Een Houdgreep

Op het eerste gezicht kan Turkije dik tevreden zijn na het voorbije weekend. Het bijzonder overleg in Brussel tussen de EU en de Turkse regering, over de rol van Turkije in de vluchtelingencrisis, levert Ankara drie miljard euro op. In ruil moeten de Turken kun kust beter beschermen, lees: moeten ze de vluchtelingen beletten om de oversteek naar de Griekse eilanden te wagen. Een manier om dat te bereiken is de mensensmokkelaars actief op te sporen en achter tralies te zetten. Met de Europese miljarden moeten de Turken de vluchtelingen beter opvangen in Turkije.

Mocht het alleen bij die miljarden gebleven zijn, dan zouden de Europeanen terecht tevreden van tafel zijn kunnen gaan. Het opvangen van vluchtelingen in Europa kost immers een veelvoud, duurt generaties en zorgt voor politieke en sociale instabiliteit. Maar de Turken kregen veel meer lekkers. Naast het versoepelen van de visumplicht voor Turkse burgers, werd hen de toetreding tot de EU in het vooruitzicht gesteld. Om die oude droom te verwezenlijken, schakelen de gesprekken tussen Brussel en Ankara een paar versnellingen hoger. Er komen minstens twee topontmoetingen per jaar en daarnaast zal er op regeringsniveau regelmatig worden overlegd over buitenlandse en veiligheidspolitiek, en over antiterroristische maatregelen.

De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan kon zich geen beter resultaat wensen. Voor hem is het akkoord met de EU een belangrijke politieke overwinning. Erdoğan weet dat hij onmisbaar is bij het indijken van de stroom vluchtelingen. Als hij ze niet ophoudt in Turkije, moet Europa dat doen in Griekenland, wat tot nog toe niet is gelukt. Eind november zouden de zogenoemde EU-hot spots, triagecentra zeg maar, operationeel worden in Griekenland en Italië. Daar is nog niet veel van vernomen.

Premier Michel benadrukte wel heel snel dat wat hem betreft de toetreding van Turkije tot de EU nog niet voor morgen is. Michel beseft dat daarvoor geen politiek, laat staan een maatschappelijk draagvlak bestaat. In andere Europese landen is het niet anders. De toetreding van een Aziatisch land dat zo goed als compleet islamitisch is, zou de politieke, culturele en religieuze verhoudingen in de Unie totaal veranderen. Mocht er een pan-Europees referendum komen over de kwestie, dan halen de tegenstanders het met vlag en wimpel.

Het is trouwens zeer de vraag wat er van het akkoord met de Turken in huis komt.
In het slotdocument staat, dat de EU er zich toe verbindt “bijkomend 3 miljard euro aan extra middelen ter beschikking te stellen”. Waar dat geld vandaan moet komen is nog niet uitgeklaard. “Het zou al mooi zijn, mochten alle landen hun bijdrage betalen”, zei kanselier Merkel, en ze doelde daarmee in de eerste plaats op de landen in Oost-Europa. Gesteld dat het geld er komt, is Merkel ook niet van zins om het in een keer aan de Turken over te maken. De miljarden gaan in een fonds dat projecten moet bedenken. Wat die zullen inhouden, weet voorlopig niemand. Die projecten zouden met EU-geld worden gefinancierd.

En het is niet omdat Ankara belooft de situatie van de Syriërs per direct te verbeteren, dat de Syriërs in Turkije zullen blijven. Laten we niet vergeten, dat de Syriërs al vier jaar als paria’s worden behandeld in Turkije, meteen de belangrijkste reden waarom ze naar Europa willen.

De EU is ook bereid de visumplicht voor Turken te versoepelen, op voorwaarde dat Turkije afgewezen asielzoekers uit derde landen snel terugneemt. Die belofte zou in juni 2016 van kracht worden. Maar vooraleer een vluchteling kan worden teruggewezen, moet zijn asielaanvraag eerst zijn afgewezen. Intussen liggen er in Duitsland honderdduizenden aanvragen op behandeling te wachten. Ook bij ons duurt het maanden voor een dossier door het CGVS wordt geopend. De versoepeling van de visumplicht zal dus niet meteen een effect hebben op de toestroom.

Alleen als Turkije onmiddellijk en met grote middelen zijn grens met Griekenland hermetisch afsluit, kan de vluchtelingenstroom opdrogen. Het ziet er niet naar uit dat de Turken dat zullen doen zonder dat ze eerst geld gezien hebben. Ankara en Brussel hebben elkaar dus in een houdgreep. “Als het aantal vluchtelingen niet snel en merkbaar afneemt, is de deal met Turkije in de ogen van de EU mislukt,” zei een EU-diplomaat na afloop. Ik vrees dat ik niet de enige ben die denkt dat de mislukking al een feit is.