JavaScript is required for this website to work.
Europa

Exit Merkel?

Theo Lansloot20/9/2016Leestijd 4 minuten

Deelstaatsverkiezingen in Berlijn, alweer een klap voor de SPD en de CDU. Houdt Merkel dat vol?

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Op 4 september 2016 liep de CDU, de partij van Bondskanselier Merkel, bij de parlementsverkiezing in haar eigen deelstaat Mecklenburg – Vorpommern, een zware blamage op. Tot dusver was zij de tweede grootste partij daar. De zowat uit het niets opgedoken Alternative für Deutschland (AfD) stak de CDU rechts voorbij.

In de regionale verkiezingen in Berlijn op zondag 18 september 2016 kreeg de CDU weer een opdoffer te verwerken. Die verkiezingsuitslag was de laagste ooit in de deelstaat Berlijn.

Cijfers

De SPD blijft wel de grootste maar verloor ook sterk. Volgens de nu officiële cijfers behaalt de SPD 21,6 (-6,7) procent van de stemmen en de CDU 17,6 (- 5,7) procent. De ‘Alternative für Deutschland (AfD)’ behaalt 14,2 procent. Peilingen vooraf hadden 13% vooropgesteld. Dit resultaat bezorgt de AfD zetels in tien van de zestien deelstaatparlementen. In Oost–Berlijn – dat niet zo goed boert als West–Berlijn – deed de partij het nog beter. Daar werd zij met 17 % derde na Die Linke (24%) en de SPD (19%). De CDU kon slechts 13% van de kiezers bekoren. Die ‘Grüne’ en ‘Die Linke ‘behalen in de gehele deelstaat respectievelijk 15,2 en 15,6 (+3,9) procent. Opmerkelijk is de wederopstanding van de dood gewaande liberale FDP die 6,7% ( + 4,9) van de stemmen won.

De opkomst lag met 67,3 procent beduidend hoger dan in 2011 in Berlijn. Een van de redenen is allicht dat deze verkiezingen zowat een graadmeter zijn voor de federale parlementsverkiezingen in september 2017. Een andere is misschien de ontevredenheid dat het al financieel niet zo best boerende Berlijn vorig jaar 70.00 asielzoekers moest opnemen. Uit een analyse blijkt dat de meeste AfD stemmen van kiezers kwamen die voordien nog nooit hadden gestemd ofwel kiezers die vroeger voor de CDU stemden (32.000). Charlotte Knobloch de gewezen voorzitster van de Duitse Centrale Joodse Raad heeft al erg negatief op dat succes gereageerd. Zij bestempelde de AfD als een extreemrechtse partij die openlijk haat tegen minderheden predikt. Zij verwees daarbij naar de Holocaust.

Coalitie

De SPD/CDU coalitie heeft na deze verkiezingen geen parlementaire meerderheid meer. Vermoedelijk zal de SPD dus verplicht zijn met twee andere partijen een coalitie te vormen. De vraag is of ze ook Die Linke zullen meevragen. Die Linke stamt uit de communistische ’Sozialistische Einheitspartei Deutschlands’ in de voormalige DDR. Na de hereniging zat zij met ups and downs steeds in het federaal parlement en in verschillende regionale parlementen. Dit geldt vooral in de zgn. nieuwe deelstaten die voordien de DDR uitmaakten en in mindere mate ook in Saarland. De partij werd in 2006 door de Duitse veiligheidsdienst (Bundesamt für Verfassungsschutz) op de lijst van extremistische organisaties gezet omdat zij geacht wordt een bedreiging te vormen voor vrijheid en democratie zoals vastgelegd in de Duitse grondwet. Sindsdien wordt de partij nauwlettend in de gaten gehouden zowel op federaal niveau als in verschillende deelstaten. Een van de vroegere leden van de Bondsdag namens Die Linke, Lutz Heilmann, was voorheen in dienst van de Stasi, het beruchte DDR -Ministerie voor Staatsveiligheid. Dat maakt dat met Die Linke scheep te gaan niet voor iedereen vanzelfsprekend is.

