Vorige week berichtte Doorbraak over de Bochum Brussels, het schip met de Indiase bemanning dat in de Antwerpse haven in quarantaine ligt. De besmette maar asymptomatische bemanning werd aan wal gebracht en niet aan boord in quarantaine geplaatst. Ze werden overgebracht naar een leegstaand woonzorgcentrum in Berchem om daar verder opgevolgd te worden.

Dat staat in schril contrast met de internationale gangbare praktijk wat betreft besmette scheepsbemanningen. Het is gebruikelijk die op het schip in quarantaine te plaatsen. De quarantaine vindt zelfs haar oorsprong in het scheepvaartmilieu.

Bevoegdheidskluwen

Waarom werd hier van de internationale best practice afgeweken? Naar goede Belgische gewoonte zit de bevoegdheid over deze materie verspreid over verschillende overheden. Joris Moonens, woordvoerder van het Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid, bezorgde ons het protocolakkoord inzake het voorkomen van de verspreiding van het COVID-19 virus aan boord van zeeschepen in Belgische zeehavens dat op 20 november 2020 het levenslicht zag. De betrokken partijen zijn Saniport voor de FOD Volksgezondheid; Toezicht Welzijn op het Werk voor de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg; DG Scheepvaart voor de FOD Mobiliteit; de scheepvaartpolitie; het Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid en het Vlaamse Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust.

Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) wenste niet te reageren. Volgens Joris Moonens van Zorg en Gezondheid gaat het bij quarantaine in de context van COVID-19 over een federale bevoegdheid. Ook Machteld Claerhout, woordvoerster van minister Lydia Peeters (Open Vld), bevoegd voor Maritieme Dienstverlening, wijst elke verantwoordelijkheid voor dit thema af. ‘Het klopt inderdaad dat het agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust heeft meegewerkt aan dit protocol met betrekking tot de specifieke problematiek rond het beloodsen van deze vaartuigen. De vraag over verantwoordelijkheid voor het quarantaineprotocol die hier wordt gesteld ligt buiten de bevoegdheid van het agentschap MDK en bijgevolg ook buiten de bevoegdheid van de minister.’

De FOD Mobiliteit reageerde tot op vandaag niet. Jan Eyckmans, woordvoerder van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit), reageert wel. ‘U kan de vraag best stellen aan Saniport bij de FOD Volksgezondheid, maar zij staan vooral in voor de coördinatie tussen het schip, de havenautoriteiten, de rederijen en het Agentschap Zorg en Gezondheid indien schepen arriveren met besmette bemanningsleden. De beslissing over de bemanning wordt genomen door de arts-gezondheidsinspecteur van Zorg en Gezondheid. Af en toe is hospitalisatie nodig en voor zover ik het onderwerp ken, blijft de bemanning ook aan boord tenzij de arts redenen ziet om hen aan wal in quarantaine te plaatsen.’

Verschil tussen quarantaine en isolatie

Dat blijkt dus niet het geval te zijn. De FOD Volksgezondheid reageert bij monde van woordvoerster Wendy Lee. ‘Eerst en vooral is er een belangrijk verschil tussen quarantaine en isolatie. In België blijven bemanningsleden in quarantaine op het schip. Je gaat in quarantaine als je een hoogrisicocontact gehad hebt. Dit wil zeggen dat je negatief getest hebt, maar dat de incubatietijd nog lopende is waardoor het virus toch tot ontwikkeling kan komen en je later nog een positieve test zou kunnen afleggen. Als je positief getest bent, ga je in isolatie.’

‘Dit laatste gebeurt aan wal en wel om twee redenen. Ten eerste kan de gezondheidstoestand van iemand die COVID-19 heeft zeer snel achteruit gaan. Dringende medische zorg is toegankelijker aan wal dan op een schip. Ten tweede verminder je de kans op verdere verspreiding van het virus aan boord van een schip door de bemanning van boord te halen. Social distancing is aan boord namelijk veel moeilijker.’

Uniek België

In geval van quarantaine aan boord wordt de getroffen bemanning opgedragen in de eigen hut te blijven. Het al dan niet makkelijk respecteren van social distancing is dan niet relevant. Dat de mensen die zeker een gevaar voor besmetting van de bevolking betekenen — degenen die positief testen — aan wal worden gehaald is uniek in de wereld.

‘Dat kan zijn, maar dat zijn de regels zoals we ze hier hebben afgesproken. In België gelden andere regels. Daar hebben we ons aan te houden. Alle nodige maatregelen voor het garanderen van de veiligheid worden gerespecteerd. De betrokken mensen worden ook niet zomaar tussen de bevolking losgelaten. Ze zitten wel degelijk in isolatie, hebben geen contact met de bevolking. Maar we kunnen ze zo beter monitoren en indien nodig snel naar het ziekenhuis overbrengen. Dat gaat moeilijker indien hun situatie aan boord escaleert.’

‘De gezondheidssituatie van die mensen kan — volgens onze ervaring — zeer snel achteruit gaan. We zien vaak mensen die in het begin milde symptomen hebben, die plots in razend tempo verergeren. We willen dit in de gaten houden. Dat gaat beter aan wal dan aan boord. Wij zoeken voor hen aangepaste faciliteiten. We brengen hen naar een plaats die voorzien is om hen op te vangen. Alle veiligheidsvoorschriften worden nageleefd. Er is geen gevaar voor de eigen Belgische bevolking.’

Virus met persoonlijkheid en privilege

We hadden al vernomen in kringen van het Antwerpse stadsbestuur dat er geen vertrouwen bestaat dat een in quarantaine geplaatste bemanning effectief op het schip blijft. In buitenlandse havens blijkt dat geen issue te zijn. Ook dat lijkt uniek te zijn voor België.

Het protocolakkoord geldt overigens alleen voor quarantaine en isolatie in het kader van COVID-19. Voor andere besmettelijke ziekten gaat dit niet op. Het virus, dat hoe langer hoe meer een eigen persoonlijkheid lijkt te ontwikkelen, mag nu dus ook rekenen op bijkomende privileges.