En de winnaar is … Marine Le Pen

Of, zoals Jeroen Olyslaegers het gisteren stelde in DS Weekblad (6 mei): ‘Het is toch met lange tanden dat je op een vos moet stemmen om de wolf weg te houden?’ Velen voelen zich wel geroepen om Le Pen uit het Elysée te houden, maar dat je daarom voor een politiek kleurloze bankster – het woord is van Léon Degrelle – moet kiezen … Bovendien is er ook het besef dat de Vijfde Republiek vermolmd is, en Marine Le Pen in feite de winnaar wordt van deze stembusslag.

1 Polarisering

Deze campagne heeft heel de wereld laten zien hoe groot de potentie is voor een discours dat ingaat tegen noties als open grenzen, vrijhandel en wereldburgerschap, tegen gevestigde waarden als vrij verkeer van personen en goederen, en tegen nuance.

Macron was ook de gedroomde tegenstander voor Marine Le Pen. Hij pleitte exact voor dat waartegen Le Pen al jaren fulmineert. ‘Het was dé uitgelezen kans om haar eigen boodschap van nationale soevereiniteit, immigratiebeperking en identiteit over het voetlicht te brengen,’ merkt Marijn Kruk afgelopen week op in de Groene Amsterdammer (3 mei).

Resultaat: steeds meer Fransen onderschrijven haar boodschap. Steeds meer Fransen kiezen voor haar, en steken die keuze niet meer onder de zandbak. Kranten, tijdschriften en tv-programma’s werden gevuld met Fransen die hun keuze niet onder stoelen of banken staken. Het is ooit wel anders geweest …

2 Verpakking 

Toen het FN nog de partij was die grossierde in racistische platitudes en antisemitische ranzigheid was dat anders. De partij haalde de pers eerder met interne ruzies en weer eens een FN’er die te kort uit de bocht ging dan met een helder discours dat aansluiting zocht bij het vergeten Frankrijk, zoals dat vandaag heet.

Marine Le Pen is er grosso modo in geslaagd de kiezer te doen vergeten waar haar partij vandaan komt.  

Het was – en is – haar menens om de geschiedenis van haar partij te doen vergeten. Ze had er zelfs een blijvende familievete voor over met vader Jean-Marie en blijkbaar ook met Marion, la nièce. En om op zeker te spelen: de naam ‘Front National’ niet voorkwam op de verkiezingsaffiches en in de partijcommunicatie.

Zelfs het incident met de kortstondig tot nieuwe voorzitter benoemde Jean-François Jalkh zorgde voor weinig deining. De man had er in 2005 aan getwijfeld of de Holocaust had kunnen plaatsvinden, ‘want zo giftig is Zyklon B nu ook weer niet’, was de teneur. Het bleek een storm in een glas water. Het schandaal-Jalkh wierp amper een schaduw op de campagne.

Vraag is natuurlijk hoe het het FN na de verkiezingen van zondag vergaan. Zal de ‘dédiabolisation’ waar Marine Le Pen de afgelopen jaren zo voor heeft geijverd zich voortzetten? Welke trucs zal vader Jean-Marie nog uit zijn mouw toveren om het zijn dochter moeilijk te maken?

3 Polarisering (bis)

Veel zal daarbij afhangen van de parlementsverkiezingen, of het FN er daar – voor het eerst – zal in slagen om voet aan de grond te krijgen. Opiniepeilingen tonen aan van wel, maar wie gelooft die nog? Het is misschien zelfs meer uitkijken wat En Marche!, de ‘beweging’ van Macron zal doen. Want voor het eerst krijg je een president zonder partij in het Elysée. Hoe zullen de oude partijen hierop inspelen? Zullen centrumlinkse PS’ers en centrumrechtse Républicains elkaar, samen met de centrumpartijen UDI en Modem, vinden in of rond Macrons beweging? Een grijze centrumbrij met middelpluntvliedende kracht? Overigens, voor het eerst in de geschiedenis van de Vijfde Republiek een coalitieregering: hoe gaat de Franse publieke opinie daarmee om?

Als dat zo is, wacht het FN een mooie toekomst in het Franse parlement. Vooreerst zal de partij behoorlijk wat zetels kunnen halen, een honderdtal verwacht men. Het honderdvoudige van vandaag. Goed gemanaged zoals de succesvolle burgemeester Steeve Briois, burgemeester van het noordelijke Hénin-Beaumont en Lepens sparring partner Florian Philippot, kan een duidelijk geprofileerde falanx inbeuken tegen de grijze middenmoot die En Marche! en zijn coalitiepartners het leven meer dan eens zuur kan maken.

