Een akkoord voor wie snel tevreden is

De akkoorden vliegen ons dezer dagen om de oren. Aan Franstalige zijde zijn de zegebulletins eensluidend. Op alle Waalse banken klinkt opgelucht applaus. Van oppositie is daar zelfs geen sprake meer. Een mooi zinnetje voor de inburgeringscursussen: ‘Het Waalse graan heeft de Vlaamse orkaan doorstaan.’ Aan Vlaamse zijde komen de klaroenstoters nog net aan de helft van de kamerzetels en houden we – gelukkig – een oppositie over.

Aangezien het jongste akkoord de financieringsregeling betreft, regende het maandag cijfers in de kranten. De analyses gingen van ‘zware factuur voor Vlaanderen’ tot ‘voldaan aan alle Vlaamse wensen’. Dat er geen teksten beschikbaar zijn, maakt het debat niet transparanter. Het lijkt een discussie over halfvolle en halflege glazen. Wellicht gaat het eerder over de vraag hoe groot de beker is die als maat wordt gebruikt: een stevige drieëndertiger of een proefglaasje?

Volgens de grootste optimisten leren simulaties dat Vlaanderen een winst boekt van 0,8 miljard euro in achttien jaar. Wat simulaties over achttien jaar waard zijn, laten we even in het midden. Maar zelfs als dat cijfer klopt, staat daar een jaarlijkse geïndexeerde extra enveloppe voor Brussel tegenover van 461 miljoen, groeiend tot één miljard in 2030. Noem het vooral geen blanco cheque, want was er niet eerst het Brussel-akkoord? Martin Buxant van La Libre Belgique en nu verbonden aan De Morgen schrijft daarover: ‘Iedereen weet dat dit akkoord een voorwaarde voor de herfinanciering van Brussel is. Dit akkoordje was alleen een manier om de cheque voor Brussel aan de Vlamingen te verkopen.’

Super-Brussel

Dat extra geld voor Brussel wordt verantwoord omdat het als hoofdstad ‘geen gewest is zoals de andere’. Intussen voorzien de akkoorden wel in een bevordering van Brussel tot gewest zoals de andere en eigenlijk tot supergewest, want wat kinderbijslag betreft, worden de Vlamingen daar van de rest van Vlaanderen afgesneden. Als Brussel extra middelen nodig heeft voor de rol als gemeenschappelijke hoofdstad, zou het dan niet gepast zijn die middelen ook gemeenschappelijk te beheren?

Voor Wallonië voorziet het akkoord een ‘schadevergoeding’ voor de eventueel geleden minopbrengsten, ter waarde van 500 miljoen, vanaf jaar elf krimpend om in jaar twintig – een eeuwigheid in de politiek – te verdwijnen. Dat het Waalse ‘verlies’ aan extraatjes op 0,5 miljard wordt geschat, bewijst meteen dat over de grote geldstromen van Vlaanderen naar Wallonië (jaarlijks tussen de zes en twaalf miljard, naargelang de telling) zedig wordt gezwegen.

Geen enkele deelstaat zou verarmen en Brussel krijgt er een reuzengift bij. Tenzij Frankrijk of Duitsland kunnen overtuigd worden tot een grote gift, moet de rekening betaald worden door de Belgische federatie. Maar die zit op het tandvlees en moet zo al om en bij de 20 miljard besparen. Het mes zal er dus nog dieper in moeten zodat Wallonië van de bovenmaatse inkomsten kan blijven genieten en Brussel nog zwaarder gespekt kan worden. Via die omweg spreekt men toch weer vooral de Vlaamse belastingbetaler aan.

Kris Peeters blijkt een diplomaat die de eigen partij niet in de wind wil zetten, als hij zegt dat het akkoord een ‘basis’ is voor zijn Copernicaanse omwenteling die de macht moet verleggen van de federale overheid naar de deelstaten. In klare mensentaal: het doel werd niet bereikt en we zullen snel een nieuwe staatshervorming nodig hebben, want deze is toch wat licht in de heupen. Op naar 500 dagen onderhandelen na de volgende verkiezingen!

Peeters geeft ook toe dat Vlaanderen ‘nog meer fiscale autonomie’ had gewenst. Die zou voor het gewest groeien tot 33 procent, terwijl er tot voor kort een Vlaamse consensus bestond dat die tenminste 50 procent zou moeten bedragen. De techniek van op-/afcentiemen biedt daarenboven een lightversie van echte fiscale autonomie.

Pappen en nathouden

Onder druk van de Vlaamse publieke opinie en haar stemgedrag krijgen we een staatshervorming, maar dan wel een die verre blijft van de fundamentele ombouw van dit land en die de noodzaak aan een volgende in zich draagt. Het blijft gerommel in de marge, volgens het klassieke patroon van pappen en nathouden. Aan de hooggespannen verwachtingen van de Vlaamse kiezer komen deze akkoorden allerminst tegemoet.

Het Brussels Gewest werd dé echte winnaar. Dat krijgt veel extra geld zonder voorwaarden, wordt bevorderd tot supergewest, ziet via de Metropolitane Regio de uitbreiding voorbereid en de zes Vlaamse faciliteitengemeenten worden electoraal losgeweekt van de rest van Vlaams-Brabant.

Voor het FDF gaat het niet snel genoeg, maar wie dat resultaat legt naast de Vlaamse resoluties of de Octopusnota van het Vlaamse regeerakkoord, ziet dat hier een radicaal andere richting wordt ingeslagen. Het veelgebruikte argument dat de Vlaamse onafhankelijkheid ons Brussel zou kosten, verliest nog meer aan betekenis. Het is mét België dat Brussel wordt losgeweekt en de uitbreiding wordt voorbereid.

Nu worden we geacht de vlag uit te steken omdat Vlaanderen niet zal verarmen. Mooi resultaat voor wie snel tevreden is. Het kanonschot dat de Vlaamse kiezer vorig jaar afschoot, deed een klein belletje rinkelen in de Wetstraat. Meer niet, en daarmee is de vraag of er in België echt ruimte bestaat voor een fundamentele hervorming weer eens beantwoord. Verder dan het leggen van een basis zijn we niet geraakt, maar daar hangt wel een stevig prijskaartje aan. Een proefglaasje is snel voor meer dan de helft gevuld.