21.606 dossiers. Dat was de achterstand van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) op 31 april 2023. Een verpulvering van het record van april 2016. Volgens de asieldienst is een kentering in zicht, maar dat is gerekend zonder kapers op de kust.

Het CGVS is de asieldienst die, na onderzoek, moet beslissen welke mensen asiel krijgen en welke niet. Wie geen asiel krijgt, moet het land verlaten. Wie wel asiel krijgt, ontvangt een verblijfsvergunning en kan beginnen aan de opbouw van een (tijdelijk) leven in ons land. Zolang het dossier hangende is, verblijven mensen in een asielcentrum of LOI (lokaal opvanginitiatief). Hoe groter de achterstand in de verwerking van de dossiers, hoe meer mensen leven in onzekere omstandigheden in asielcentra of, bij gebrek aan plaats, ergens op straat.

Het record van april 2016

In april 2016, na de grote asielcrisis van 2015, werd bij het CGVS een piek bereikt in de achterstand: 18.375 lopende dossiers. De asieldienst telt gewoontegetrouw van dat aantal lopende dossiers een normale werklast af en berekent zo de reële werklast, oftewel: de achterstand. Die bedroeg in april 2016 dan 13.875 dossiers.

Die achterstand werd geleidelijk weggewerkt en kwam in juli 2018 uit op 4.612 lopende dossiers (reële werklast: 412). Maar dat   is sinds eind 2018 opnieuw stelselmatig gegroeid. De coronacrisis, begin 2020, zorgde voor een tijdelijke daling. Ook in de periode mei-augustus 2022 was er een afname. Die dalingen waren zeer tijdelijk en beperkt. Nooit kwamen we in de buurt van de achterstand van de zomer van 2018. In 2020 waren er minimaal 10.000 lopende dossiers, in het voorjaar van 2022 ongeveer 16.000.

Vertraging in de piek

Hoe meer mensen in België aankloppen om asiel te krijgen, hoe meer dossiers er door de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) geopend worden. En dus ook meer dossiers die door het CGVS beoordeeld moeten worden. Sinds medio 2021 zijn er veel aanvragen, met een piek in oktober 2022.

In 2015 lag de piek van het aantal asielaanvragen, 5.512 om precies te zijn, in september. De piek in de achterstand van de te behandelen dossiers kwam echter pas zeven maanden later, in april 2016. Er zit een stevige vertraging op, omdat dossiers van verzoekers om internationele bescherming door de Dienst Vreemdelingenzaken overgedragen moeten worden aan het CGVS.

In november vorig jaar was de piek van het aantal asielaanvragen gerond. Waar september en oktober respectievelijk 4.009 en 4.224 aanvragen kenden, waren er in november nog maar 3.369. Er was echter weinig reden voor een hoerastemming. In november schreven we in een artikel: ‘Wanneer, net als in 2015-2016, de piek in de achterstand pas maanden na de piek in het aantal aanvragen volgt, staat ons nog een en ander te wachten.’

En zo geschiedde. In februari 2023 lag de achterstand in lopende dossiers al op 18.390 (reële achterstand 13.590). Anders gesteld, februari 2023 was erg vergelijkbaar met april 2016, maar de piek was toen nog niet in zicht. Het CGVS maakte bekend dat april 2023 een achterstand van 21.606 (reële achterstand: 16.806) kende. Alweer een stijging ten opzichte van maart, al is de stijging kleiner dan een maand geleden. Deze achterstand is ongezien. Mogelijk zal er in mei nog een stijging te noteren vallen, al benadrukt Stefaan Moens, woordvoerder van het CGVS, dat er door versterking bij DVZ nu maandelijks heel wat meer dossiers overgedragen worden. Het is dus ook mogelijk dat de piek volgende maand gerond zal zijn.

Kentering in zicht?

De vorige commissaris-generaal van het CGVS, Dirk Van den Bulck, stelde in het begin van dit jaar dat er ‘binnen zeer korte tijd’ een kentering te verwachten was, in de zin dat de output hoger zou liggen dan de input. Met andere woorden, dat er meer dossiers verwerkt zouden worden dan dat er bij zouden komen. Dat is inmiddels het geval. Is er echt beterschap op komst?

Het personeelsbestand laat alvast iets positiefs vermoeden. Eind 2022 werkten er 520 mensen bij het CGVS. Daarmee zat de asieldienst op het niveau van maart 2017. Tussen 1 januari en 31 april 2023 kwamen er 23 mensen extra in dienst en volgens Stefaan Moens worden er in mei en juni nog 70 mensen aan toegevoegd. Er zullen dan zo’n 615 mensen werken bij het CGVS.

Moens stelt dat meer personeel zich vertaalt in een groter aantal mensen waarvoor het CGVS een beslissing nam. Er is een stijging van 1.950 personen in januari naar 2.563 in april. Dat zou een geleidelijke daling van de achterstand tot gevolg moeten hebben.

Kapers op de kust

Toch lijken er kapers op de kust. Voor de asielcrisis van 2015 was er een bescheiden achterstand van ongeveer 6.000 dossiers (circa 2.000 dossiers reële achterstand). In 2015 waren er 44.760 aanvragen, maar door een steile afname van dat aantal kon de achterstand op twee jaar tijd teruggebracht worden tot het niveau van voor de crisis.

Nu spreken we over een opgebouwde achterstand in de te verwerken dossiers. In 2022 lag het totaal aantal aanvragen een pak lager dan in 2015, namelijk 36.871. Ondanks dat gevoelig lager aantal aanvragen, is de impact op de achterstand veel groter. Het zal een werk van zeer lange adem zijn om de achterstand weer op het niveau van 2018-2019 te brengen, laat staan de achterstand helemaal weg te werken.

En dan houden we nog geen rekening met een tweede kaper, namelijk de evolutie van het aantal asielaanvragen in de komende maanden. In 2015 werd de piek in het aantal aanvragen gevolgd door een steile daling. Dat is nu niet het geval. Vorige maand schreven we dat er nog geen sprake is van een structurele daling in het aantal asielaanvragen. Er is in het najaar wel een daling geweest, maar niet zo spectaculair als zeven jaar geleden.

Daarenboven werd in maart een stijging van 10% ten opzichte van februari van het aantal asielaanvragen opgetekend. April kende wel een daling, maar nu komen de maanden die traditioneel een stijging betekenen in het aantal personen die een verzoek indienen om internationale bescherming.

De vergroting van het personeelsbestand van het CGVS was en is nodig, maar de komende maanden zullen uitwijzen of dit daadwerkelijk resulteert in een kentering.