4 Kloof

Terug naar punt 1. Macron en Le Pen zijn elkaars gedoodverfde vijanden om campagne tegen te voeren. Marijn Kruk: ‘Ondertussen is gebleken dat een debat langs de lijnen “winnaars” en “verliezers” van de globalisering het FN geen windeieren heeft gelegd.’ Is het niet opvallend trouwens dat ‘verliezers of slachtoffers van de globalisering’ onze politieke woordenschat is binnengeslopen? Let ook op het taalgebruik van pakweg Tom Van Grieken – die grijpt daar ook op terug. De Europese rechts-nationalistische fractie werkt duidelijk, ook dat was ooit anders.

Mocht Macron komende vanavond winnen, dan heeft hij vijf jaar de tijd om te zorgen dat het kamp van de globaliseringsslachtoffers niet nóg groter wordt dan het nu al is.

En je kan haast op een briefje schrijven dat hij daar niet in zal slagen. Frankrijk staat op de rand van het morele én economische failliet, en krijgt de strenge Europese begrotingsregels opgedrongen zoals elk ander land – en sinds Griekenland weten we wat dat betekent. De kloof tussen Frankrijk en het noorden van Europa zal groter worden. De kloof binnen Frankrijk zal niet kleiner worden.

Herinner u dat in de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen meer dan vijftig procent van de kiezers koos tégen Macrons open visie op de globalisering (Le Pen, Mélenchon, Dupont-Aignan en het kleiner grut).

In sommige linkse kringen heet het nu dat een stem op Macron feitelijk een stem op Le Pen is. Dat lees je ook op Vlaamse sociale media. Oprechte linksen die niet begrijpen dat je – zelfs met de wasknijper op de neus – een multimiljonair met een neoliberale pro-EU-agenda naar het Elysée kunt stemmen. En plus, radicaal en oprecht links verwacht dat Macron de problemen die radicaal-links en –rechts aankaarten, niet zal kunnen aanpakken. Hij dreigt zó veel ellende te veroorzaken dat in 2022 Marine Le Pen over de rode loper het Elysée binnen kan lopen.

5 Dakloos

Het zogenaamde republikeinse front dat na de eerste ronde automatisch vorm kreeg tégen Le Pen lijkt minder solide dan in 2002. Toen het Front National onder Jean-Marie Le Pen dat jaar doordrong tot de tweede ronde, sloten links en rechts spontaan een front om het FN van de macht uit te sluiten. Jacques Chirac won toen met 82% van de stemmen, hoewel hij werd beschuldigd van corruptie. ‘Votez escroc, pas facho!’, was toen het motto.

Vandaag zal het wel anders zijn. Het FN slaagde er de voorbije jaren in om heel wat centrumkiezers te overtuigen. Marine Le Pen heeft haar achternaam van zich kunnen afschudden. En haar discours werd gebruikt door andere politici, en omgekeerd.

Le Pen mag dan wel verliezen van het republikeinse front, maar (1) er is een grote massa slachtoffers van de globalisering, die niet zal verkleinen, en indien niet vandaag, dan wel volgende keer de Rubicon zal oversteken en voor Marine zal kiezen. En (2) nu traditioneel rechts, en vooral links verdampen en verbrokkelen zal er een grote groep dakloze kiezers overblijven.

Politicoloog Zaki Laïda is van mening dat de PS volledig aan het ‘instorten is terwijl ook rechts het moeilijk heeft. Alleen wat parlementsleden die lokaal sterk verankerd zijn, zullen sterk genoeg zijn om in te gaan tegen de beweging van En Marche.’ (Knack, 3 mei)

Die groep dakloze kiezers kan dan vandaag wel voor Macron kiezen, hij zal hen teleurstellen. En die kiezers keren niet meer terug naar de traditionele partijen, en zouden zich kunnen laten verleiden door de sirenenzang van Le Pen. Volgens Sylvain Bourmeau, hoogleraar aan de Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales in Parijs stelt zelfs dat net dit de langetermijnstrategie is van het huidige FN.

6 Zesde Republiek

Met deze verkiezingen, een grote groep dakloze kiezers, de kladderadatsch van de traditionele partijen en een president zonder partij, loopt de Vijfde Republiek op haar laatste benen. Dat proces zal nog versneld worden als Le Pen vanavond de kaap van de 40% haalt. Bereikt Macron minder dan 60% dan zal dat – opnieuw volgens Zaki Laïdi – ‘een pyrrusoverwinning’ zijn.

Het FN wil formeel en officieel een einde maken aan de Vijfde Republiek. Maar het zou Macron kunnen zijn, die die agenda finaal uitvoert. Met noodgedwongen een ander kiesstelsel, nieuwe partijen en de sleutels om Marine Le Pen en de haren voor eeuwig uit het Elysée te houden.