Merkel

Beide deelstaatverkiezingen van september 2016 tonen aan dat het aanzien van Merkel niet meer is wat het pleegde te zijn. De Bondsdagverkiezingen komen er pas aan in september 2017 wat in de politiek nog een eeuwigheid is. Er staat beslist nog veel te gebeuren en Merkel is al met de voorbereiding begonnen. Zo heeft zij bijvoorbeeld voor een paar dagen haar slogan ‘ wir schaffen das’ laten varen.

Merkel probeert ook de deelstaten tegemoet te komen, de Bondsregering besliste op 4 september om de 16 deelstaten 20 miljard euro toe te kennen voor de integratie van vluchtelingen. Het plan bepaalt dat elke deelstaat tot 2019 ieder jaar 1 miljoen euro ontvangt. De Bondsdag moet dat nog wel goedkeuren. Daarbovenop zal de federale overheid 1 miljard euro voor huisvesting en andere kosten van erkende vluchtelingen voor haar rekening nemen en lokale overheden die vluchtelingen opnemen belastingvermindering toekennen.

Of en hoe die erg tegenvallende verkiezingsresultaten Merkels toekomst zullen beïnvloeden valt nog af te wachten. Officieel is zij volgend jaar nog geen kandidaat voor een vierde ambtstermijn. De Beierse zusterpartij CSU blijf aandringen op een bovengrens van 200.000 immigranten per jaar. De dag na de Berlijnse verkiezingen al wees Merkel die eis als onwettelijk en onethisch af. De minister – president van Beieren, Horst Seehofer, is al geruime tijd de heftigste criticus van Merkels opendeurpolitiek qua immigratie. Als Merkel in 2017 zich toch kandidaat wil stellen voor een vierde ambtstermijn als bondskanselier, is het dus hoog tijd een compromis tussen beide partijen uit te werken vooraleer de CSU op 4 november in München haar partijcongres houdt.

Volgens een op 28 augustus bekendgemaakte peiling wilde toen de helft van de Duitsers niet dat Angela Merkel voor een vierde keer als bondskanselier aantreedt. Slechts 42 was voor. In haar eigen partij wilde 70 procent dat ze na de verkiezingen van 2017 aanblijft, terwijl 22 procent tegen was. Haar populariteit is, naar verluidt, inmiddels weer wat gestegen omdat er nu heel wat minder migranten in Duitsland aankomen omdat de Balkanroute dicht is. Zij en met haar heel de EU hangen dus nu meer dan ooit af van Erdogan die naar eigen believen de immigratiestroom terug kan aanzwengelen.

De persoonlijkheid van Merkel laat vermoeden dat zij slechts voor een vierde ambtstermijn als Bondskanselier zal kandideren eens zij zeker is te winnen. Dit doet ook de raag rijzen of er binnen de CDU niemand is die zich als tegenkandidaat opwerpt. Tot nog toe is Merkel er in geslaagd alle mogelijke rivalen binnen de eigen partij netjes aan de kant te zetten. Of zij in de gegeven omstandigheden daar nog in slaagt is nog maar de vraag.

Het spel is bij lange na nog niet gespeeld maar toch rijst de vraag of wat thans in Duitsland aan de gang is voor Angela Merkel als Bondskanselier niet het begin van het einde inluidt

Een spannende vraag voor iedere Europeaan.

Foto (c) Reporters

Theo Lansloot (1931 -2020) was licentiaat handels- en financiële wetenschappen. Hij was als ambassadeur op rust publicist bij verschillende media. Door zijn professionele achtergrond was hij welbeslagen inzake diplomatie en internationale politiek. Ook volgde Theo de verhoudingen tussen Nederland en Vlaanderen op de voet.

Commentaren en reacties