Op 18 februari stonden de niet-erkende Volksrepublieken Donetsk en Loegansk in het teken van apocalyptisch nieuws. Ten eerste werd met veel bombarie gemeld dat de auto van de bevelhebber van de volksmilities in de regeringswijk van Donetsk zou zijn opgeblazen. Reddingsdiensten rukten uit, waarna bleek dat het voertuig onbemand was. Kort daarop deelde Denis Poesjilin, leider van de republiek, mee dat de situatie rond de oorlog, die ondertussen al weer bijna acht jaar duurt, op een hoogtepunt zou zijn aangekomen.

Poesjilin kondigde de evacuatie van vrouwen, kinderen en ouderen aan. In het naburige Rostov in Rusland zou opvang klaar staan. De geëvacueerde burgers zouden met al het nodige worden verzorgd en terug mogen keren, zodra de situatie weer onder controle zou zijn. Ook riep hij een algehele mobilisatie uit. De officiële perskanalen deelden bovendien mee dat scholen werden gesloten en openbaar vervoer stilgelegd. Er volgde een rush op banken en levensmiddelen. Het eveneens niet-erkende buurland Loegansk volgde hetzelfde scenario.

Van de straat naar het front

De 48-jarige Andrej Romanov, concertorganisator en ondernemer uit Chartsyzk, vertelt over de situatie ter plaatse: ‘Voor mijn gevoel is de evacuatie alleen maar georganiseerd om pakkende beelden te schieten voor de media. Volgens de officiële cijfers zijn er gisteren 6.500 mensen vertrokken, terwijl er 700 000 stonden gepland. Op die manier zijn ze zelfs met 20.000 per dag nog minstens een maand aan het evacueren.’

‘Gevechten zijn er voortdurend’, aldus Romanov. ‘Intensiever dan normaal, maar het is in ieder geval niets nieuws voor ons. Wat ze vooral hebben veroorzaakt is een algehele gekte. De mobilisatie is aangekondigd. Mannen van 18 tot 55 laten ze niet vertrekken naar Rusland. Er zijn al enkele gevallen bekend van mannen die direct van de straat werden geplukt en het leger ingestuurd. Wat dat voor leger wordt als de mensen gedwongen worden, laat zich raden. Het is een compleet gekkenhuis.’

Kunstmatige paniek

De situatie lijkt vooral kunstmatig van bovenaf gecreëerd. Volgens het regionale nieuws vielen bij een mislukte doorbraak van het Oekraïense leger twee burgerslachtoffers. Ook zou een waterleidingsbedrijf zijn geraakt, waardoor meer dan 40 nederzettingen zonder drinkwater zouden zitten. Buitenwijken van de stad Donetsk zelf zouden onder vuur zijn genomen. Meerdere Oekraïense militaire verkenners zouden volgens de staatsmedia van de Volksrepubliek onder twijfelachtige omstandigheden zijn opgespoord en onschadelijk gemaakt.

Andrej Romanov vervolgt zijn relaas: ‘Bij ons in Chartsyzk (dat ten oosten van Donetsk en dus verder van het front ligt, nvda) was niets te horen van bombardementen. Licht, gas, water en elektriciteit is gewoon aanwezig. Ook de winkels zijn geopend. Maar alle sociale media, nieuwszenders en kranten hebben het alleen maar over die evacuatie. En de mensen vertrekken inderdaad stukje bij beetje, vrouwen en kinderen. Waarom is volstrekt onduidelijk.’

Zwendel

Een anonieme bron in regeringskringen van de Volksrepubliek Donetsk verklaarde over de evacuatie: ‘Ik denk dat het aan de ene kant amateurisme en aan de andere kant één grote zwendel is. De problemen aan het front kunnen niet worden opgelost door de eigen bevolking van hot naar her te sturen’. Op 21 februari maakte Vladimir Poetin uiteindelijk een einde aan het raden naar het hoe en waarom van evacuatie, mobilisatie en plotselinge intensivering van de oorlog. Poetin erkende na bijna acht jaar de Volksrepublieken Donetsk en Loegansk. Tegelijk kondigde hij een vredesmissie van Russische strijdkrachten in de republieken aan. Volgens volkerenrecht bezet Rusland daarmee dus feitelijk buurland Oekraïne.

De-escalatie

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft altijd geweigerd om met vertegenwoordigers van de niet-erkende Volksrepublieken op diplomatieke wijze een oplossing te vinden. Ook de Verenigde Staten en haar NAVO-partners, waaronder Nederland, hebben nooit serieuze stappen in die richting gedaan. Hierdoor kon het Kremlin steeds meer aan terrein winnen in de Russischtalige Donbas. Het deed dat door eigen bestuurders neer te zetten, andersdenkenden te liquideren en gevangen te zetten, ondernemingen naar Rusland over te hevelen. Tot en met de uiteindelijke huidige escalatie en erkenning.

Op 18 februari, dezelfde dag waarop Poesjilin de evacuatie en mobilisatie aankondigde, nam het Nederlandse kabinet de beslissing Oekraïne te voorzien van militaire goederen, waaronder honderd scherpschuttersgeweren met 30.000 stuks bijbehorende munitie. Minister Hoekstra lichtte de beslissing als volgt toe: ‘De kern van de inzet van het kabinet blijft er nog steeds op gericht de situatie via dialoog en diplomatie te de-escaleren. Want het voorkomen van oorlog blijft de hoogste prioriteit. Tegelijk moet Oekraïne zich kunnen verdedigen tegen een mogelijke Russische gewapende aanval op eigen grondgebied. Daarom heeft het kabinet besloten deze militaire goederen te willen leveren aan Oekraïne.’

Scherpschuttersgeweren

Honderd scherpschuttersgeweren zijn zonder meer een verkeerd signaal aan Oekraïne en de rest van de wereld. Een verdere de-escalatie van de oorlog is volgens mij uitsluitend mogelijk met volharding in de diplomatie, niet door partij te kiezen. Ook niet met economische sancties die uiteindelijk alleen de burgerbevolking zullen treffen. En zeker niet met het leveren van scherpschuttersgeweren.

Hoewel het absurd mag klinken, lijkt een erkenning van de Volksrepublieken Donetsk en Loegansk door Oekraïne en de NAVO-landen de enige manier om een verregaande escalatie en de opbouw van een nieuw IJzeren Gordijn te kunnen voorkomen. Onder strenge voorwaarden uiteraard, zoals een voorafgaande uitwisseling van alle conflictgerelateerde gevangenen volgens de verdragen van Minsk uit 2015. En transparante verkiezingen van echte regeringen onder toezicht van officiële internationale waarnemers. En wellicht het voornaamste: met een onmiddellijk vertrek van alle buitenlandse militairen.

Als onze politici op deze manier de oorlogszuchtige oude baas in het Kremlin de wind uit de zeilen kunnen nemen, zullen ze inderdaad de geschiedenisboeken ingaan als wijze diplomaten die een vernietigingsoorlog op Europese bodem hebben kunnen verhinderen.