Een vrolijk land aan de pillen

België bezit de weinig benijdenswaardige reputatie van Europees aan de kop te staan inzake zelfmoordpogingen. Of dat te maken heeft met onze andere reputatie van ‘failed state’? Een algemeen gevoel van verweesdheid, een gebrek aan maatschappelijk-opbouwend weefsel, het ontberen van een ‘republikeinse’ fond, wat maakt dat meer mensen het gevoel hebben dat alles hen ontglipt? Een keerzijde van het immer vrolijke surrealisme? Een collectief manisch-depressief syndroom in een land waar toch niks lukt? Wie weet, je zou denken: voer voor wetenschappers en politicologen, maar ik zie hier nergens studies over verschijnen. Op zich een veeg teken.

Ei van Columbus

De cijfers zijn nochtans hallucinant. Elk jaar proberen in België zo’n 35.400 mensen een einde aan hun leven te maken. Dat is bijna honderd per dag. Bij jongeren en jonge volwassenen (tussen 25 en 44 jaar) is het de belangrijkste doodsoorzaak.

Parallel met deze trieste cijfers floreert de verkoop van antidepressiva, kalmeermiddelen, slaapmiddelen, etc. Ook daarin scheren we internationaal hoge toppen.

Cruciaal is daarin het voorschrijfgedrag van huisartsen en de eerstelijnszorg. Al wie met een sociaal of psychisch probleem zit, zich niet goed in zijn vel voelt, krijgt psychofarmaca toegediend. Uit met het lief? Financieel aan de grond? Aan de pil! Dikwijls voor onbepaalde duur dan nog, waarbij de patiënt steeds meer moet gebruiken voor hetzelfde effect: verslaving hoort erbij, ook als de oorzaak van de depressie is verdwenen. De farmaceutische lobby intervenieert bij de politiek en zorgt voor de terugbetaalbaarheid: dit systeem kost een fortuin aan de sociale zekerheid en maakt de farmaceutische sector slapend rijk.

Iedereen weet ook waarom artsen zo graag pillen voorschrijven: de farmavertegenwoordigers lopen de deur plat bij huisartsen, maar ook in verzorgingsinstellingen en rusthuizen. Oudjes worden platgelegd en platgespoten, dan zijn ze meer handelbaar. Een kistje wijn voor de arts op het jaareinde is de vaste regel, naast zogenaamde vormingssessies in Spanje of Finland.

De Christelijke Mutualiteit (CM) is eens gaan uitzoeken hoe het gesteld is met het slikken van antidepressiva bij kinderen en adolescenten. En wat blijkt? Ook hier neemt het gebruik onrustwekkend toe. Kinderen van vijf krijgen al pillen toegediend tegen angstaanvallen en slaapstoornissen.  De jongste twee jaar steeg het aantal jongeren dat antidepressiva slikt met tien procent. De nevenwerkingen zijn nochtans niet min: allerlei fysische effecten (darm- en maagklachten, sufheid, concentratieverlies), maar ook, hou u vast, agressie, neerslachtigheid en zelfmoordneigingen.

Vooral het middel Seroxat, gefabriceerd door GlaxoSmithKline, is in dat opzicht berucht. In zoverre zelfs dat het bedrijf jarenlang een studie over deze bijwerkingen, in 2001 gepubliceerd in het medische vakblad ‘British Medical Journal’, trachtte geheim te houden.

Commercieel is Seroxat uiteraard het ei van Columbus en een goudmijn: het creëert zelf de kwaal waar het zogezegd een remedie tegen vormt, namelijk depressie en suïcidaal gedrag. Kassa. Al zo’n 8,6 miljard euro bracht het product aan het bedrijf op. Grappig detail: uitgerekend GlaxoSmithKline liep al eens tegen de lamp wegens grootschalig omkopen van huisartsen in China.

Het perfecte geneesmiddel, dat de kwaal creëert en zo zijn eigen voortbestaan veilig stelt: het lijkt wel een metafoor voor België zelf. Hoog tijd dat heel dit farma-medisch kluwen eens grondig herbekeken wordt. Er zijn 1001 redenen om slecht in je vel te zitten, maar psychofarmaca lossen niks op. Afvoeren die handel en de problemen aanpakken. Misschien is een ‘depressief’ kind gewoon een kind dat een signaal geeft, aandacht mankeert, of op school wordt gepest, of weet ik veel. Er dan pillen tegenaan gooien, is gewoonweg crimineel.

Doet er me aan denken dat volksgezondheid nog altijd een federale materie is, onder de robuuste vleugels van de niet bepaald gezond ogende huisarts Maggie De Block. Haar fameuze ‘pact met de farmasector’ mag dan wel wat kortingen bedingen voor geneesmiddelen waarvan het patent verlopen is, aan de essentie van de uit de hand gelopen pillendraaierij die ons ziek maakt, raakt ze niet.

Werkgelegenheid en zo, begrijpt u.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.