Een Schot in de roos voor de EU

Ode aan de democratie

Toen de UK premier, David Cameron, eind 2012 de Act of Edinburgh ondertekende was hij gesterkt door de zekerheid dat de voorstanders van een onafhankelijkheid Schotland onmogelijk een meerderheid van het volk zouden kunnen overtuigen. Een inschattingsfout, noemen ze zoiets. Had hij maar vroeger een ticket naar het noorden geboekt! Toch verdient hij lof omwille van zijn fundamentele respect voor de democratie. Dat verdrag, de act of Edinburgh, regelt het hoe en waarom van het onafhankelijkheidsreferendum en garandeert een wederzijdse erkenning van het resultaat. In andere EU-lidstaten, om Spanje niet bij naam te noemen, is zoiets niet denkbaar. In een vurige, bij momenten bitse, campagne zegevierde het respect steeds. Er werd gediscussieerd op basis van argumenten, al werden naar het einde van de campagne doemscenario’s ontwikkeld die weinig van doen hadden met de werkelijkheid. Het creëren van angst en onzekerheid is een gekend recept voor zij die niet meer beschikken over rationele argumenten. Een eerste resultaat van deze campagne maakte alvast indruk; bijna alle stemgerechtigde Schotten hebben zich geregistreerd om deel te nemen aan het referendum. Eerdere verkiezingen voor het Schotse of Britse parlement kenden een veel lagere turnout; een bewijs dat zowat gans de Schotse samenleving betrokken partij is. Iets wat me hierin opviel, was het unieke gegeven dat enkel zij die in Schotland leven, wonen en werken, kunnen deelnemen aan deze verkiezingen. Schotten die hun geluk elders in de EU opzochten, hebben geen stem. De om en bij de 160.000 Europeanen die in Schotland leven, kunnen dan weer wél stemmen. Want iedereen die in Schotland woont, is Schot, ongeacht zijn afkomst of stamboom. Dit is geen goedkoop statement maar maakt deel uit van het DNA van het Schotse inclusieve en civiele nationalisme. Het debat dat gevoerd wordt is dynamisch, vol energie en wat mij betreft ongezien. In een periode waar politici en overheden wereldwijd worden geminacht, slaagt de Schotse regering erin de samenleving te mobiliseren voor een inclusieve democratische revolutie. Alleen al om die reden lijkt de tijd rijp voor een volgende stap in de geschiedenis van de Schotse democratie.

Nu of nooit

De architect van het debat dat nu gevoerd wordt, de Schotse regeringsleider Alex Salmond, sprak van een ‘once in a life time opportunity‘. Hij beseft dat zijn natie voor een keerpunt staat. In zijn boeiende tussenkomsten verwijst hij naar het rijke verleden, naar de specifieke positie die Schotland had voor en tijdens de Unie met Engeland, Wales en Noord- Ierland, maar kijkt hij toch voornamelijk naar een toekomst in een multilaterale en geglobaliseerde wereld. Want hij beseft dat onafhankelijkheid in de oude zin van het woord niet meer bestaat. Politieke entiteiten werken samen in het grotere geheel, geven ook bevoegdheden door naar hogere instanties. De cruciale en terechte vraag is dan waar en in wiens handen we in die grote wereld de macht leggen. Hoe meer de grenzen vervagen, hoe prangender die vraag wordt. Macht om een eigen stem te hebben in de grotere verbanden, beleidsruimte om eigen beslissingen dicht bij de burger te nemen…. het gaat weerom om democratie. Voor de Schotsgezinden is het antwoord zonneklaar. In het witboek The future for Scotland voor Schotse onafhankelijkheid lezen we dat zij die in Schotland wonen, het best in staat zijn om voor Schotland de juiste keuzes te maken en Schotland te vertegenwoordigen op het internationale toneel. En daarmee ben ik het eens, het geldt wat mij betreft ook voor Vlaanderen. Het vrijblijvende karakter dat politieke macht in zich kan dragen wordt hiermee grotendeels weggewerkt. Schotten worden niet beter bestuurd vanuit Londen. Het Schotse parlement heeft in de 15 jaar dat het opnieuw bestaat met zijn beperkte bevoegdheden beslissingen genomen die het verschil maken. Waarom het verhaal dus niet afmaken?

Het witboek voor Schotse onafhankelijkheid is overigens een zeer aan te raden document. In meer dan 670 pagina’s wordt antwoord geboden op tal van vragen. Praktische en existentiële vragen over de toekomst van het nieuwe Schotland. De vraag is niet of het land onafhankelijk kan zijn, want Schotland heeft het recht, de visie en de middelen. De vraag is of het land onafhankelijk wíl zijn.

Geschenk voor Europa

Wanneer een meerderheid van de Schotse bevolking vandaag kiest voor onafhankelijkheid, dan doen zij dat als Schotse én Europese burgers. Net dat ligt anders in de rest van het VK, dat naar de EU-exit strompelt. Dat Europese leiders zoals gewezen Commissievoorzitter Barrosso, onze eigen Europese president Van Rompuy in het verleden de noodzaak voelden om doemscenario’s te bedenken en een eventueel Schots lidmaatschap van de EU in vraag stelden is dan ook paradoxaal en betreurenswaardig. Schotland is een geschenk voor de EU in de wetenschap dat het als kleine, performante, democratische en welvarende natie een veel constructievere bijdrage zal leveren aan het Europese verhaal dan de grote staat waarin het nu gevangen zit. De verklaringen van de Europese elite zijn ook overbodig en missen elke juridische grond, want geen enkel EU-verdrag houdt rekening met deze nieuwe situatie. In schril contrast met hun doemdenken en negativisme staat het positivisme van Alex Salmon: ‘ we (…) seek the freedom to contribute. To contribute our voice as an equal partner on the world stage. To contribute to the future success of the European project from which we gain so much. To contribute our talents and innovation to the challenges that Europe, and the world, face in the future. So when our small nation asks for the freedom to contribute, we will meet a welcome from around Europe. And we will gladly make those contributions – and more – when an independent Scotland, takes its full place in the European family of nations.‘

In Halle noemen ze dit een liefdesverklaring. Ik weiger dan ook te geloven dat een echte Europeaan of een echte democraat een reden zou vinden om in Schotlands weg te gaan staan.