Baskettopper Emma Meesseman heeft een lucratief contract beet bij sportmerk Nike, het weze haar gegund. Zonet nam ze een reclamefilmpje op, dat ondertussen in alle media aan bod kwam, en waarin ze binnen een halve minuut een aantal waarden meegeeft die tot de verkoop van meer sportschoenen moet leiden. Een beetje woke-achtige waarden, dat is nu eenmaal de trend. Ik deconstrueer even voor u.

Het spotje gaat — uiteraard — in het Engels, en opent op een basketball court waar Emma balletjes tikt. Haar openingszin is meteen een driepunter: ‘You don’t have to act like a certain person or come from a certain place to reach your dreams.’ Duidelijke boodschap met een kosmopolitische inslag rond diversiteit: het doet er niet toe waar je vandaan komt om het te maken. Daarna beklemtoont ze hoe ‘gewoon’ en bereikbaar ze wel is, dat haar moeder haar trouwste supporter is (van wie ze trouwens de basketgenen mee kreeg), maar dan volgt er een heel eigenaardig zinnetje: ‘My roots, where I come from, that’s really important to me’. Men ziet ondertussen een met klimop omgroeide basketring.

Identitaire schizofrenie

VRT NWS

De Rode Duivels brengen de BLM-groet.

Meeseman is namelijk geboren en getogen in de Westhoek, het Ieperse, en dat hoor je nog altijd aan haar tongval. De West-Vlaamse klei met zijn taaie, ietwat stugge boeren, no nonsense mentaliteit en het ‘ni trunten’ motto (‘niet kleinzerig doen’). De roots dus, die je voor niemand hoeft te verstoppen en die really important zijn voor een mens.

Merk evenwel de inconsistentie met de openingszin. Want als men zich beroept op afkomst en wortels, doet het er wél toe waar men vandaan komt. Namelijk een land, een streek, een omgeving, een familie, en, jawel, de genen. Straffer nog: Meesseman out zich hier als autochtoon individu, iemand die is wie ze is omdat ze op dié plek, tussen dié mensen, geboren en opgegroeid is. Niet dat ik daar iets op tegen heb, verre van, maar het botst wel met de globalistische intro van de clip.

Nike voert hier met andere woorden de identitaire paradox op, of probeert deze paradox net glad te strijken: links splitst, in naam van de diversiteit, de maatschappij op in allerlei groepen die het recht claimen op een eigen identiteit (met de lgbtqia+ gendermenukaart als nieuwste variant), maar finaal kom je dan uit op een discours van eigenheid, authenticiteit en wortels. De roots dus, waar je trots op mag zijn. Dat laatste is evenwel een rechts verhaal — fierheid, veerkracht en zelfbewustzijn —  terwijl links vooral de slachtoffermythe hoog houdt. Roots leiden naar aarde en naar volksverbondenheid, maar dat is een levensgroot taboe: in het woke-perspectief mogen alle aspecten van je identiteit aan bod komen, behalve zeggen dat je je Vlaming voelt, want dan ben je een fascist. Het gevolg is dat men blijft steken in het gekende victimisme: de identiteit dient vooral om zich op de slachtoffermarkt aan te bieden van mensen die op een of andere manier onderdrukt of ‘gekoloniseerd’ zijn.

Die schizofrenie beheerst ook de anti-racistische mantra’s en de BlackLivesMatter-beweging (waar Meesseman hoog mee oploopt): aan de ene kant het zwart-zijn beklemtonen als identitaire waarde, maar daar ook altijd een ‘witte’ onderdrukker aan verbinden die de Sklavenmoral van de zwarte bevestigt. Voetbalmiljonair Romelu Lukaku etaleert dezelfde dubbelheid: aan de ene kant verklaart hij in interviews trots dat hij zich géén Belg voelt, thuis Congolees eet, Congolese muziek opzet en Lingala spreekt, maar anderzijds mag niemand hem een zwarte voetballer noemen, want dat is racisme.

Het verdriet van de Cats

VRT Sporza

Ann Wauters, ploegkapitein van de Belgian Cats, eist het ontslag van journalist Eddy Demarez

Wat ons weer op Meesseman en haar Nike-spotje brengt. Toen het over Eddy Demarez en zijn seksistische off-the-record praat ging, kropen alle Belgian Cats in een slachtofferrol en begonnen de mislukte kampioenen zichzelf zowaar als fysiek misdeelden te profileren. Het verdriet van tweemetervrouwen en zo, nergens door een deur kunnen zonder je te moeten bukken. Er zweemde zelfs enige haattaal doorheen de interviews die ze toen weggaven, in de teleurstelling van de gemiste Olympische medaille. Eddy was de toxisch-mannelijke boosdoener en moest hangen. Hadden ze die medaille gehaald, dan was er van slachtofferlogica nooit sprake geweest en was Demarez wellicht ook de schandpaal bespaard gebleven.

En laat die tegenstelling tussen slachtofferrol en fierheid, zelfbeklag en veerkracht, nu net het verschil zijn tussen het discours van de linkerzijde en dat van rechts. Je hoeft je niet in zelfmedelijden te wentelen, je mag fier zijn op jezelf, je lichaam, je geaardheid, je afkomst, je gender en, jawel, ook je huidskleur, ras, volksaard, nationaliteit, maar dan houdt ook het discriminatierefrein op. Men kan geen gevoel van eigenwaarde hebben én een beroep doen op de het eeuwig slachtofferstatuut om die eigenwaarde bevestigd te zien.

In laatste instantie gaat dit weerom over humor en humorloosheid. Gevoel van eigenwaarde gaat samen met gevoel voor relativering. De lange-tenen-mentaliteit daarentegen verdraagt geen enkele relativering of satirische insteek. De wokeness is fundamenteel tegen elke vorm van ironie of hekelspraak, die als hate speech gezien wordt. Dat is een nieuwe vorm van totalitarisme die vooral net met satire moet worden bestreden. Veel meer daarover in mijn nieuw boek Terug naar Malpertus (*). Tot na de reclame.

(*) Het boek van Johan Sanctorum ‘Terug naar Malpertus – Over humor en satire in woketijden’ wordt op 19 oktober e.k. voorgesteld in het C.C. De Zandloper/Wemmel