieren’

Het Grondwettelijk Hof in Karlsruhe heeft beslist dat Beieren, de grootste deelstaat van Duitsland, zich niet eenzijdig mag afscheuren van de Bondsrepubliek. Het vonnis werd meteen opgepikt in Spanje om de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging stokken in de wielen te steken. 

Wil Beieren zich afsplitsen van Duitsland, dan moeten alle Duitsers hierover kunnen beslissen. Dat oordeelden de rechters van het Grondwettelijk Hof op 16 december. De Duitse deelstaten, die voor sommige overheidstaken over verregaande autonomie beschikken, blijken dan toch niet zo autonoom als ze misschien dachten. Het recht zelf te mogen beslissen om een referendum te organiseren over secessie à la Schotland is volgens de huidige interpretatie van de Duitse grondwet onmogelijk. De krant Frankfurter Allgemeneine Zeitung noemt de secessie van Beieren – of van eender welke deelstaat – gewoonweg ‘juridisch ondenkbaar’. De door federalistische Duitsers gevreesde ‘Bayxit’, naar analogie van de Brexit, zit er voorlopig dus niet in.

Het vonnis is een klap in het gezicht van de Beierse onafhankelijkheidsbeweging. Zij zien hun kansen gefnuikt om op een legale manier een onafhankelijkheidsreferendum te organiseren naar Schots model. Momenteel lijkt het erop dat zij de Catalaanse weg op zullen moeten en buiten de wet van de Bundesrepublik dienen te treden om alsnog afscheuring te bekomen. Of er hiervoor veel animo bestaat is niet geweten.

Over het draagvlak voor een onafhankelijk Bayern bestaat niet veel cijfermateriaal. Hier en daar vind je het cijfer van 23 procent terug. Dit percentage van de Beierse burgers zou een eigen staat voor ogen hebben. Bijna een kwart van de Beieren (zo noemt men de inwoners van deze deelstaat van 13 miljoen) zou Duitsland dus tschüss willen zeggen. Het cijfer wordt vaak geciteerd door CSU-politicus Wilfried Scharnagl, die in 2012 het boek getiteld ‘Bayern kann es auch allein’ uitbracht. In de zusterpartij van Merkels CDU, die sowieso sterk op Beierse eigenheid inzet, bestaat er met andere woorden een separatistische strekking. Voorts bestaat er nog de kleine BayernPartei, die voluit voor onafhankelijkheid gaat. Deze eerder conservatieve formatie behaalde echter geen enkele parlementszetel in het deelstaatparlement.

Ben Weyts

Ondanks het schaarse betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek kan men er van uitgaan dat de steun voor Beierse afsplitsing duidelijk minder groot is dan in Catalonië – al weet je maar nooit met de ‘stille meerderheden’ dezer dagen. De uitspraak werd hoe dan ook meteen opgepikt door de Spaanse unionistische media. Uiteraard, geeft men toe, is de Beierse publieke wens voor onafhankelijkheid minder groot of uitgesproken dan de Catalaanse. Maar het vonnis moet en zal een precedent zijn voor Spanje. ‘Gaan Catalaanse secessionisten nu beweren dat Duitsland geen democratie is?’, vraagt een lezer retorisch in een brief aan de krant El País.

Voor Spaansgezinden is het ondenkbaar dat Catalaanse separatisten het rechtssysteem van het gehele land negeren en passeren. De voorstanders van een onafhankelijk Catalonië stellen echter dat Spanje simpelweg niet langer bevoegd is over de soevereine volkswil van de noordoostelijke regio. Dat onderstreepten enkele vooraanstaande Catalanen op dinsdag nog, toen ze werden ontvangen in Brussel door onder andere Vlaams minister Ben Weyts (N-VA). Weyts poseerde zelfs met de eerste Catalaanse grondwet, die hij uit handen kreeg van activiste Anna Arqué. De minister retweette daarop een boodschap van een lokaal N-VA-lid; die noemde het gloednieuwe document een ‘voorbeeld voor Vlaanderen’. 

De Catalanen zijn dus niet ontmoedigd door deze, al bij al, lokale Duitse grondwettelijke interpretatie. Voor de Beierse separatisten breekt een moment van bezinning aan. Ongetwijfeld zullen zij de ontwikkelingen in Spanje nauw opvolgen. En indien de deur van de communautaire koelkast ooit nog wordt opengetrokken, kan zelfs België nog ter inspiratie werken.

Foto: © Reporters

Dit artikel kadert in het project ‘Soevereiniteitsbewegingen in Europa’ dat tot stand komt met de steun van de Vlaamse overheid.